به گزارش خبرنگار ایمنا، نمای ساختمان خارجی‌ترین پوسته ساختمان و نماد هویت آن قطعه شهری است که در کنار سایر نماهای همجوار خود هویت کالبد شهری را تعریف می‌کند. نما بیش از هر چهره دیگری با مردم، ساکنان و توریست‌های شهری ارتباط برقرار می‌کند و در ایجاد آن مقوله‌های بسیاری از هویت و زیبایی تا تکنولوژی و فناوری ساخت، دخیل است.
با توجه به اینکه نمای ساختمان همواره در معرض دید شهروندان و گردشگران است و تأثیر بسزایی بر هویت شهری می‌گذارد، اهمیت فراوانی دارد به همین جهت آسیب شناسی و بررسی راهکارهای بهبود نماهای ساختمانی باید مورد توجه قرار گیرد. نمای ساختمان‌ها در کلانشهری مانند اراک از گذشته تا امروز تحولات فراوانی داشته است. در این زمینه با"داوود پرچمی کارشناس ارشد معماری و شهرسازی" گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
نقش نمای ساختمان‌ها بر سیما و منظر شهری چیست؟
منظر هر شهری تا حدود بسیاری تحت تأثیر نمای ساختمان‌های آن شهر است، در واقع نمای ساختمان‌ها را می‌توان نقطه تلاقی معماری و طراحی شهری دانست، از این رو این مسئله دارای اهمیت ویژه‌ای است. اختصاص یافتن بخش اعظم زمین‌های شهری به کاربری مسکونی، لزوم توجه به نماهای مسکونی را دوچندان می‌کند این در حالی است که طراحی نما در خانه‌های مسکونی معمولاً بدون اجرای فاز دوم در نمای معماری رها می‌شود و کار طراحی نما به دست افراد غیر کارشناس و غیرحرفه‌ای که غالباً خود مالک‌ها هستند سپرده شده و معمولاً در مرحله آخر ساخت و ساز انجام می‌گیرد.
در این فرآیند، تنها جای پنجره‌ها در پلان در نظر گرفته شده در نمای ساختمان خالی می‌شود یا در ساختمان‌های کمی لوکس‌تر و لاکچری، از ستون و نیم ستون‌های یونانی به طور غیر حرفه‌ای و ناشیانه، روی نما و یا سنتوری برای ورودی ساختمان استفاده می‌شود که هیچ سنخیتی با معماری این مرز و بوم ندارد.
قالب نمای شهر اراک بر اساس چه دوره‌ای است؟
ابتدا باید بگویم نما در لغت نامه دهخدا به معنای صورت ظاهری هر چیزی، آنچه که در معرض دید و برابر چشم است و آنچه از بیرون دیده می‌شود، منظر خارجی بنا و عمارت، فن روسازی ساختمان و ساختن نمای ظاهری عمارت است.
اما از آنجا که تاریخ ساخت بناها در معماری و شهرسازی شهر اراک متعلق به دوره قاجار است، بناها دارای ویژگی‌های معماری قاجاری هستند؛ یکی از این ویژگی‌های بارز معماری سنتی ایرانی نیز درون‌گرایی است، این مفهوم که به صورت یک اصل در معماری سنتی بناهای قدیم شهر اراک وجود داشته به صورت متنوع در بناهای به جای مانده در بافت قدیمی شهر نیز قابل مشاهده است. در فرهنگ این نوع معماری، ارزش واقعی به جوهر هسته باطنی آن بوده و پوسته ظاهری بسیار ساده پرداخته شده است. در معماری درون‌گرا، تزئینات درون حیاط و فضای داخلی بنا به وفور به کار می‌رفته و معماری نماهای بیرونی کمتر مورد توجه قرار می‌گرفته است، در طراحی بناها از اصل محرمیت و سلسله مراتب پیروی می‌شده است بنابراین در بناهای سنتی و قدیمی اراک می‌بینیم که هیچ توجهی به نماهای سمت گذر و خیابان نشده است، مگر در ساخت در ورودی بنا که فقیر و غنی بودن ساکنان از نوع سردر آن قابل تشخیص بوده و هر چه سردر پرکارتر و بزرگ‌تر بود و با جزئیات بیشتری تزئین می‌شد نشان از ثروتمند بودن ساکنان آن داشت که نمونه‌های آن در بافت قدیم و کوچه‌های کنار گذرها هنوز موجود است. پس نتیجه می‌گیریم تنها عنصری که در معماری دوره قاجار در اراک به آن توجه شده طراحی سردرها بوده است بنابراین تنها در طراحی سردرها می‌توان از معماری دوره قاجار برای طراحی نماهای جدید الهام گرفته، و یا از موتیف‌های آن و ریتم‌های سه، پنج و هفت موجود در نماها بیرونی و مرکز گرایی در نماهای بناهای بافت قدیم بهره برد.
تمام بناهای بافت قدیم اراک نمود بیرونی خاصی به جز سردر نداشته‌اند پس ما هیچ تجربه‌ای برای طراحی نماهای جدید و معاصر و حتی الگو برداری کامل از آن بناها برای طراحی بناهای جدید نخواهیم داشت.
از مشکلات نماهای شهری اراک بگویید؟
نمای هر ساختمانی در هم‌کناری با دیگر بناها کامل شده و معنا پیدا می‌کند، در همین راستا یکی از مشکلات نماهای معاصر در شهر اراک، طراحی نمای تک واحد به عنوان بنای شاخص مورد نظر طراح است که این رویه بسیار اشتباه بوده و باید عکس آن صادق باشد، به طوری که در ابتدا جداره‌ای با کیفیت طراحی و اجرا شود سپس برای جداره شهری نیز طراحی مجدد با معیارهایی برای رسیدن به کیفیت مطلوب در آن لحاظ شود.
عموم مردم نسبت به نما و کالبد بیرونی ساختمان انتظاراتی چون محافظت و برقراری ارتباط بین درون و بیرون، خصوصیت و عمومیت، شخصیت‌دهی و معرفی بنا را دارند که وجه مشترک تمامی این موارد ارتباط با منظر و فضای شهری است. بدین ترتیب در نمای ساختمان علاوه بر داشتن استقلال و هویت در ترکیب کلی باید به ارتباط با منظر و فضای شهری نیز توجه شود. از این رو نمای شهری نه از طریق یک معمار و در یک برهه زمانی خاص بلکه در طول زمان و به دست سازندگان متعدد شکل می‌گیرد و نماهای شهری، گذشته از اینکه از هم‌کناری نماهای تک تک بناها در یک جهت به دست می‌آید، در ترکیب خود مفهومی فراتر را در ابعاد زیباشناسی تاریخ و فرهنگ معناشناسی و فنی عملکردی عینیت می‌بخشد.
در طراحی نماهای مسکونی اراک باید به چهار عملکردی که از یک نما انتظار می‌رود یعنی محافظت، ارتباط، معرفی و جزئی از یک کل بودن پرداخته شود. مهمترین مشکل در نماهای شهر اراک رعایت نکردن مورد چهارم یعنی جزئی از یک کل بودن در طراحی نمای بناها است. پاسخگویی به سه مورد اول در بهترین حالت بنایی با نمایی مقبول را شکل خواهد داد، ولی در واقعیت ما در فضای شهری با یک بنا و نماهای آن روبرو نیستیم بلکه ساختمان جزئی است از یک کل بزرگ‌تر بنام‌فضای شهری و جداره شهری که متعلق به تمامی شهروندان است.
به نظر شما نماهای شهر تا چه اندازه می‌تواند بر افزایش کیفیت زندگی در شهر کمک کند؟
به طور حتم نازیبایی بناها بر کیفیت فضاهای عمومی تأثیر گذاشته و زیبایی آن منوط به هماهنگی با دیگر عناصر آن مکان است. ساختمان یک موجود منزوی و خود بسنده نیست که بتواند تمام توجه طراح و مالک را به خود جلب کند بلکه باید با حفظ شخصیت و اعتبار خود عنصری از یک‌جامه وحدت یافته باشد.
دلیل ناهماهنگی در نماهای شهری اراک چیست؟
یکی از مهمترین معضلات در به سامان نرسیدن طراحی فاز دوم معماری در نماهای سطح شهر اراک نداشتن ضابطه مدون و مورد تأیید مراجع ذیصلاح و کمیسیون ماده پنج است، نداشتن کمیته نما برای کنترل کردن صرف نقشه نماها بر اساس نوع متریال، کنترل بصری، فرهنگ، نوع معماری بومی و معماری ایرانی اسلامی نیز از دیگر نقایصی است که باید به آن توجه شود، که این ضوابط باید بر اساس قوانین بالا دستی و قوانین محلی و بومی تدوین شود.
در واقع مشکل عمده نداشتن برنامه راهبردی و ضابطه و قوانین باز دارنده است که مهندس طراح معمار و یا سازنده با نداشتن آن ضابطه خود تصمیم گرفته و بنایی را طراحی می‌کند که تنها شاخص و معرف باشد که در این صورت ممکن است نمای طراحی شده با ذائقه، سبک و سیاق و فرهنگ شهر اراک همخوانی نداشته باشد. بنابراین ممکن است با ایجاد ناهنجاری در جامعه، از نظر روحی و روانی تأثیراتی بر جامعه شهری گذاشته و موجب عصبانیت و مشغله ذهنی در رهگذران شود.
راهکار هماهنگی در نماهای شهری چیست؟
در طول تاریخ از سال ۱۳۰۰ به بعد همواره نماهای متفاوت بر پیکره بناها در شهر اراک نمایان شده است به طور مثال در سال ۱۳۰۹ تا ۱۳۳۰ شمسی آجر از مصالح بسیار رایج در معماری شهر اراک بوده است و در سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۰ شمسی اندود سیمان‌رواج یافت و در سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۶۰ استفاده از سنگ‌های ساختمانی محبوبیت زیاد پیدا کرد و در سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۰ نماهای پرده‌ای با المان‌های آلومینیوم کار شد و در سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۰ اجرهای سه سانتی به دلیل عدم ورود مصالح و بازگشت به ارزش‌های هویت ایرانی رواج بسیاری داشت، همچنین در سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۵ شیشه و پروفیل مورد استفاده قرار گرفته و در سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ نماهای پنل‌های آلومینیوم و صفحات اچ پی ال مورد استفاده قرار گرفت و در سال ۸۵ تا ۹۵ نیز استفاده از سنگ‌و نماهای مرسوم به نماهای کلاسیک و رومی رواج پیدا کرد که در حال حاضر به دلیل گرانی سنگ، سازندگان کار به سبک انگلیسی با استفاده از ترکیبی از آجر و سنگ را در شهر اراک رواج داده‌اند. بنابراین در خواهیم یافت که نحوه استفاده از مصالح نیز بستگی به زمان، مکان، اقتصاد و فرهنگ هر جامعه‌ای دارد و ما نمی‌توانیم برای همه مکان‌ها و همه زمان‌ها یک نسخه تجویز کنیم، در واقع باید بر اساس موقعیت زمانی متریال تغییر کند ولی اسلوب و معیارهای طراحی می‌تواند یک کلیت را تعریف کند که بر اساس آن طراحی صورت پذیرد و هر چند سال یک بار کامل و بروز رسانی شود ولی هدف نهایی یعنی بالا بردن اعتلای معماری ایرانی و اسلامی در نما به قوت خود باقی خواهد ماند.
نظر شما