به گزارش خبرنگار ایمنا، هوشمندسازی شهرها عنوانی است که امروزه به عنوان یک ضرورت مطرح می‌شود. یکی از اقدامات ضروری برای هوشمند کردن شهرها استفاده از روش‌ها و نرم افزارهای به‌روز است که نقش بسزایی در حوزه‌های مختلف شهری از جمله جانمایی کاربری‌های شهری دارد. مکان‌یابی مطلوب کاربری‌های شهر از مراجعه مداوم شهروندان به نقاط مختلف شهر جلوگیری کرده و تا حد زیادی می‌تواند آلودگی و ترافیک شهری را کاهش دهد. هر شهروند باید تا شعاع مشخصی از محل سکونت خود، به خدمات روزانه، هفتگی و حتی ماهیانه دسترسی داشته باشد. طراحی و جانمایی متناسب معابر نیز به منظور دسترسی شهروندان به نقاط مختلف شهر و تأمین امنیت آنان ضرورت دارد، آنچه که در شهرهای کشور ما نسبت به آن بی توجهی شده است. جی‌آی‌اس به عنوان علم اطلاعات مکانی به کمک برنامه‌ریزان و مدیران شهر می‌آید و تحلیل مناسبی از وضعیت کاربری‌های شهری و نحوه دسترسی به آنها در اختیار می‌گذارد. برای آشنایی با اهمیت جی‌آی‌اس و نقش آن در جانمایی کاربری‌های شهری با هادی عبدالعظیمی، عضو هیئت علمی گروه سنجش از راه دور و جی‌آی‌اس دانشگاه آزاد اسلامی شیراز گفت‌وگویی داشتیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
نقش جی‌آی‌اس در مکان‌یابی کاربری ها چیست؟
رسالت جی‌آی‌اس این است که ما را به یک تصمیم‌سازی و تصمیم گیری بهینه برساند. علم مکان‌یابی برای متخصصان برنامه‌ریزی شهری، جغرافیای شهری، شهرسازی و طراحی شهری اهمیت زیادی دارد. مکان‌یابی با استفاده از جی‌آی‌اس تا یک دهه قبل چندان مورد توجه متخصصان شهر نبود و افرادی که به نوعی با رشته‌های شهری در ارتباط بودند آشنایی چندانی با این علم نداشتند. امروزه علم جی‌آی‌اس در مکان‌یابی کاربری‌های شهری مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌توان از این علم در مکان‌یابی کاربری‌های مختلف استفاده کرد.
از چه روش‌هایی برای مکان‌یابی استفاده می‌شود؟
مکان‌یابی قبلاً به صورت دستی انجام می‌شد اما امروزه می‌توان تمامی تصمیم‌گیری‌هایی که در محیط‌های شهری انجام می‌شود را با استفاده از لایه‌های اطلاعاتی و ترسیم نقشه انجام داد. لایه‌های اطلاعاتی مورد نیاز سازمان‌های مختلف از جمله شهرداری است و در قالب علم اطلاعات مکانی یا جی‌آی‌اس خلاصه می‌شود. با استفاده از روش‌های مختلف تصمیم‌سازی مثل AHP، TOPSIS، روش‌های وزنی ساده، روش‌های کدنویسی، الگوریتم‌های هوش مصنوعی و سایر روش‌های تصمیم‌سازی می‌توان مکان‌یابی را انجام داد. تنوعی که در روش‌های تصمیم‌سازی وجود دارد، می‌تواند به تصمیم‌سازی بهتر مدیران شهری کمک کند.
مکان‌یابی با استفاده از جی‌آی‌اس چگونه انجام می‌شود؟
چنانچه بخواهیم به صورت سازمان یافته به مسئله نگاه کنیم و مدیران اجرایی قصد داشته باشند مکان‌یابی صحیح کاربری‌های خدماتی را به درستی انجام دهند، نیاز است در ابتدا مسئله و معضل به خوبی درک شود. زمانی که مکان‌یابی به عنوان یک نیاز برای شهر مورد توجه قرار بگیرد، شرکت‌های مشاور و یا دانشگاه‌ها می‌توانند برای مکان‌یابی اقدام کنند. به طور کلی برای مکان‌یابی کاربری‌های خدماتی شهر در ابتدا باید وضعیت موجود را بررسی کنیم. به طور مثال برای مکان‌یابی بیمارستان در یک شهر باید نقشه وضع موجود بیمارستان‌های شهر تهیه و سپس مشخص شود در کدام مناطق شهری نیازمند احداث بیمارستان هستیم. برای مکان‌یابی ایستگاه آتش نشانی نیز باید توجه داشت که در کل شهر چه تعداد ایستگاه آتش نشانی وجود دارد و جانمایی آنها به چه صورت است تا از طریق روش‌ها و مدل سازی‌ها بتوان الگوی پراکنش مکانی آنها را مشخص کرد. پراکنش هرکدام از کاربری‌های خدماتی می‌تواند خوشه‌ای، پراکنده یا منظم باشد. دست یابی به این الگوها به وسیله توابع ریاضی در محیط جی آی انجام می‌شود و می‌توان به راحتی به هرکدام از الگوهای کاربری‌های خدماتی دست پیدا کرد.
چنانچه الگوی کاربری درمانی خوشه‌ای باشد، نشان از آن دارد که تمامی بیمارستان‌های شهر در یک یا دو منطقه متمرکز شده است در حالی که بیمارستان به عنوان کاربری که ارائه دهنده خدمات درمانی است، نباید تنها در یک نقطه از شهر یا در محدوده مشخصی از شهر متمرکز شده باشد. به عنوان مثال در شهری مثل شیراز بیشتر بیمارستان‌ها در بلوار چمران قرار دارد. این جانمایی از نظر مکان‌یابی کاربری درمانی یک ضعف است. البته اخیراً بیمارستان‌هایی در نقاط دیگر شهر احداث شده است با این حال پراکنش مکانی بیمارستان‌ها در شیراز به گونه‌ای است که تمرکز این کاربری درمانی بیشتر در محدوده‌های مشخصی از شهر است.
معیارهای مکان‌یابی کاربری‌های شهری چیست؟
برای مکان‌یابی در محیط‌های شهری، بسته به نوع کاربری باید معیارهای مشخصی در نظر گرفته شود. به طور مثال برای مکان‌یابی ایستگاه آتش‌نشانی به معیارهایی نظیر تراکم جمعیت، وضعیت بافت فرسوده، تأسیسات، دسترسی‌ها، عرض و طول معبر و ایستگاه‌های آتش‌نشانی موجود نیاز داریم که در قالب لایه‌های اطلاعاتی مورد بررسی قرار می‌گیرد. جی‌آی‌اس این معیارها را در قالب لایه‌های اطلاعاتی طبقه‌بندی می‌کند. نیاز است استانداردهای سازمانی برای هرکدام از کاربری‌های شهری در دسترس برنامه‌ریزان و مدیران اجرایی باشد تا آنان از این معیارها برای مکان‌گزینی اصولی کاربری‌ها استفاده کنند. این لایه‌های اطلاعاتی را می‌توان از سازمان‌های مربوطه دریافت یا در صورت لزوم اقدام به ساخت آنها کرد.
نظر شما