به گزارش خبرنگار ایمنا، «حمل و نقل پایدار شهری» یکی از مسائل مهم پیش روی شهرهای بزرگ کشور به عنوان مهمترین ابزار توسعه شهرها، ترافیک ایمن و آرام و افزایش کیفیت زندگی شهری شهروندان است.
دلایل بروز یا تشدید برخی اثرات منفی و زیان‌بار حمل و نقل شهری به عنوان یکی از اساسی‌ترین بخش‌های کشور، در سال‌های اخیر در کانون توجه اکثر کارشناسان و برنامه‌ریزان قرار گرفته است؛ به عنوان نمونه تراکم فراوان وسایل نقلیه در معابر شهری و مصرف بالای سوخت‌های فسیلی معادل نزدیک شدن به آستانه اتمام این منابع غیر جایگزین و انتشار آلاینده‌های مخرب محیط زیست ناشی از آنها را تداعی می‌کند.
بررسی آمارها نشان می‌دهد که احتمالاً تا سال ۲۰۲۵ مصرف انرژی در بخش حمل و نقل و انتشار گازهای گلخانه‌ای نسبت به سال ۲۰۰۰ تا دو برابر افزایش یابد و علاوه بر این به طور میانگین سالانه حدود ۵۰۰ هزار نفر در کشورهای در حال توسعه دچار مرگ زودرس ناشی از آلودگی هوا و حمل و نقل می‌شوند.
در برنامه‌ریزی از دیدگاه توسعه پایدار برای شهر، ناگزیر باید سامانه حمل و نقل نیز به گونه‌ای طراحی شود که با ملاک‌های توسعه پایدار هماهنگ باشد؛ به‌کارگیری سامانه‌های مدرن و روش‌های جدید حمل و نقل شهری در شهرهایی که ترافیک و آلودگی شدید دارند دارای جایگاهی ویژه و با اهمیت است.
راهبرد حمل و نقل پایدار؛ تضمین کننده توزیع عادلانه امکانات
«محمدرضا رضایی» دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه یزد در این باره می‌گوید: برنامه‌ریزی حمل و نقل پایدار شهری، حوزه مطالعاتی میان‌رشته‌ای و تقریباً حرفه‌ای تخصصی جدیدی است که بنیان‌های نافذ تئوریک، ابزار روش شناسانه و حوزه وسیعی از تداوم فعالیت بخش‌های دولتی و خصوصی را کسب کرده است.
وی تصریح می‌کند: اهمیت بالای حمل و نقل و تأثیرگذاری آن بر بسیاری از حوزه‌های اقتصادی اجتماعی و توسعه راهبردی سیاست‌گذاری محیط زیست باعث شده که در تمام دنیا مدیران و مسئولان تلاش کنند حمل و نقل را در قالب مدیریت جامع حمل و نقل ساماندهی کنند و با استفاده از جدیدترین روش‌های طراحی و برنامه‌ریزی و با در اختیار گرفتن تمام ابزارهای ممکن و فراهم آوردن زمینه همکاری بین متخصصان رشته‌های مختلف راه را برای رسیدن به یک راه‌حل پایدار و متعادل در زمینه مسائل حمل و نقل شهری هموار کرده و با توجه به عواملی که باعث ناپایداری در حمل و نقل شهرداری می‌شود زمینه افزایش کارایی و اثربخشی این بخش را نیز فراهم کنند.
دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه یزد ادامه می‌دهد: در کشور ما حمل و نقل یکی از مهمترین دغدغه‌های مدیریت کلان شهری است؛ بدون هیچ گونه اغراق از ابتدای ورود وسایل نقلیه موتوری به ایران در دوره قاجاریه و ایجاد توسعه در شهرها تاکنون مدیریت حمل و نقل شهرهای ما به دلایل زیادی همچون وارداتی بودن ابزارها و نبود فرهنگ استفاده از آن، ورود مداوم فناوری‌های جدید، تغییر عادت‌ها و مطالبات اجتماعی و فرهنگی مردم با چالش‌های بسیاری روبرو بوده است.
وی می‌افزاید: در طول این سال‌ها مدیران و برنامه‌ریزان مدیریت شهری تلاش کردند تا با به‌کارگیری متخصصان در بسیاری از زمینه‌های مرتبط با حمل و نقل نگاهی همه جانبه به مسائل حمل و نقل داشته باشند و با ارائه طرح‌های جامع و برنامه‌های درازمدت ضمن حل مشکلات، با در نظر گرفتن پایداری در حمل و نقل، ملاک‌ها و شاخص‌های آن در جهت مدیریت بهتر تلاش کنند.
رضایی با بیان اینکه به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، برخی از کلانشهرها پذیرای جمعیت‌هایی هستند که در جستجوی کار و زندگی بهتر به آن شهرها مهاجرت می‌کنند، می‌گوید: لازم است مدیران و برنامه ریزان شهری در جهت توسعه پایدار حمل و نقل شهری طرح‌ها و برنامه‌ریزی‌های کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت را به مرحله اجرا بگذارند.
وی تاکید می‌کند: حمل و نقل پایدار مجموعه‌ای از سیاست‌ها و دستورالعمل‌های یکپارچه، پویا، پیوسته و دربردارنده اهداف اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی است که توزیع عادلانه و استفاده مؤثر از منابع جهت رفع نیازهای حمل و نقل جامعه و نسل‌های آینده را به همراه دارد.
دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه یزد می‌گوید: در گزارش بانک جهانی در سال ۱۹۹۶ حمل و نقل پایدار و ارکان آن این چنین تعریف شده که رکن اقتصادی و مالی آن شامل مناسب بودن ساختار سازمانی اقدامات و سرمایه گذاری برای زیرساخت‌های حمل و نقل، رکن زیست محیطی و اکولوژیکی شامل بررسی چگونگی سرمایه‌گذاری برای حمل و نقل و انتخاب اشکال مختلف حمل و نقل که روی کاهش مصرف انرژی و انتشار آلاینده‌ها اثر می‌گذارد و رکن اجتماعی آنکه بر کافی بودن دسترسی به خدمات حمل و نقل برای همه اقشار جامعه تاکید دارد.
وی می‌افزاید: راهبرد حمل و نقل پایدار، دستورالعملی چند بعدی، یکپارچه، پویا و پیوسته است که تضمین کننده توزیع عادلانه امکانات و احتیاجات در زمان‌ها و مکان‌های مختلف با در نظرگیری عوامل متغیر و مؤثر در شبکه شهری است.
راهبرد تهاجمی؛ نجات بخش توسعه حمل و نقل پایدار شهری کلانشهرها
«محسن تندیسه» کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری معتقد است که مدیریت در حوزه حمل و نقل پایدار شهرها همواره چالشی پایان ناپذیر برای مدیران شهری در کشور ما بوده است.
وی با بیان اینکه آشفتگی و تغییرات پرشتاب و مداوم در مؤلفه‌های اساسی حمل و نقل در کنار مسائلی همچون سیاست‌های متغیر دولت‌ها، تعدد مؤلفه‌های تأثیرگذار بر حمل و نقل، جایگاه اساسی حمل و نقل در روند توسعه و نقش تأثیرگذار حمل و نقل در زندگی مردم باعث شده مدیریت حمل و نقل یکی از مهمترین و پیچیده‌ترین حوزه‌های مدیریت لقب بگیرد و همواره نیازمند توجه ویژه باشد، اظهار می‌کند: آنچه مسلم است برای حل مشکلات حمل و نقل در شهرها مدیران و برنامه‌ریزان این حوزه باید جلوتر از زمان حال حرکت کنند زیرا در این حوزه سرشار از بی‌ثباتی و آکنده از نبود قطعیت‌ها، تنها رویکرد و سیاستی که احتمال موفقیت و کامروایی دارد، تلاش برای شناخت آینده و مؤلفه‌های تأثیرگذار بر آن است.
این کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری ادامه می‌دهد: پایداری در یک دیدگاه جامع از سه بخش اقتصاد، اجتماع و محیط زیست تشکیل شده و بر این اساس دستیابی به پایداری در حمل و نقل به معنای ایجاد تعادل بین سه بخش است؛ به عبارتی حمل و نقل پایدار سامانه‌ای در دسترس، دوستدار محیط زیست و قابل استطاعت است که در این مورد شهرهایی همچون سنگاپور، سئول، کوریتیبا، منهتن و ردیچ تجربیات ارزنده‌ای دارند.
وی با بیان اینکه بررسی سیر تحول تدریجی تفکرات برنامه‌ریزی حمل و نقل در مقیاس جهانی نشان دهنده تغییر رویکرد کشورها از تاکید بر احداث شبکه بزرگراهی به سمت تمرکز بر حمل و نقل عمومی، مدیریت تقاضای سفر، مدیریت سامانه‌ای و مدیریت ترافیکی است، می‌گوید: این فرآیند در کشور ما متناسب با فرآیند جهانی دنبال نشده و شاهد ضعف جدی در زمینه برنامه‌ریزی حمل و نقل در کشور هستیم؛ هر چند در سال‌های اخیر اقدامات مثبتی نیز صورت گرفته است.
تندیسه تصریح می‌کند: راهکارهای دستیابی به حمل و نقل شهری پایدار با ترجمه ادبیات جهانی شامل تغییر دیدگاه مردم و مدیران در ارتباط با مفهوم و کارکرد پایدار در حمل و نقل همچنین تغییر در ساختار شهری و کاربری اراضی با افزایش تراکم و اختلاط کاربری‌ها، ترویج پیاده روی و دوچرخه سواری، گسترش حمل و نقل عمومی، ارتقای سطح فرهنگ ترافیک و ترویج استفاده کمتر از خودروهای شخصی و مدیریت تقاضای سفر است.
وی با بیان اینکه ایجاد حمل و نقل پایدار در کلانشهرها می‌تواند مؤثرترین ابزار هدایت توسعه شهری و ارتقای کیفیت زندگی شهری شود، اظهار می‌کند: تحقیقات کارشناسان نشان می‌دهد که زیرساخت‌های بخش حمل و نقل به طور محسوس با ضعف‌هایی مواجه است که در صورت برنامه‌ریزی صحیح می‌توان از شدت ضعف‌ها و تهدیدها کاسته و نقاط قوت و تثبیت و از فرصت‌های موجود بیشترین بهره‌برداری را به عمل آورد.
این کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری تاکید می‌کند: راهبرد نهایی توسعه حمل و نقل پایدار شهری کلانشهرها یک راهبرد تهاجمی بر پایه تقویت نقاط قوت و استفاده از فرصت‌های موجود است و بهترین راهبرد استفاده صحیح و بهینه از بودجه تخصیصی در خصوص توسعه سامانه‌های حمل و نقل و استفاده از سایر روش‌های تأمین مالی همچون جلب سرمایه گذاری بخش خصوصی است.
نظر شما