به گزارش خبرنگار ایمنا و بر اساس چکیده مقاله "ارزیابی کنترل کیفی فیزیک و شیمیایی و میکروبی آب دستگاه‌های همودیالیز در بیمارستان‌ها" به قلم میکائیل عباس زاده منتشر شده در نشریه تصویر سلامت؛ کیفیت آب مصرفی برای آماده سازی محلول دیالیز به دلیل ارتباط مستقیم این محلول با خون بیماران دارای نارسایی کلیوی از اهمیت بالایی برخوردار است. در خصوص بیماران همودیالیزی نکته خاصی باید مدنظر قرار گیرد: بیماران همودیالیزی در فرایند درمانی در معرض حجم بسیار زیاد آب قرار می‌گیرند. تقریباً میزان دریافت آب یک فرد سالم ۲ لیتر در روز یا ۱۴ لیتر در هفته است درحالی‌که یک بیمار همودیالیز تحت درمان ۴ ساعته دیالیز در معرض ۱۹۲ لیتر آب قرار می‌گیرد که در صورت انجام این عمل به صورت سه بار در هفته، این عدد به ۵۷۶ لیتر می‌رسد. مایع دیالیز (dialysate) شامل مخلوطی از مواد اولیه تغلیظ شده الکترولیت‌ها و آب به نسبت ۱ به ۳۴ است. مایع تغلیظ شده به صورت تجاری و با کیفیت یکسان تولید می‌شود، ولی ممکن است آب استفاده شده دارای کیفیت متفاوتی باشد.
چرایی اهمیت کیفیت آب مصرفی در فرآیند همودیالیز
با توجه به تماس مستقیم مایع دیالیز با خون بیمار، توجه به کیفیت آب مورد استفاده در دستگاه‌های دیالیز حائز اهمیت است. آب شبکه توزیع شهر اگرچه از نظر کیفیت مطابق با استانداردهای آب شرب است، ولی به دلیل دارا بودن بعضی عناصر بدون تصفیه‌ی تکمیلی جهت فرایند دیالیز مناسب نیست و می‌تواند خطرات زیادی برای چنین بیمارانی به همراه داشته باشد؛ به همین دلیل برای استفاده از چنین آب‌هایی در مراکز دیالیز باید آنها را مجدداً مورد تصفیه‌ی تکمیلی قرار داد.
سیستم تصفیه آب بخش دیالیز الزاماً متشکل از واحدهای فیلتر شنی عمقی (حذف ذرات)، سختی گیرها با یا نرم کننده ها (حذف کلسیم و منیزیم)، فیلتر کربن فعال (حذف کلرآمین ها و کلر) و فرایند غشایی اسمز معکوس (حذف یون‌ها، باکتری، اندوتوکسین، میکروسیتین و فلزات سنگین) و در صورت لزوم گندزدایی با اشعه‌ی ماورای بنفش (حذف باکتری) است. به دلیل ارتباط منطقی بین کیفیت آب و سلامتی بیماران دیالیزی، انطباق کیفیت فیزیک، شیمیایی و میکروبی آب مورد استفاده برای تهیه‌ی مایع دیالیز با استانداردهای بین المللی ضروری به نظر می‌رسد.
چگونگی تشخیص کیفیت آب برای فرآیند همودیالیز
گسترده‌ترین استانداردهای مورد قبول برای کیفیت آب مورد استفاده جهت تهیه مایع دیالیز توسط انجمن "توسعه تجهیزات پزشکی" (AAMI) و فارماکوپه اروپدا (Eu.Ph) تعیین شده است. استانداردهای بین المللی میزان حداکثر پارامترهای شیمیایی و میکروبی آب دیالیز تعریف شده و مبنای عمل قرار می‌گیرد. کیفیت آب دیالیز تنها محدود به آلودگی میکروبی نیست بلکه ترکیباتی همچون یون‌ها و فلزات سنگین را نیز شامل شده و سختگیرانه تر از استانداردهای آب شرب است. با توجه به فرایند تهاجمی همودیالیز، تأثیر مستقیم کیفیت آب بر سلامتی بیماران دیالیزی و آسیب پذیری و مستعد بودن آنان به ابتلاء و توسعه‌ی عفونت، مطالعات مختلفی در رابطه با کیفیت آب بخش دیالیز انجام گرفته است.
طرح مسئله بررسی کیفیت آب برای فرآیند همودیالیز
مطالعه‌ی حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است.
جامعه مورد تحقیق در مطالعه دستگاه‌های تصفیه‌ی آب واحدهای همودیالیز بیمارستان‌ها است که در آن بخش دیالیز سه بیمارستان وابسته به دانشگاه علوم پزشکی در شهرهای تبریز، اسکو و عجب شیر استان آذربایجان شرقی مورد بررسی قرار گرفت. بخش دیالیز این بیمارستان‌ها در مجموع دارای ۶۰ تخت فعال و ۷ دستگاه اسمز معکوس بوده و منبع تأمین آب مورد نیاز این بخش، آب شهری است.
برای تهیه اطلاعات مربوط به کیفیت آب ورودی دستگاه‌های دیالیز، پس از انجام هماهنگی‌های اداری و با مساعدت کارشناسان بهداشت محیط بیمارستان، سابقه اطلاعات بایگانی شده موجود مربوط به نتایج کنترل کیفی و آنالیز آب ورودی و تولید شده توسط دستگاه‌های همودیالیز، طی سال‌های مختلف بررسی و داده‌های مورد نیاز در خصوص ویژگی‌های فیزیک، شیمیایی و میکروبی آب بخش دیالیز در دو مرحله‌ی قبل و بعد از تصفیه با اسمز معکوس طی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ استخراج شد.
سنجش کیفیت آب استاندارد برای فرآیند همودیالیز
در مطالعه‌ی حاضر داده‌های کیفیت آب ورودی و خروجی دستگاه‌های همودیالیز در سه شهر بررسی شد. برای پارامترهایی نظیر EC ،pH، قلیایی‌سنجی، سختی و باقیمانده خشک حد مجازی توسط استانداردهای جهانی تعریف نشده و استانداردهای آب آشامیدنی و یا دستورالعمل‌های دستگاه‌های دیالیز و وسایل پزشکی ملاک عمل قرار می‌گیرد در نتیجه، مقایسه‌ی برای موارد مذکور صورت نگرفته است.
یافته‌های مطالعه‌ی نشان داد سیستم اسمزمعکوس در ارتباط با تمامی متغیرهای مذکور سنجش دارای کارایی بالایی بوده و موجب بهبود یافتن کیفیت آب ورودی به دستگاه دیالیز شده است هرچند مقایسه غلظت کلسیم، منیزیم، فلوراید و نیترات با استاندارد جهانی نشان داد که غلظت این پارامترها در تمام نمونه‌ها به طور کامل منطبق با استاندارد نبوده است. طبق استانداردها و دستورالعمل‌های جهانی، بایستی هر سه ماه یک آنالیز شیمیایی آب، هر ماه یک آزمایش میکروبی و هر شش ماه آزمایشات مربوط به فلزات سنگین جهت پایش کیفیت آب بخش دیالیز و کنترل کارایی دستگاه اسمز معکوس انجام گیرد. اطلاعات جمع آوری شده در این مطالعه نشان داد متأسفانه دفعات و متواتر زمانی انجام آزمایشات در بیمارستان‌ها رعایت نشده و سوابق آنالیزهای انجام یافته نیز به صورت مناسب بایگانی و نگهداری نمی‌شوند.
نتیجه گیری
استانداردهای ملی در خصوص کنترل کیفیت آب بخش دیالیز وجود نداشته و اقدامات و پارامترهای پایش شده در بیمارستان‌ها تفاوت زیادی با دستورالعمل‌های مطرح در استانداردهای بین المللی دارند. با توجه به اهمیت چشمگیر کیفیت آب دیالیز در کاهش هزینه‌های درمان و نیز افزایش سلامتی و امید به زندگی بیماران دارای نارسایی کلیوی، تدوین و تصویب استاندارد و دستورالعمل‌های ملی و مشخص در خصوص کنترل آب دیالیز، آزمایش تمام شاخص‌های شیمیایی و میکروبی تعیین شده در استانداردها در بازه‌های زمانی منظم، آگاه سازی هرچه بیشتر مدیران بیمارستان و کارشناسان بهداشت محیط در رابطه با اهمیت سنجش مقادیر فلزات سنگین، سطح اندوتوکسدین و آزمایش باکتری‌های هتروتروف و الزام بیمارستان‌ها جهت آنالیز موارد مذکور، هماهنگی کارشناسان بهداشت با آزمایشگاه‌های مرجع و نیز مسئولین تأسیسات بیمارستان‌ها در رابطه با تعویض ادواری و منظم فیلترهای دستگاه اسمز معکوس جهت حصول کارایی بالای این دستگاه و اجتناب از مشکلات، ضروری به نظر می‌رسد.
بیشتر بخوانید: روش‌های تأمین آب شرب در شرایط بحران
امید است نتایج و یافته‌های حاصل از این مطالعه بتواند زمینه‌ای مناسبی را برای سیاست‌گذاران بهداشتی فراهم آورد تا به اهداف بهداشت و سلامت جامعه نزدیک تر شود. از جمله پیامدهای عملی پژوهش حاضر، افزایش حساسیت مدیران بیمارستانی در خصوص توجه به کنترل کیفی منظم عملکرد سیستم تصفیه‌ی آب در دستگاه‌های دیالیز است. همچنین متولیان امر تدوین استاندارد در کشور می‌توانند بر اساس نتایج پژوهش حاضر نسبت به تدوین استانداردهای ملی مرتبط اقدام نمایند.
نظر شما