به گزارش خبرنگار ایمنا، جا به جایی در سطح شهر از جمله نیازهای اساسی شهروندان است که با توجه به گسترش وسعت شهرها و افرایش جمعیت آنها، همچنین افزایش تعداد خودروهای شخصی، مورد توجه مدیریت شهری است.
سفر شهروندان از یک نقطه شهر به نقاط دیگر اگر چه در بیشتر موارد به دلیل طراحی نامتناسب ضروری نیست اما نیازی است که در همه شهرهای دنیا مورد توجه است و اعتبارات کلانی در کنار سایر برنامه‌ها و طرح‌ها برای گسترش سیستم حمل و نقل عمومی در نظر گرفته می‌شود. طراحی سیستم حمل و نقل کارآمد از آن جهت در سطح دنیا حائز اهمیت است که هر روز شاهد گسترده‌تر شدن شهرها و افزایش جمعیت آنها در کشورهای مختلف دنیا هستیم. این که یک شهروند بتواند بدون دغدغه با برنامه ریزی، به راحتی و با امنیت کامل در شهر تردد کند، ضرورت ایجاد سیستم حمل و نقل یکپارچه را بیشتر می‌کند؛ ساختاری که در تلاش است ارتباط متناسبی میان گونه‌های مختلف حمل و نقل ایجاد کرده و بستر مناسب برای جابهجایی شهروندان را فراهم کند. در گفت‌وگو با «مجید عموچی»، کارشناس ارشد راه و ترابری چالش‌های طراحی سیستم حمل و نقل عمومی در ایران را بررسی کردیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
منظور از حمل و نقل یکپارچه چیست؟
حمل و نقل یکپارچه حمل و نقلی است که سلسله مراتب حمل و نقلی در آن رعایت شده باشد و دسترسی‌ها مناسب باشد. رعایت سلسله مراتب حمل و نقلی بدین معنا است که باید تاکسی، اتوبوس، مترو و سیستم‌های ریلی در یک شهر متناسب با جمعیت و وسعت آن وجود داشته باشد. برخی از خطوط و وسایل حمل و نقلی به عنوان تغذیه کننده عمل می‌کند و برخی دیگر جزء خطوط اصلی حمل و نقل شهری است. در طراحی خطوط حمل و نقل شهری در مقیاس محلات و مناطق شهر، معمولاً با استفاده از خطوط تاکسی و اتوبوس، مسافران را از نقاط مختلف شهر، به نقاط و خطوط اصلی مثل خطوط مترو می‌رسانند تا شهروندان در مقیاس شهر جا به جا شوند. منظور از دسترسی نیز این است که چنانچه فرد در محله خود از یک خط اتوبوس یا تاکسی استفاده می‌کند، ایستگاه مترو که قرار است برای جا به جایی در شهر از آن استفاده کند و مقصد بعدی وی بعد از تاکسی یا اتوبوس است، دقیقاً روبروی ایستگاه اتوبوس یا تاکسی باشد تا کاربر حمل و نقل عمومی مجبور به طی مسافتی جهت استفاده از وسایل حمل و نقلی نباشد. در طراحی سیستم حمل و نقل یکپارچه، خطوط حمل و نقل انبوه، خطوط حمل و نقل سبک و تغذیه کننده و دسترسی‌ها مورد توجه است.
زیرساخت‌های مورد نیاز طراحی سیستم حمل و نقل یکپارچه چیست؟
نیاز است در ایستگاه‌های ابتدایی و انتهایی خطوط اصلی حمل و نقل پایانه‌هایی وجود داشته باشد. در این صورت شهروندانی که از شهرک‌ها و شهرهای اطراف به عنوان مقصد اولیه وارد شهر می‌شوند، می‌توانند وارد پایانه شده و با استفاده از وسایل مختلف حمل و نقل به نقاط مختلف سطح شهر سفر کنند. به منظور دسترسی مناسب شهروندان نیاز است ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی، سرپناه یا فرورفتگی جلوی ایستگاه نیز جانمایی مناسبی داشته باشد تا دسترسی شهروندان به نقاط مختلف شهر تسهیل شود. استفاده از وسایل حمل و نقل پاک مثل دوچرخه باید در سیستم حمل و نقل یکپارچه شهری مدنظر باشد. استفاده از دوچرخه برای طی مسیرهایی با مسافت حدوداً ۴ کیلومتر مناسب است و جانمایی ایستگاه‌ها و پارکینگ‌های دوچرخه در مجاورت ایستگاه‌های مترو به عنوان حمل و نقل انبوه می‌تواند مفید باشد زیرا ممکن است اتصال مستقیم برخی خطوط اتوبوس به خطوط مترو به صرفه نباشد و در چنین شرایطی استفاده از وسایلی مثل دوچرخه می‌تواند کارایی سیستم حمل و نقل یکپارچه را ارتقا دهد.
جزئیات طراحی سیستم حمل و نقل یکپارچه در کدام طرح‌های شهری دیده می‌شود؟
اساساً طرح‌ها و برنامه‌های مربوط به طراحی حمل و نقل شهری از جمله طراحی خطوط یکپارچه حمل و نقل عمومی در طرح‌های بالادستی از جمله طرح جامع حمل و نقل بیان شده و در نظر گرفته می‌شود. جانمایی پایانه‌ها، خطوط تغذیه کننده و دسترسی‌ها باید پیش بینی شده باشد. چنانچه این مولفه‌ها در طرح‌های بالادستی پیش بینی نشده باشد می‌توان اصلاحاتی را با در نظر گرفتن طرح‌های مقطعی انجام داد اما زمانی که طرح‌های مقطعی برای اصلاح در نظر گرفته می‌شود، معمولاً سطح انجام مداخلات محدودتر شده و مداخله دشوارتر می‌شود بنابراین فضاهای شهری برای احداث پایانه‌ها و خطوط دسترسی‌ها باید از قبل پیش بینی شده باشد و چنانچه این اتفاق نیفتد تملک زمین برای گسترش و تکمیل سیستم حمل و نقل یکپارچه با چالش جدی مواجه می‌شود.
جایگاه بافت‌های فرسوده در طراحی سیستم حمل و نقل یکپارچه شهر چیست؟
بعضی بافت‌های فرسوده دارای ارزش تاریخی است در حالی که بعضی دیگر ارزش تاریخی ندارد. بلوک‌های بخشی از بافت‌های فرسوده که دارای ارزش تاریخی نیست را می‌توان در طرح تفصیلی کوچک‌تر کرد تا نفوذپذیری بافت به منظور پیش بینی و طراحی سیستم‌ها و امکانات حمل و نقل عمومی افزایش پیدا کند. با این حال مسائل حمل و نقلی کمتر در فرآیند تهیه طرح تفصیلی مورد توجه قرار می‌گیرد و بیشتر مباحث شهرسازی مورد توجه است در حالی که این دو حوزه با یکدیگر در ارتباط هستند. در مرحله اجرا نیز به دلیل کمبود اعتبارات، عرض معابر و خیابان‌هایی که در طرح تفصیلی پیش بینی شده است، تغییر کرده و کاهش پیدا می‌کند و طراحی خطوط رفت و برگشت اتوبوس در چنین معابری موجب ایجاد ترافیک شده و به معضلات شهری دامن می‌زند. متأسفانه در بافت‌های فرسوده شهری که ارزش تاریخی دارد، فقر شبکه معابر وجود دارد این در حالی است که بر طبق استاندارد شهرسازی ۲۰ تا ۳۰ درصد سطح شهر باید معابر باشد اما در بافت فرسوده، این میزان به ۱۲، حتی ۱۰ درصد می‌رسد. بدیهی است در چنین بافت‌هایی دسترسی و نفوذپذیری اندک است و همین امر موجب شده در چنین مناطقی رشد جمعیت کم و حتی منفی باشد. این اتفاق در مناطق مرکزی شهر تهران افتاده و رشد جمعیت به تدریج کاهش پیدا کرده و حتی در برخی مناطق رشد جمعیت به منفی ۴ تا منفی ۵ درصد نیز رسیده است و و مناطقی که دسترسی بهتری از نظر حمل و نقلی دارند رشد جمعیت بیشتری را دارند.
نظر شما