به گزارش ایمنا، سرخک یک عفونت دوران کودکی است که در اثر نوعی ویروس ایجاد می‌شود. شیوع این بیماری زمانی بسیار رایج بود ولی اکنون با واکسیناسیون کنترل می‌شود. سرخک می‌تواند برای کودکان جدی و حتی کشنده باشد.
سرخک چیست؟
سرخک نوعی عفونت سیستم تنفسی است که یک ویروس آر. ان. آ از گونه موربیلی ویروس (از خانواده پارامیکسو ویروس) آن را ایجاد می‌کند و انسان تنها مخزن آن است.
ابتلاء به سرخک
سرخک یک ویروس بسیار مسری است که در مخاط بینی و گلو فرد آلوده وجود دارد و می‌تواند از طریق سرفه و عطسه به دیگران سرایت کند. ویروس سرخک می‌تواند تا دو ساعت در فضای هوایی زندگی کند که فرد آلوده سرفه کرده یا عطسه کند. اگر افراد دیگر هوای آلوده را تنفس کنند یا سطح آلوده را لمس کنند، سپس چشم، بینی یا دهان آنها را لمس کنند، می‌توانند آلوده شوند. سرخک به قدری مسری است که اگر فردی آن را داشته باشد، تا ۹۰ درصد افراد نزدیک به آن فرد که ایمنی ندارند نیز می‌توانند آلوده شوند.
عوامل خطرزا سرخک
عوامل خطر سرخک عبارتند از:
- غیر واکسینه بودن
- مسافرت‌های به مناطقی که سرخک در آن رایج است
- کمبود ویتامین A
دوره انتقال بیماری سرخک
افراد آلوده به سرخک می‌توانند از دو تا چهار روز پیش از آغاز علائم بیماری و بثورات (راش جلدی) تا چهار الی ۹ روز پس از رفع علائم آن را به دیگران منتقل کنند.
علائم سرخک
علائم سرخک ۷ تا ۱۸ روز (به طور معمول حدود ۱۲-۱۰ روز) پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شود و گاهاً می‌تواند تا ۲۱ روز طول بکشد و معمولاً شامل موارد زیر است:
- تب
- سرفه خشک
- آبریزش بینی
- گلو درد
- چشم‌های ملتهب (ورم ملتحمه)
- لکه‌های سفید ریز با مرکز سفید مایل به آبی روی یک پس زمینه قرمز که در داخل دهان و روی لایه داخلی گونه وجود دارد – که به آنها لکه‌های کوپلیک نیز می‌گویند
- نوعی بثورات پوستی که از لکه‌های بزرگ و مسطح تشکیل شده که اغلب روی یکدیگر می‌افتند
مراحل سرخک
این عفونت مراحلی دارد که در حدود دو تا سه هفته اتفاق می‌افتند.
عفونت و دوره نهفتگی سرخک
۱۰ تا ۱۴ روز پس از آلوده شدن، ویروس سرخک به صورت نهفته می‌ماند و هیچ نشانه و علائمی ندارد.
علائم و نشانه‌های غیر اختصاصی سرخک
سرخک معمولاً با تب خفیف تا متوسط آغاز می‌شود و اغلب با سرفه مداوم، آبریزش بینی، چشم‌های ملتهب (ورم ملتحمه) و گلودرد همراه است. این دوره بیماری نسبتاً خفیف ممکن است دو یا سه روز طول بکشد.
بیماری حاد و تحریک پوستی سرخک
بثورات از نقاط قرمز کوچکی تشکیل شده‌اند که برخی از آنها کمی ورم دارند. لکه‌ها و برآمدگی‌ها بسیار نزدیک به هم و به شکل خوشه‌ای قرار دارند و به پوست ظاهری لکه دار می‌دهند. معمولاً این لکه‌ها ابتدا در صورت ظاهر می‌شوند.
طی چند روز بثورات در ناحیه بازوها و تنه و سپس در ران، ساق و روی پا ظاهر می‌شوند. در همین زمان تب به شدت بالا می‌رود و دمای بدن اغلب به اندازه ۴۰ تا ۴۱ درجه سانتیگراد می‌رسد. بثورات پوستی سرخک به آرامی فروکش می‌کند و ابتدا از صورت و در انتها از ران‌ها و پا محو می‌شود.
عوارض سرخک
سرخک در مبتلایان کم سن، نوزادان، کودکان دچار سوءتغذیه و افراد که سیستم ایمنی بدنشان خوب کار نمی‌کند، منجر به عوارض جدی از جمله کوری، التهاب مغز یا آنسفالیت، اسهال شدید، عفونت گوش و ذات‌الریه می‌شود که مجموع این عوارض می‌تواند منجر به مرگ شود. همچنین ممکن است منجر به التهاب جعبه صوتی (حنجره) یا التهاب دیواره‌های داخلی که مجاری اصلی ریه را می‌پوشانند (لوله‌های برونشی) شود. این بیماری در زنان باردار می‌تواند باعث زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد و مرگ مادر شود.
تشخیص سرخک
سرخک معمولاً بر اساس علائم پوستی و همچنین یک لکه کوچک و مایل به آبی با رنگ سفید بر روی زمینه قرمز روشن – لکه کوپلیک – بر روی سطح داخلی گونه تشخیص داده می‌شود. اما از روی علائم بالینی نمی‌توان با قطعیت در مورد تشخیص بیماری نتیجه‌گیری کرد و تشخیص نهایی با جدا کردن آنتی بادی (IgM) اختصاصی سرخک در خون یا بزاق بیمار انجام می‌شود. علاوه بر این برای جداسازی ویروس و بررسی ژنوتایپ آن، از کلیه موارد مشکوک نمونه ادرار و حلق تهیه می‌شود.
درمان سرخک
هیچ درمان خاصی برای سرخک در کودکان وجود ندارد. با این حال، برخی اقدامات می‌تواند برای محافظت از افراد آسیب پذیر که در معرض ویروس قرار گرفته‌اند، انجام شود.
اگر فردی نسبت به این بیماری واکسینه نشده باشد، ممکن است واکسیناسیون سرخک طی ۷۲ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض ویروس سرخک امکان پذیر باشد تا از فرد در برابر بیماری محافظت کند. اگر پس از تزریق سرخک بیماری ایجاد شود معمولاً علائم خفیف دارد و مدت بیماری کمتر است.
زنان باردار، نوزادان و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف که در معرض ویروس قرار دارند ممکن است تزریقی از پروتئین‌ها (آنتی‌بادی‌ها) با نام ایمونوگلوبولین سرم دریافت کنند. این آنتی‌بادی‌ها زمانی که ظرف مدت ۶ روز پس از مواجهه با ویروس داده شوند می‌توانند از سرخک جلوگیری کرده یا علائم را کم کنند.
داروهای سرخک
- به عنوان کاهنده تب می‌توان از داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن، ایبوپروفن، یا ناپروکسن سدیم استفاده کرد،
- اگر عفونت باکتریایی مانند ذات‌الریه یا عفونت گوش همزمان با سرخک در کودکان ایجاد شود ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک برای کودک تجویز کند.
- استفاده از ویتامین A به کودک ممکن است شدت سرخک را کاهش دهد.
پیشگیری از سرخک
برای جلوگیری از ابتلاء به سرخک می‌توان اقداماتی انجام داد:
- واکسیناسیون کودکان در سنین مناسب با دو دوز واکسن
- افرادی که در معرض سرخک قرار دارند، باید پرونده ایمن سازی خود را بررسی کنند و با پزشک مشورت کنند
- افراد مبتلا به سرخک باید از افراد دیگر جدا شوند. این جداسازی شامل محرومیت از فعالیت‌های عمومی مانند مدارس یا محل کار است.
سرخک در ایران
برنامه حذف سرخک و سندروم سرخجه مادرزادی به عنوان اولویت اصلی برنامه‌های پیشگیری و کنترل و حذف بیماری قابل پیشگیری و کنترل و حذف با واکسن از سال ۱۳۸۰ در کشور آغاز شد و واکسیناسیون ۳۳ میلیون نفر (افراد ۹ ماهه تا ۲۵ ساله) ظرف مدت تنها یک ماه انجام شد. در سال ۱۳۹۸ ایران موفق به دریافت گواهینامه حذف سرخک از سازمان جهانی بهداشت شد.
بازگشت سرخک در ایران
به گزارش «ایران»؛ مسئولان وزارت بهداشت در حالی از بروز مواردی از سرخک در برخی استان‌های کشور خبر می‌دهند که دی ماه سال ۱۳۹۸ وزیر بهداشت در مراسم تکریم و معارفه رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز ادعا کرد با اعلام سازمان بهداشت جهانی، سرخک در ایران «ریشه‌کن» شده است.
سید محسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت دراین‌باره گفت: متأسفانه شیوع بیماری کرونا، گسترش شیوع سرخک در مرزها، افزایش بار کاری کارکنان بهداشتی و تبلیغات ضد واکسن سبب شده است تاکنون در سال جاری ۲۴ مورد ابتلاء به سرخک گزارش شود که عمده آنها مربوط به استان سیستان و بلوچستان است اما مواردی از بیماری هم در استان‌های هرمزگان، خراسان رضوی و تهران مشاهده شده است؛ این در حالی است که در سال ۱۳۹۹ سه مورد ابتلاء به سرخک گزارش شده است.
رضا فدایی، مسئول بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان نیز اظهار کرد: شش کودک مشکوک به بیماری سرخک در اصفهان شناسایی شده و نمونه‌های آزمایشگاهی آنها برای بررسی به آزمایشگاه ملی ویروس شناسی در تهران فرستاده شده است اما هنوز جواب آنها به اصفهان ارسال نشده است.
واکسن سرخک
واکسن سرخک حاوی ویروس زندI ضعیف شده است؛ بعد از یک بار استفاده، ۸۵ درصد از کودکان ۹ ماهه و ۹۵ درصد از کودکان دوازده‌ماهه ایمن می‌شوند و تمام آنهایی که در بار اول مصونیت پیدا نمی‌کنند، بعد از استفاده برای بار دوم، مصون می‌شوند. واکسن سرخک ایمنی طولانی مدت ایجاد می‌کند و افراد واکسینه شده ویروس واکسن را منتقل نمی‌کنند.
این واکسن به دو صورت تهیه می‌شود، هم به صورت تنها و هم در ترکیب با واکسن‌های دیگر، شامل واکسن سرخجه، واکسن اوریون و واکسن سرخک که با نام واکسن ترکیبی MMR عرضه و تزریق می‌شود.
زمان واکسن سرخک
برنامه واکسیناسیون در ایران برعلیه سرخک با واکسن سرخک، سرخجه و اوریون (MMR) در دو نوبت ۱۲ و ۱۸ ماهگی انجام می‌شود.
نظر شما