به گزارش ایمنا، روزنامه خراسان نوشت: «اگر به تاریخ نگاهی بیندازیم، می‌بینیم حدود ١٠٠ سال قبل زنان حتی اجازه نداشتند دانش ریاضیات را فرابگیرند. در آن سال‌ها اگر دختری به این حوزه علاقه‌مند بود، باید دور از چشم خانواده، زیر پتو و با شمع به یادگیری این علم می‌پرداخت»، این‌ها قسمتی از حرف‌های «کارولین سریز» یکی از معروف‌ترین استادان علم ریاضیات در جهان است. واقعیت هم این است که در گذشته‌ای نه چندان دور تصور می‌شد ذهن زنان به دلیل فیزیک متفاوت و وظایف متعددشان، قادر به حل معادلات و پیشبرد یک نظریه یا راه‌حل نیست. «مریم میرزاخانی» در بخشی از خاطراتش نقل می‌کند بارها با این سوال در خارج از کشور مواجه شده که «مگر در ایران، دخترها دانشگاه می‌روند؟». او با این تصور غلط مواجه بود و آن را شکست داد. میرزاخانی موجی قدرتمند به راه انداخت و به جهان این فرصت را داد تا افراد را مستقل از جنسیت ببیند. او سمفونی پیچیده زندگی‌اش را با ذکاوت و هوشمندانه رهبری می‌کرد، مقابل چندین هزار دانشجو می‌ایستاد و دستان ظریفش با هنرمندی برای معادلات لاینحل و پیچیده راه‌حل تعریف می‌کرد. مریم میرزاخانی با همان دستان، سرطان را دور نگه می‌داشت و فرزندش را دلسوزانه نوازش می‌کرد. این تصویر باشکوه از زن توانمند ایرانی در ۱۳ آگوست ۲۰۱۴ در لحظه‌ای که تصویر مدال فیلدز در نمایشگر بزرگ کنگره بین‌المللی اتحادیه جهانی ریاضیات در سئول چرخید، به جهانیان معرفی شد. میرزاخانی مدال فیلدز را به‌دلیل نقش برجسته‌اش در پیشبرد دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و هذلولی از آن خود کرد و زمانی که این ریاضی‌دان برجسته جایزه‌اش را دریافت می‌کرد، اندک افرادی بودند که از دست‌وپنجه نرم‌کردن او با سرطان باخبر بودند؛ او تحت تأثیر دوره شیمی درمانی ضعیف شده بود اما باوقار بر بیماری می‌تاخت. ابتلایش به بیماری سرطان از همت او کم نکرد و تنها باعث شد در این مسیر سریع‌تر قدم بردارد. هرچند عمر او کوتاه بود و در پایان، این جنگ را به سرطان باخت اما معادله زندگی به نفع او و با پاسخ درستش به سرنوشت حل شد. در این بین و به همت کمیته جهانی بانوان انجمن ریاضیات، روز ۱۲ می مصادف با ۲۲ اردیبهشت، روز تولد مریم میرزاخانی به نام روز جهانی زن در ریاضیات، پیشنهاد و توسط اتحادیه بین‌المللی ریاضیات تصویب شد. این روز بهانه‌ای برای برگزاری مراسم در ۱۵۲ کشور جهان در سال گذشته بوده و امسال سومین سالی است که مراسمی به همین مناسبت در ایران و کشورهای مختلف دنیا برگزار خواهد شد.
به همین بهانه و در پرونده امروز زندگی‌سلام به سراغ یکی از استادان نام آشنای دانشگاه صنعتی‌شریف، دکتر سید عبادا… محمودیان رفتیم تا از او درباره شخصیت مریم میرزاخانی و رفتارهایش، بپرسیم. همچنین خاطرات تعدادی از دوستان ایرانی و خارجی او را هم در این پرونده خواهید خواند.
تواضع علمی عجیبی داشت
استاد دانشگاه‌شریف و چهره ماندگار ریاضی کشور از ذهن مریم میرزاخانی می‌گوید
ریاضیات دانشی قطعی است و احتمال، برای توصیف نگرش ذهن راجع به گزاره‌هایی است که از وقوع آن‌ها مطمئن نیستیم. جایزه فیلدز به مدت ۷۸ سال فقط به مردان تعلق داشت و شاید احتمال جایگیری بالاترین مدال ریاضی جهان در دستان یک زن ایرانی اتفاق دور از ذهنی بود که توسط مریم میرزاخانی به زیبایی رخ داد. او توانست جوابی نو برای معادلات غیرقابل حل ریاضی تصویر کند، سرنوشت معادلات را تغییر دهد و مسیری نو پیش چشم جهان ریاضیات بگشاید. به بهانه سالروز تولد این زن توانمند، به سراغ دکتر عبادا… محمودیان رفتیم. استادی که نقطه عطفی برای درخشش و ورود مریم به حوزه ریاضیات بود. دکترسیدعبادا… محمودیان استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی‌شریف و چهره ماندگار ریاضی کشور، رئیس پیشین انجمن ریاضی ایران، استاد راهنمای پایان‌نامه نابغه ریاضی ایران و مسئول آموزش بنیاد مریم میرزاخانی است. مریم اولین مقاله تحقیقاتی‌اش را با دکتر محمودیان نوشته که اکنون گراف‌های حاصل از آن کار تحقیقاتی در کتاب‌های دانشگاهی استفاده می‌شود. در ادامه، نکات کمتر شنیده‌شده این استاد درباره مریم میرزاخانی را که در گفت‌وگو با ما مطرح کرده، خواهید خواند.
استعداد میرزاخانی در دوره تابستانه دانشگاه‌شریف کشف شد
او درباره نحوه آشنایی‌اش با مریم میرزاخانی می‌گوید: «سال‌ها پیش ما در دانشگاه صنعتی شریف، تجربه برگزاری دوره‌های تابستانه ریاضی را داشتیم و از دبیرستان‌های تهران می‌خواستیم که دو یا سه نفر از دانش‌آموزان برتر و علاقه‌مند به ریاضیات را برای آموزش نزد ما بفرستند. در این اردوها ۶۰ نفر شامل ۳۰ دختر و ۳۰ پسر شرکت می‌کردند. در طول این دوره‌ها، افراد با انگیزه به تحقیق در زمینه حل‌مسائل ریاضی می‌پرداختند. مریم میرزاخانی به همراه همکلاسی‌اش «رؤیا بهشتی» به مددعلاقه‌ای که به این علم داشتند، خروجی همان اردوها هستند که بعدها به دانشگاه دعوت شدند و در نهایت بعد از یک سال موفق شدیم مقاله‌ای را همراه با آن‌ها چاپ کنیم. تحقیقی که هنوز هم کار روی آن مسائل، ادامه دارد. بنابراین استعداد میرزاخانی در دوره تابستانه دانشگاه‌شریف کشف شد».
دوم دبیرستان، راه‌حل یک مسئله حل‌نشده جهانی را کشف کرد
در تیرماه سال ۷۳، تیم دانش آموزان جمهوری اسلامی ایران در المپیاد بین‌المللی ریاضی و در جمع بیش از ۷۰ کشور جهان به مقام چهارم دست یافت. میرزاخانی خودش را در سایه شانس خوب و خوش مرادی روزگار می‌دیده و معتقد بوده که در زمان و مکان درست به جهان پا گذاشته و در همین باره در گفت‌وگویی به این نکته اشاره کرده که: «من واقعاً خوش‌شانس بودم». دکتر محمودیان در این باره می‌گوید: «آن زمان آقای دکتر حداد عادل مسئول المپیادها بودند و به بهانه کسب این موفقیت جهانی، مقاله‌ای در روزنامه اطلاعات با این عنوان نوشتند: «باور کنیم رویش سبز جوانه را». در بخشی از این مقاله نوشته شده بود که ما به واسطه دکتر محمودیان باخبر شدیم مریم میرزاخانی در کلاس دوم دبیرستان توانسته برای یک مسئله حل نشده جهانی، راه‌حل پیدا کند. او و همکلاسی‌اش رؤیا بهشتی در المپیاد شرکت کردند و چیزی نگذشت که با کسب مدال طلا و نقره، شایستگی‌شان را به جهانیان نشان دادند.»
باید از مریم میرزاخانی الگو بسازیم نه اسطوره
دکتر محمودیان که حتی بعد از رفتن میرزاخانی از ایران هم با او ارتباط داشته، می‌گوید: «مریم بدون وقفه در تمام زمینه‌ها مشغول فعالیت بود. مقالات او قبل از مهاجرتش در چند مجله مهم خارجی چاپ شده بود. خاطرم هست که بعد از دریافت جایزه فیلدز، آن مجلات به وجود نام او در منابع و مطالب‌شان افتخار می‌کردند. من بیشتر در جریان فعالیت‌های میرزاخانی در سال‌هایی که در ایران بود، هستم و معتقدم به قول پدر مریم باید از مریم میرزاخانی الگو بسازیم نه اسطوره! او مشوق خوبی برای دانش‌آموزان ایرانی بود و در سخنرانی‌های چندهزار نفره رهنمودهای دلگرم‌کننده و امیدبخشش را در اختیار آن‌ها قرار می‌داد. مریم زمانی که ایران بود، در داوری مقالات من را همراهی می‌کرد. او بعد از خروج از ایران، ارتباط علمی خود را با دانشگاه قطع نکرد، به ایران می‌آمد بعد از کسب مدرک دکترا، جلسات و سخنرانی‌هایی را در دانشگاه صنعتی شریف ترتیب می‌داد و در سال ۲۰۱۰ آخرین سخنرانی خود را در دانشگاه انجام داد. در دیداری که در سال ۲۰۱۴ یعنی دو ماه قبل از دریافت «جایزه فیلدز» با مریم میرزاخانی داشتم، به او پیشنهاد کردم که با ایران ارتباط بیشتری داشته باشد. او مشتاقانه پذیرفت و بعضی دانشجویان دانشگاه شریف را به منظور تکمیل تحقیقاتشان همراهی می کرد».
استعداد میرزاخانی در زمان مناسب کشف شد
این استاد دانشگاه صنعتی شریف درباره این‌که آیا میرزاخانی، دانشجویی خارق العاده بود یا نه، می‌گوید: «مریم منحصر به فرد نبود. خیلی از دانش‌آموزان کنونی ما این‌گونه هستند و فقط نیاز است استعدادشان در زمان مناسب کشف شود. استعداد میرزاخانی در زمان مناسب کشف شد که به این همه افتخارات دست یافت و نقش خانواده‌اش در این زمینه، پررنگ به نظر می‌رسد.»
تواضع و فروتنی علمی او زبانزد بود
استاد راهنمای پایان‌نامه میرزاخانی درباره پشتکار مریم و روحیه قوی‌اش می‌گوید: «او خودش را به یکی از زمینه‌های ریاضیات محدود نکرد و در همه رشته‌هایش فعالیت داشت. نظریه‌های مختلف را پیگیری می‌کرد و تقریباً از همه درس‌هایش در دانشگاه نمره کامل می‌گرفت. برای انجام کارگروهی مشتاق بود و تنها به درس نمی‌پرداخت. عاشق بسکتبال بود و در این رشته ورزشی هم می‌درخشید و روابط اجتماعی قوی داشت. مریم مرتب به تحقیق و مقاله می‌پرداخت. نظریه گراف میرزاخانی در پر استفاده‌ترین کتاب نظریه گراف آمده است. او اولین و تنها ایرانی است که در المپیاد جهانی IMO نمره تمام گرفت و اولین ایرانی که دو بار مدال طلا را کسب کرد. نکته شایان توجه این است که به‌رغم افتخارات غیر قابل شمارش، تواضع و فروتنی علمی و انسانی اش هم در بین دوستان و افرادی که او را می‌شناختند، زبانزد بود.»
میرزاخانی در ریاضیات تاریخ‌ساز شد
دکتر محمودیان درباره افتخارات مریم میرزاخانی و این‌که آیا واقعاً این زن در علم ریاضیات تاریخ‌ساز شده یا نه، می‌گوید: «میرزاخانی اولین و تنها زن در تاریخ است که جایزه فیلدز گرفته است. این جمله به تنهایی وزن و عظمت ریشه‌دار مریم میرزاخانی را تصویر می‌کند چراکه تنها ۲۲ کشور در جهان افتخار کسب این مدال را دارند. مدال فیلدز از سال ۱۹۰۰ تاکنون بالاترین مدال در ریاضیات است. اگر بگوییم از نوبل بالاتر است، بی‌راه نگفتیم چراکه به فاصله زمانی چهار ساله و به دانشمندان با سنین ۴۰ سال به پایین تعلق می‌گیرد. فهرست بلندبالایی از افتخارات او وجود دارد که اشاره به همه‌شان، زمانبر است. تا آن زمان ۵۶ نفر در کل تاریخ این جایزه را گرفته بودند. یادم هست دو ماه بعد از آخرین دیدارمان در استنفورد بود که موفق به کسب این جایزه شد. این اتفاق تکرار نشدنی و غرورآفرین بود. مدال طلا روی گردن زنی ایرانی درخشید و مریم در این عکس تنها خانمی بود که در حضور مردان نابغه این علم، تاریخ‌ساز شد. همان‌طور که می‌دانید او در فهرست ۷ نفره سازمان ملل به عنوان یکی از هفت بانویی که در تاریخ دنیا تأثیرگذار بوده‌اند، قرار گرفت و نامش در کنار مادام کوری و… دیده شد. او به واسطه نبوغ و دانشش، «جایزه پیشرفت شگرف» را که به ریاضیدانان زن جوان تعلق می‌گیرد هم از آن خود کرده است. نام او روی یک سیارک، خیابانی جنب دانشگاه برلین، یک آمفی‌تئاتر و کتابخانه دبیرستان فرزانگان محل تحصیل اش گذاشته شده است.
استادان و آشنایان مریم درباره او چه می‌گویند؟
بی‌باک و جاه‌طلب بود
کرتیس مک‌مولن استاد دانشگاه «هاروارد» که استاد راهنمای پایان نامه دکترای میرزاخانی هم بوده، درباره او می‌گوید: «هنگامی که پای مسئله ریاضیات و حل آن به میان می‌آمد، او بی‌باک وجاه‌طلب بود. به‌رغم صدای آرام و یکنواختش، میرزاخانی اعتماد به نفس غیرقابل انکاری داشت و با استعداد و متواضع بود. به‌عنوان مثال هنگامی که از او درباره نقش اش در انجام پژوهشی مشخص سوال شد، او ابتدا تبسمی کرد و با بی‌میلی پاسخ داد: «صادقانه بگویم فکر نمی‌کنم که کار زیادی انجام داده باشم.»
مادری خوب و دانشمندی نمونه بود
امیر جعفری یکی از هم‌دانشگاهی‌های مریم میرزاخانی درباره او می‌گوید: «او در دوران راهنمایی به ریاضیات علاقه‌مند نبود و به واسطه استادان و دوستان به این حوزه گرایش پیدا کرد. او بارها به یکی از دانشجویانش گفته بود ریاضیات زیبایی‌اش را به کسانی نشان می‌دهد که صبر دارند. مریم زنی قائل به زمان بندی و وقت گذراندن با خانواده‌اش بود. او موفق و قانونمند و برای زمان ارزش زیادی قائل بود. مریم مادری خوب و دانشمندی نمونه بود. این قابلیت‌ها کنار یکدیگر فراخور اهمیت است چراکه بر این مهم صحه می‌گذارد که نبوغ و هوش سرشار یک زن دانشمند نه تنها مانعی در برابر مشکلاتش نیست که انسجام و استقلال فکری و ذهنی او را به خوبی جهت می‌دهد. احتمالاً می‌دانید که او جزو بازماندگان سانحه سقوط اتوبوس دانشجویان شریف به دره زال بود. او به اهدافش پایبند بود و تحت تأثیر سوگیری‌ها قرار نمی‌گرفت. رد پای پشتکار داشتن و ناامید نشدن، در مسیر کسب تمام افتخاراتش دیده می‌شود».
سوالات علمی‌تخیلی در ذهنش داشت
دیگر ریاضیدانان هم کارهای میرزاخانی را درخشان توصیف می‌کنند. الکس اسکین که مدتی در دانشگاه شیکاگو همکار او بوده است، پایان نامه دکترای او را جذاب می‌خواند و می‌گوید: «این چیزی که میرزاخانی دنبالش بود، نوعی از ریاضیات است که شما به سرعت متوجه می‌شوید که به کتاب‌های مرجع و معتبر تعلق ندارد. سوالاتش خیال‌پردازانه و بیشتر علمی‌تخیلی و شبیه داستان‌های جنایی بود. البته سوالاتی دقیق که جوابی برایشان پیدا نشده بود و وقتی حرف‌هایش راجع به یک سناریو تمام می‌شد، رو می‌کرد به من و می‌پرسید درست می گم؟ انگار که من می‌دانستم! شوخ بود و از استادانش بیشتر یاد داشت| کسری رفیع استاد دیگر او در این باره می‌گوید: «چالش اصلی ما این بود که مسئله‌ای به او بدهیم که قادر به حل کردنش نباشد! من یک بار به او گفتم: «پاشو برو بیرون تو از منم بیشتر می دونی» و او کلاس را ترک کرد! او شوخ بود و همه چیز را آسان می‌گرفت. پرانرژی و سرشار از ایده بود. می‌شد روی کمکش حساب کنی و این نکته مثبت دیگر او بود.»
پیامی که جدی نگرفت
«اینگرید دابشیز»، رئیس سابق اتحادیه ریاضیدانان جهان درباره مریم میرزاخانی می‌گوید: «رسم قدیمی وجود دارد که طبق آن رئیس اتحادیه شخصاً به کسانی‌که برنده مدال فیلدز شدند، تلفن می‌زند و به آن‌ها اعلام می‌کند. یادم هست وقتی این بانوی ایرانی برنده این جایزه شد، مریم به تماسم جواب نداد و تماسی هم درباره پیامکی که برای او فرستادم، نگرفت. او بعداً گفت گمان کرده اکانتش هک شده و پیام را جدی نگرفته است!»
شکایت از ابتلایش به سرطان نداشت
همسر مریم میرزاخانی درباره او می‌گوید: «بعد از تشخیص سرطان گفت زندگی عادلانه نیست، وقتی که در خانواده خوب و زیاد با هوش به‌دنیا آمدم، هم نبود پس الان هم شکایتی ندارم. برنامه واضحی داشت و کاملاً می‌دانست می‌خواهد چه بکند. وقتی او را الگو می‌دانستند از خودم می‌پرسیدم چطور ممکن است!؟ چراکه پیروی از او آسان نبود زیرا او انسان خاصی بود، ذهن قوی داشت و می‌دانست از زندگی چه می‌خواهد.»
نظر شما