شهر الکترونیک چه تاثیری بر ساختار کالبد شهری دارد؟

به گزارش ایمنا و بر اساس مقاله‌ای از «فرانک باقری» دانش آموخته شهرسازی، با توجه به تحول جامعه پسا صنعتی می‌توان پیش بینی کرد که نرخ رشد شهرنشینی به صورت فزاینده‌ای افزایش می‌یابد تا به حدود صد در صد برسند، در این صورت ترافیک، ازدحام، انتظار در صف‌های طولانی دریافت خدمات شهری، بیمارستان‌ها، اشتغال و… باعث تلف شدن وقت شهروندان می‌شود.

از دید بسیاری از پژوهشگران شهرهای الکترونیک یگانه راه حل چالش پیش رو بشر است ازجمله مهمترین مسائل شهری، مشارکت مردم در اداره امور شهرها است، فناوری اطلاعات و ارتباطات نه تنها مانع این امر نیست بلکه می‌تواند موجب ارتقا مشارکت مردم و تعامل بهتر بین مدیریت شهری و شهروندان در ابعاد مختلف شود
یکی از مبانی شکل‌گیری این مشارکت، فراهم کردن دسترسی شهروندان به اطلاعات جامع، کامل، مناسب و به موقع در قالب‌های متنوع و جذاب است.

ظهور پدیده‌هایی چون آموزش الکترونیکی، بانکداری الکترونیک، کسب و کار الکترونیکی، تجارت الکترونیکی از نتایج عمده نفوذ و گسترش فناوری اطلاعات در ابعاد مختلف است که همین امر منجر به شکل‌گیری شهر الکترونیک شده تا بتوان حجم وسیعی از فعالیت‌ها و خدمات شهری را به صورت الکترونیک ارائه کرد در این راستا وجود شهرهای الکترونیکی و اینترنتی در هر کشور می‌تواند زمینه حضور تدریجی منطقی، علمی و اقتصادی این پدیده ارزشمند را فراهم کند.

شهرهای الکترونیک نرم افزار، سخت افزار و بستر مورد نیاز برای دسترسی شهروندان در تمامی اوقات شبانه روز به پایگاه‌های داده خدمات دولتی و بخش خصوصی بر روی داده فراهم می‌آورند. شهر الکترونیک را سازمان‌های مجازی آن به وجود می‌آورند. امروزه دسترسی آسان به شبکه‌های جهانی اینترنت و گسترش ارتباطات الکترونیکی بین افراد و سازمان‌های مختلف از طریق دنیای مجازی، بستری مناسب برای رسیدن به این هدف را فراهم کرده است.

با توجه به تعاریف ارائه شده می‌توان شهر الکترونیک را این‌گونه تعریف کرد «شهر الکترونیک شهری است ک ه اداره امور شهروندان شامل خدمات و سرویس‌های دولتی و سازمان‌های بخش خصوصی به صورت آنلاین و شبانه روزی در هفت روز هفته و با بهره‌گیری از شبکه اینترنت انجام می‌شود.»

ارزیابی عوامل مؤثر بر پذیرش خدمات شهر الکترونیک

اگر بخواهیم نمونه‌هایی ملموس از فعالیت‌هایی که در شهر الکترونیک انجام می‌شود را عنوان کنیم احتمالاً بسیاری از آن‌ها برای همگان آشنا خواهد بود و ممکن است بارها و بارها از آن استفاده کرده باشید برای مثال برای رزرو هتل و خرید بلیط هواپیما دیگر نیازی نیست به مرکز شهر یا آژانس‌های مسافرتی بروند بلکه می‌توانند با استفاده از امکاناتی که موجود است به صورت آنلاین از مراکز تفریحی و پارک‌های شهرتان دیدن کنند و برای آخر هفته هر یک را که مطابق با سلایق خود بدانند انتخاب کرده و بدون آنکه نیاز به حضور برای دیدن باشد، بتوانند همه فضاها و امکانات را مشاهده کنند.

از جمله اقداماتی که به صورت روزانه بسیاری انجام می‌دهند، پرداخت اینترنتی قبوض، جا به جایی پول در حساب‌های بانکی به صورت آنلاین، خرید از فروشگاه‌های اینترنتی، ثبت اسناد و املاک و پیگیری یا در خواست‌های اداری، اطلاع از اخبار و وضعیت جوی، ترافیک، پیدا کردن خلوت‌ترین مسیر برای رسیدن به محل کار و مانند آن، کاریابی‌های آنلاین، شرکت در کلاس‌های آموزشی و دانشگاهی، شرکت در انتخابات به صورت آنلاین، گرفتن اطلاعات و مشاوره با پزشکان و … است.

بررسی تحلیلی شهر الکترونیک با رویکرد SOWT

تجزیه و تحلیل سوات یکی از ابزارهای استراتژیک تطابق قوت و ضعف درون سیستمی با فرصت‌ها و تهدیدهای برون سیستمی است. شهر الکترونیک مقوله‌ای سرشار از فرصت‌ها و تهدیدها تنها در سایه پژوهش است که می‌توان از فرصت‌ها نهایت استفاده را برد و حتی تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد.

شهر الکترونیک در ابعاد زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و با استفاده از تکنیک sowt بررسی شده اکنون می‌توان گفت عوامل مؤثر بر پذیرش شهر الکترونیک شامل
کاهش جدی آلودگی هوا و الودگی صوتی به دلیل کاهش عبور و مرور، کاهش تولید زباله و مواد زائد و در نتیجه ارتقای شرایط زیست محیطی…، صرفه‌جویی در مصرف سوخت‌های محدود و انرژی فسیلی به دلیل کاهش تردد شهری، تسهیل انجام امور اقتصادی به دلیل شبانه روزی بودن ارائه خدمات، کاهش هزینه‌ها به دلیل، کاهش هزینه‌های تردد شهری، فراهم سازی زمینه اشتغال و بهبود فعالیت‌های اقتصادی، تقویت رقابت تجاری شهر و ایجاد فرصت‌های تجاری بیشتر توسط تجارت الکترونیک، توسعه تجارت بین المللی شهرها، افزایش سرمایه گذاری و در نتیجه گسترش ارتباطات جهانی، افزایش سرعت کارها با استفاده بهینه شهروندان از کل زمان مفید شبانه روز، صرفه‌جویی در انرژی مفید شهروندان و عدم نیاز به صرف انرژی در مسیرهای رفت و آمد، ارتقای روحیه مثبت شهروندان به واسطه افزایش راندمان آنها از نظر زمان و انرژی، دستیابی به عدالت اجتماعی با توزیع یکسان خدمات و اطلاعات، کاهش فساد اداری از طریق شفاف سازی فرآیندها، تسریع در برطرف شدن، مشکلات ایجاد شده در شهر و ارتباط مستقیم مسئولان شهری با شهروندان، به روز زندگی کردن شهروندان به دلیل جستجوی آخرین اطلاعات، اخبار و… از طریق شبکه اینترنت، ارتقای روابط اجتماعی شهروندان به صورت مجازی است.

مزایا:

وقتی صحبت از شهر الکترونیک می‌شود نیاز است بدانیم در شهرهای معمولی چه اقداماتی انجام می‌شود و آیا آن اقدامات را می‌توان به طریقی غیر از روش سنتی انجام داد؟

تقریباً تمام اقدامات در شهرها به یکدیگر وابسته‌اند و نمی‌توان کاری را بدون هماهنگی چند زیرساخت انجام داد. مثلاً برای یک خرید ساده از یک فروشگاه عمومی به این وابسته هستیم، وقت خود و ساعت کار فروشگاه، موقعیت مکانی خود و فروشگاه، مسیر بین خود و فروشگاه، نوع کالای مورد نیاز و نوع موجودی فروشگاه، حجم مشتریان فروشگاه و قابل پیش‌بینی نبودن این مورد و صدها نوع نیاز دیگر.

حال وقتی برای یک کار ساده مانند خرید از یک فروشگاه که از رایج‌ترین کارهای ممکن در زندگی شهری است، این همه نیاز و امکان را باید سنجید پس برای اجرای اقدامات بزرگ و گروهی نیازمند نوعی نظم مطلق هستیم. نظم، نخستین مزیت یک شهر الکترونیکی و کیفیت زندگی نیز براساس این نظم قابل پیش‌بینی است.

شهر الکترونیک می‌تواند یک شهرک ساکت با طبیعت زیبا را تداعی کند که در آن از فروشگاه‌های متعدد و رنگارنگ خبری نیست یا اداره‌های دولتی و خدماتی به ندرت دیده می‌شود، چرا که این فروشگاه‌ها و دیگر مراکز آن مجازی سازی شده و آرامش، جای شلوغی شهر را گرفته است؛ پس مزیت دوم شهر الکترونیک، آرامش است.

«امنیت» دیگر مقوله‌ای است که در شهر الکترونیک بیش از پیش احساس می‌شود چراکه به طور مثال در پرداخت‌ها و انتقال وجوه در شکل الکترونیکی آن این امکان وجود دارد تا بر تمام فعالیت‌های مالی خود نظارت داشته باشیم یا استفاده از سیستم‌های حسابداری آنلاین اختلاف حساب‌ها را در کمترین زمان ممکن کشف و از سایر زیان‌های آن جلوگیری می‌کند.

شهر الکترونیک می‌تواند با کم کردن هزینه‌ها و ایجاد نظم اقتصادی این امکان را برای کشور ایجاد کند تا سرمایه‌های ملی را با حداکثر بهره‌وری استفاده کند و هزینه‌های جانبی را که می‌توان در آن صرفه‌جویی کرد، کاهش داد تا سرمایه در جای خود قرار گیرد و به رشد اقتصادی و صنعتی کشور کمک کند.

معایب

شهر الکترونیک نمادی از زندگی مدرن است و زندگی مدرن نیز مشکلات خاص خود را به همراه دارد. بیماری‌هایی که با نام بیماری‌های تمدن شناخته شده است در این شهرها بیشتر دیده می‌شوند. مشکلات عاطفی و افسردگی، یکی دیگر از معایب این شهر است، چرا که برخوردها، دید و بازدیدها و روابط انسانی، مجازی سازی می‌شود و شادابی را از کاربران آن می‌گیرد.

وابستگی بالا به تکنولوژی نیز یک مشکل بزرگ این نوع زندگی است، یعنی اگر زیرساخت دچار مشکل شود به نوعی تمام امور زندگی مختل می‌شود، هزینه بالا برای پیاده سازی این نوع شهرها یکی دیگر از معایب آن به شمار می‌رود.

نتیجه‌گیری

باتوجه به این موارد به این نتیجه می‌رسیم که زندگی شهری و پیچیده‌تر شدن مسائل درون شهری، باعث به وجود آمدن مشکلات زیادی از جمله زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی در شهرها شده است.

از طرفی فناوری اطلاعات و توسعه ارتباطات موجب شده که بسیاری از مسائل شهری تحت تأثیر فناوری‌های جدید قرار بگیرد به طوری که مدیران شهری در تلاش هستند با برنامه‌ریزی و ایجاد زیر ساخت‌های متفاوت از شیوه‌های سنتی دوری کرده و خواسته‌های یک جامعه شهری پیشرفته را فراهم کند. برای رفع این مشکلات راه‌های متعددی از سوی صاحب نظران پیشنهاد شده است که یکی از این پیشنهادات، شهر الکترونیک است. بدون شک الگوی شهر الکترونیک می‌تواند یکی از راهکارهای مطلوب در این زمینه باشد.

خدمات شهر الکترونیک به دلیل نقش فراوانی که در ارتقا کمی و کیفی، تسریع و همچنین تسهیل کردن خدمات شهری بر عهده دارند به طور مستقیم بر افزایش رفاه شهروندان تأثیر می‌گذارند. از این رو همواره انتظار می‌رود که شرایط دسترسی به این خدمات به گونه‌ای فراهم شده باشد تا بتواند به بهترین نحو ممکن شهروندان را پشتیبانی کند و آن‌ها با آرامش فکری بیشتری و صرف هزینه و زمان کمتر به سوی بهره‌گیری از امکانات آن برای پیشبرد امور روزانه خود سوق دهد همچنین شهرهای الکترونیک به خاطر دارا بودن شاخص‌های اصلی توسعه پایدار، می‌تواند بستر توسعه پایدار شهری را فراهم کنند.

شهرهای الکترونیکی موتور واقعی توسعه در عصر جدید هستند و حرکت در جهت رفع موانع پیش روی شهرهای سنتی جهت تبدیل به شهر الکترونیک، امری ضروری جهت دستیابی به توسعه پایدار شهری است.