به گزارش ایمنا، وقتی صحبت از شهر مشهد می‌شود شاید پس از هویت زیارتی، حاشیه‌نشینی اولین چیزی باشد که در ذهن تداعی شود، موضوع مهمی که در ادوار گذشته شورا کمابیش مورد توجه منتخبین مردم قرار گرفته و البته گاهی هم برخی افراد با وعده‌های انتخاباتی جذاب به این مناطق رفتند و...
با وجود همه کارهای انجام شده و وعده و وعیدها مشکل حاشیه‌نشینی در کلانشهر مشهد به قوت خود باقی است و طبق اعلام مراجع رسمی در حال حاضر یک میلیون نفر یعنی بیش از یک سوم جمعیت مشهد در مساحتی حدود ۱۱/۳ درصد این شهر زندگی می‌کنند.
میزگردی با عنوان «رویکرد شورای شهر برای پیشرفت مشهد، بررسی تجربه‌ها، موانع و درس‌های شورا» با حضور محمدکمال سروی‌ها رئیس شورای چهارم شهر مشهد، احمد نوروزی عضو باتجربه شورای شهر مشهد در دوره پنجم و حسن موحدیان منتخب شورای ششم شهر مشهد در دفتر خبرگزاری فارس برگزار شد. موضوع حاشیه‌نشینی بیشترین زمان این نشست صمیمانه و تخصصی را به خود اختصاص داد و از هر دریچه‌ای موضوع توسعه مشهد بررسی شد، پاسخ حاضرین به حل معضل حاشیه‌نشینی و اهمیت مشارکت شهروندان در تعیین اولویت‌ها رسید.
پرهیز از نگاه سیاسی در اداره شهر یک اصل پذیرفته شده است
محمدکمال سروی‌ها رئیس شورای شهر مشهد در دوره چهارم در این نشست گفت: یک سری قواعد منطقی وجود دارد که عقلاً آن را برای توسعه شهر پذیرفته‌اند. ویژگی‌های شهر امام رضا (ع) ویژگی‌های خاصی است به طوری‌که مسئولان رده بالای نظام از مقام معظم رهبری و حضرت امام (ره) در خصوص شهر مشهد نکات و جملاتی دارند و این وجه تمایز شهر مشهد است که مدیران این شهر باید روی آن دقت داشته باشند.
رئیس شورای شهر مشهد در دوره چهارم نکاتی مثل توجه به نیازهای زائر و مجاور و فرهنگ رضوی را مورد تاکید قرار داد.
وی تصریح کرد: اداره شهر در یک فضای غیر سیاسی امر پسندیده است، شورای شهر و شهرداری بالغ بر ۵۰۰ نوع خدمت مختلف به شهروندان ارائه می‌کنند بنابراین نمی‌تواند سیاسی اداره شود، اگر سیاسی اداره شود خیلی از کارشناسان متخصص در شهرداری به حاشیه می‌روند، بکارگیری نیروهای کارآمد در شهرداری بدون توجه به سلیقه سیاسی موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
مدیریت شهری نیازمند حضور یک گروه نخبگانی برای تعیین اولویت‌هاست
سروی‌ها افزود: یک سری اولویت‌ها در موضوع بودجه، ترافیک و حمل و نقل، عمران و معماری، سیما و منظر و خدمات شهری وجود دارد که در شوراهای قبل هم وجود داشته، این موضوع باید در یک محک نخبگانی قرار گیرد؛ از طرفی خود مردم نیز با انعکاس مشکلات و مسائل خود می‌توانند در تعیین اولویت‌ها به مدیریت شهری کمک کنند که رسانه در این بین نقش مهمی دارد.
وی با تاکید بر مشارکت نخبگان در تصمیم‌گیری‌ها و تعیین اولویت‌های شهری متذکر شد: این موضوع می‌تواند به پررنگ شدن مطالبات در نخبگان شهر و تقویت مطالبه‌گری که مورد تاکید مقام معظم رهبری است بینجامد، مدیریت شهری در دوره ششم می‌تواند یک گروه ۲۰۰- ۳۰۰ نفره از افراد نخبه و باتجربه که از مرحله آزمون و خطا عبور کرده‌اند برسد که در تعیین اولویت‌ها و تصمیمات مهم یاری‌رسان مدیریت شهری باشد.
رئیس شورای شهر در دوره چهارم بیان کرد: پروژه‌های ناتمام و برنامه‌های شورای پنجم باید توسط منتخبین دوره جدید رصد شود و موارد دارای اولویت در دستور کار قرار گیرد.
باید مشکل مسکن را برای افراد کم درآمد حل کنیم
سروی‌ها در بخش دیگری از این نشست، متذکر شد: شهر یک موجود زنده است و باید برای توسعه آن برنامه داشته باشیم در غیر این صورت باعث گسترش حاشیه‌نشینی می‌شویم؛ پلیس ساختمان نمی‌تواند جلوی ساخت و سازهای غیرمجاز را بگیرد، ما باید مشکل مسکن را برای افراد کم درآمد حل کنیم.
وی با اشاره به مشکل نبود سند پهنه‌بندی حریم شهر مشهد است، این موضوع را باعث و بانی ایجاد لکه‌های جمعیتی در اطراف شهر مشهد عنوان کرد و گفت: این مناطق که از آنها به حاشیه یا مناطق کم برخوردار یاد می‌شود باید به عنوان شهرک‌های اقماری از سمت شهرداری به رسمیت شناخته شود تا مردم خودشان با شهرداری که از بین خود انتخاب می‌کنند جلوی گسترش این حاشیه‌نشینی و توسعه آن منطقه را بگیرند؛ یا باید مردم را در برنامه‌ریزی‌های شهری مشارکت دهیم یا در زمین‌هایی که شهرداری در اختیار دارد امکاناتی برای زیست مردم ایجاد کنیم به عنوان مثال مسکن‌های ارزان قیمتی درست کنیم و برای مدت پنج سال رایگان در اختیار زوج‌های جوان کم‌درآمد بگذاریم تا کم کم توانمند شوند و بتوانند برای خودشان سرپناهی مهیا کنند.
رئیس شورای شهر در دوره چهارم اولویت‌های مشهد را در حال تغییر توصیف و عنوان کرد: در گذشته اولویت‌های دیگری برای مدیریت شهر مشهد مطرح بوده اما در حال حاضر به خاطر هشت سال مشکلات معیشتی حاصل از تصمیمات نادرست دولت و از طرفی شیوع کرونا، حل معضلات اقتصادی در اولویت است.
مضجع شریف امام رضا (ع) قلب طلایی مشهد است
عضو شورای پنجم (فعلی) شهر مشهد هم به نقش پراهمیت و ملموس تصمیمات شورای شهر در زندگی شهروندان پرداخت و گفت: این تأثیر در زندگی برخی شهروندان پررنگ‌تر است بطوری که زندگی‌شان تحت تأثیر جدی تصمیمات مدیریت شهری قرار خواهد گرفت؛ زمانی که توسعه و رونق شهر دچار رکود شود یک سری افراد کار و اشتغال خود را از دست خواهند داد.
احمد نوروزی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه مشهد شهر امام رضا (ع) است، مضجع شریف امام هشتم را قلب طلایی این شهر توصیف کرد و اظهار کرد: در شهری که طبق آمارها سالیانه ۲۰ تا ۳۰ میلیون نفر زائر را پذیرایی می‌کند نباید فقر و بیکاری باشد که اگر هست ضعف ماست، من به عنوان کسی این حرف را می‌زنم که ۴۲ سال در مسئولیت‌های مختلف در این شهر فعالیت کرده‌ام.
وی افزود: کسانی که در این دوره کار را شروع می‌کنند باید این اصل را بپذیرند که از تجارب مسئولان پیشین و نیروهای متخصص در بدنه شهرداری استفاده کنند. در شهرداری مستندات موجود است و برنامه میان مدتی تصویب شده است که خط مشی مجموعه را نشان می‌دهد. خیلی از نیروها، نیروهای کار و تکنوکرات هستند که کار برایشان مهم است نه جریان‌های سیاسی؛ نکته مهم دیگر این است که در شهرداری نباید کار سیاسی کرد چرا که به شدت آسیب‌زاست، این رویکرد باعث می‌شود بخشی از جامعه از نگاه تصمیم‌گیران حذف شوند و در نتیجه آن پشتیبانی جامعه از دست می‌رود.
نوروزی متذکر شد: معتقد هستم بدون رضایتمندی مردم مشارکت اتفاق نمی‌افتد و بدون مشارکت، توسعه رخ نمی‌دهد.
نایب رئیس کمیسیون اقتصادی سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های شورای شهر مشهد یکی دیگر از نکات مهم در اداره شهر را استفاده از خرد جمعی دانست و افزود: باید برای بهره‌گیری از نیروهای صاحب‌نظر و نخبگان در میان اقشار مختلف اجتماع برنامه‌ریزی کرد.
تجربه‌های غلط دوره‌های گذشته شورای شهر تکرار نشود
نوروزی بر استفاده از علم و تکنولوژی در مدیریت شهری مشهد تاکید کرد و افزود: امروز بدون علم و تکنولوژی روز، شهر به این وسعت امکان اداره ندارد اگر امور سیستمی و شفاف نباشد نمی‌توان شهر را اداره کرد؛ بحث بعدی مشارکت همگانی است که شهر جز با مشارکت همگانی قابلیت اداره ندارد.
وی گفت: سومین بحث استفاده از تجربه‌های موفق و ناموفق گذشته است؛ باید سعی شود تجربه‌های غلط تکرار نشود باید در دوره جدید تغییراتی محسوس در شهر اتفاق بیفتد یعنی نوعی نوآوری و خلاقیت لازم است.
این عضو دوره پنجم شورای شهر متذکر شد: شهرداری برای موفقیت در امور مالی نیازمند یک تیم قوی اقتصادی (با خرد اقتصادی) است که بتواند کار را پیش ببرد، در دوره پنجم اگر تحولی در این بحث دیده شد به خاطر وجود تیمی بود که خرد مالی داشت.
باید به مردم در بازآفرینی مناطق کم‌برخوردار نقش بدهیم
موضوع مناطق کم برخوردار بحث دیگری بود که حاضرین پیرامون آن به بحث و تبادل نظر پرداختند؛ نوروزی بر استفاده از تجارب موفق داخلی و خارجی برای ساماندهی مناطق کم برخوردار تاکید کرد و گفت: اقدامات عمرانی، تأمین سرانه‌ها و مقاوم‌سازی خانه‌ها موضوع مهمی است که طی سال‌ها در این مناطق انجام شده اما بعد از آن به تجربه جدیدی رسیدیم، بازآفرینی یک تجربه اجتماعی است به این معنا که برای حل مشکل محلات کم برخوردار اول باید به بحث هویتی آن پرداخت، باید به مردم در بازآفرینی مناطق کم‌برخوردار نقش بدهیم.
عضو کمیسیون اقتصادی و مشارکت‌های شورای پنجم شهر مشهد ضمن اشاره به نقش دفاتر تسهیلگری در مناطق کم برخوردار شهر مشهد، بیان کرد: این دفاتر باید با گروه‌های مختلف مردم در آن مناطق تعامل کنند و اولویت‌ها و نیازهای مردم منطقه را با مشارکت خود آنها شناسایی و منعکس کنند.
نوروزی توانمندسازی مردم را در مناطق کم‌برخوردار به عنوان موضوعی مهم مورد تاکید قرار داد و ابراز کرد: برنامه توسعه مناطق کم برخوردار باید با مشارکت و توانمندسازی مردم محلی باشد؛ در این دوره ۶ درصد اعتبارات شهرداری را در اختیار دفاتر تسهیلگری قرار دادیم، مردم بهتر از ما نیاز را تشخیص می‌دهند.
وی درباره اشتغال مردم در مناطق کم برخوردار هم گفت: سعی کردیم در مناطق کم برخوردار برای اشتغال مردم هم برنامه داشته باشیم، در طرح محلات هدف بازآفرینی یکی از مسائل مورد توجه توانمندسازی اقتصادی افراد است، این تفکر در برخی افراد وجود داشت که اشتغال مردم به شهرداری ارتباطی ندارد اما مطالعه انجام دادیم، در همین راستا با جهاد دانشگاهی برای حمایت از مشاغل خرد و خانگی قرارداد بستیم که ثمرات خوبی به دنبال داشت.
وقفه ۷ ساله در تهیه سند پهنه‌بندی حریم مشهد به گسترش حاشیه‌نشینی دامن زد
عضو شورای پنجم شهر مشهد در بخش دیگری از این نشست، نبود سند پهنه‌بندی را از جمله عوامل رشد نامتوازن شهر و دامن زدن به حاشیه‌نشینی در مشهد دانست و گفت: طرح بندی حریم شهر مشهد مشخص می‌کند بعد از ساخت و سازهایی که اتفاق افتاده چه برنامه توسعه‌ای برای شهر در نظر داریم. از سال ۹۳ قرار بوده طی سه ماه این سند تکمیل و به شورای عالی شهرسازی و معماری ارسال شود اما هنوز بعد گذشت ۷ سال این موضوع ناتمام است. برای توسعه شهر مشهد نیاز به برنامه داریم ساخت و سازهای غیرمجاز در حاشیه شهر نتیجه نبود برنامه و طرح برای حریم شهر مشهد است و در نتیجه این فرآیند مناطق محروم و کم برخوردار در حاشیه شهر مشهد گسترش پیدا می‌کند؛ چرا توسعه شهر مشهد نباید به سمت شمال و شرق شهر ادامه پیدا کند؟ چرا زیرساخت‌های گذران اوقات فراغت و تفریح را نمی‌توانیم در شمال و شهر و شرق شهر برنامه‌ریزی کنیم؟ نبود طرح پهنه‌بندی حریم شهر مشهد و مشخص نبودن عملاً این امکان را از ما گرفته است مجوز گرفتن در این مناطق منوط به اجازه کمیسیون ماده ۵ است آن هم مشکلات و پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و سرمایه‌گذار را پشیمان می‌کند؛ در فرآیند صدور مجوز از کمیسیون ماده ۵ اعمال نفوذ و سلیقه زیادی وجود دارد.
نوروزی ایجاد شهرهای مستقل در پهنه‌های حاشیه شهر مشهد را راهی برای جلوگیری از گسترش روز افزون حاشیه‌نشینی در مشهد عنوان کرد و گفت: باید در این مناطق شهرهای مستقل ایجاد کرد، متأسفانه در زمان انتخابات وقتی کاندیداها می‌خواهند رأی جمع کنند به حاشیه شهر می‌روند و قول و وعده می‌دهند و بعد به مدیریت شهری فشار می‌آورند که باید این مناطق به مشهد الحاق شود در حالی که این کار اشتباه است و باید در این مناطق شهرهای مستقل خودگردان تشکیل داد که توسط شهر مشهد پشتیبانی شوند این یک تجربه جهانی است، حاشیه‌نشینی نماد سیاست‌های اقتصادی شکست خورده دولت‌ها در سنوات قبل و بعد از انقلاب است.
مشهد نتوانسته هم‌پا با ازدیاد جمعیت توسعه پیدا کند
حسن موحدیان هم که به عنوان منتخب مردم در دوره ششم شورای شهر در این نشست حضور داشت، بر اهمیت شناخت درست از شهر مشهد تاکید کرد و افزود: ما باید قبل از هر چیز بدانیم شورای کدام شهر هستیم و این شهر چه ویژگی‌هایی دارد تا بر آن اساس، مسئولیت‌های خود را تشخیص دهیم. مشهد کلان‌شهری با سالانه ۲۸ میلیون زائر است، از طرفی جمعیت این کلانشهر را اگر با مهاجرینی که آمارشان بطور رسمی در جمعیت مشهد محاسبه نشده، بیش از ۴ میلیون نفر است. موضوع دیگر که نباید از آن غافل شویم این است که اگرچه مشهد به عنوان یک قطب صنعتی مطرح نیست اما کارخانجات زیادی دارد که اکثراً خصوصی هستند و این نیز یک مزیت است.
وی نزدیکی به مرز دو کشور افغانستان و ترکمنستان را دیگر مزیت این کلانشهر دانست و اظهار کرد: در کنار این مزیت‌ها و پتانسیل‌های مشهد مشکلات جدی نیز دارد یکی از آنها سرعت رشد جمعیت در شهر است که یکی از عوامل آن، مهاجرپذیر بودن بالای این شهر است؛ مشهد نتوانسته هم‌پا با ازدیاد جمعیت توسعه پیدا کند که شاید یکی از علل آن عدم توجه کافی و وافی دولت‌های پیشین به این شهر باشد.
حاشیه‌نشینی در مشهد برای منتخب شورای ششم که در گذشته قریب به یک دهه فرمانداری این کلانشهر را بر عهده داشته، موضوع مهمی بود، او در این باره عنوان کرد: نقاط کم برخوردار که به غلط حاشیه شهر عنوان می‌شود یک مسئله بسیار مهمی برای مشهد است که حاصل مهاجرت‌هایی است که طی سال‌ها بر اثر فقر و نبود امکانات، اتفاق افتاده است و به این ترتیب سرعت ازدیاد جمعیت شهر بیش از توان شهرداری برای خدمات‌رسانی شده است، ما امیدواریم در این دوره بتوانیم توجه جدی‌تری از دولت نسبت به شهر مشهد جلب کنیم.
در مدیریت شهر مشهد اصلاً نگاه سیاسی نخواهیم داشت
موحدیان در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: کار کردن برای فرهنگ هزینه نیست بلکه نوعی سرمایه‌گذاری است، توجه به فرهنگ عمومی در شهر هم‌راستا با ویژگی‌های مشهد موضوع مهمی است که باید به آن توجه شود؛ زیارت و اندوختن توشه معنوی اولین و مهمترین هدف مسافران مشهد است بنابراین ما باید شهر را برای این هدف آماده کنیم.
منتخب شورای ششم شهر مشهد با تاکید بر اینکه در مدیریت شهر مشهد اصلاً نگاه سیاسی نخواهیم داشت، افزود: امیدواریم بتوانیم در این دوره از شورا کارهای نیمه تمام از دوره‌های قبل را تکمیل کنیم، ما هرگز دنبال تعلیق پروژه‌ای نخواهیم بود. یک سری پروژه‌ها نیز در دوره پنجم پیش‌بینی شده که باید در این دوره بررسی شود و در صورت اولویت داشتن در دستور کار قرار خواهد گرفت.
موحدیان ادامه داد: قطعاً از تجربیات شورای چهارم و پنجم برای اداره بهتر شهر مشهد استفاده خواهیم کرد، انتظاری که از رسانه‌ها داریم این است که زبان مردم باشند و دغدغه‌های مردم را انعکاس دهند چراکه ما برای رفع همین دغدغه‌ها آمده‌ایم.
موحدیان تصریح کرد: من قبول دارم که شهرداری یک نهاد تأثیرگذار در اداره شهر است و این را هم قبول دارم که وظیفه شهرداری یک وظیفه خدماتی صرف نیست بلکه معتقدم شهرداری یک نهاد اثرگذار بر تعاملات اجتماعی و فرهنگی شهر است اما این طور نیست که مشکل حاشیه شهر مشهد فقط مربوط به شهرداری و شورای شهر باشد این تفکر اشتباه است؛ شهروندی در منطقه خود زندگی می‌کند اگر به خاطر مشکلات زندگی مجبور به مهاجرت به مشهد و حاشیه‌نشینی شود موضوعی است که دولت‌ها باید پاسخگو باشند.
وی بیان کرد: ساماندهی مناطق کم برخوردار کاری است که باید به صورت مستمر انجام شود و در یک دوره قابل حل نیست. ارتقای شرایط محیطی باید در جهت رشد امنیت، سلامت، امید، ایمان و کرامت انسانی افراد ساکن در این مناطق باشد. کم لطفی است که بگوییم در نقاط کم برخوردار مشهد کاری انجام نشده بلکه در ادوار گذشته مدیریت شهری اقدامات خوبی صورت گرفته است. اولین مسئله‌ای که باید در بحث حاشیه شهر مشهد در نظر بگیریم بسترسازی برای ارتقای شرایط محیطی است، افرادی که در مناطق کم برخوردار ساکن هستند نباید خود را به عنوان حاشیه‌نشین قلمداد کنند چراکه این لفظ امنیت روانی و کرامت انسانی افراد را دچار مشکل می‌کند. دومین موضوع این است که باید نسبت به اسکان افراد در سکونتگاه‌های غیررسمی پیش‌بینی و پیش‌نگری شود و به این ترتیب جلوی گسترش این محدوده‌ها گرفته شود؛ این مسئله زمینه‌سازی برای احداث مسکن ارزان به اندازه توان خرید افراد است.
چرا مردم فکر می‌کنند برای آنها کاری انجام نشده است؟
تعمیق فرهنگ شهروندی و مشارکت افراد در تصمیم‌گیری‌ها موضوع دیگری بود که موحدیان بر آن تاکید داشت و گفت: افراد باید در تصمیم‌گیری‌ها دخالت داده شوند و اقدامات محلی باید با نظر شهروندان انجام شود یکی از علت‌هایی که این افراد معتقدند برای آنها کاری انجام نشده همین است که در تعیین اولویت‌ها برای شهروندان نقشی تعریف نشده است.
اعتبار دفاتر تسهیلگری را در دوره ششم افزایش می‌دهیم
البته منتخب مردم مشهد در دوره ششم شورای شهر برای مشارکت مردم در اداره شهر راهکار داشت و گفت: باید در ۶۴ محله حاشیه شهر ۶۴ شورای اجتماعی محلات قوی وجود داشته باشد که نیازها و خواسته‌های مردم را از آنها بگیرد و به مدیریت شهری منتقل کند؛ دفاتر تسهیلگری باید متشکل از نیروهای بومی منطقه باشد یعنی کسانی که شب و روز آنجا زندگی می‌کنند و با مردم در ارتباط هستند. این دفاتر تسهیلگری باید با شوراهای اجتماعی محلات در تعامل باشند و اولویت‌های محله را احصا و اعلام کنند. در بحث ۶ درصد اعتباری که برای دفاتر تسهیلگری در نقاط کم برخوردار در نظر گرفته شده، ما در شورای ششم این عدد را بیشتر خواهیم کرد.
سه نفر از منتخبان مردم مشهد در دوره چهارم، پنجم و ششم شورای اسلامی شهر مشهد بر مشارکت نخبگان و مردم در تعیین اولویت‌های توسعه شهر متفق‌القول هستند و بعد از سال‌ها تجربه مشارکت مردمی را یکی از مهمترین عوامل برای حل معضل بزرگی مانند حاشیه‌نشینی در این کلانشهر می‌دانند. این افراد با وجود سلایق سیاسی مختلف بر سر این موضوع هم توافق و تاکید دارند که در اداره شهر باید از نگاه سیاسی پرهیز کرد.
نظر شما