به گزارش خبرنگار ایمنا، حیات شبانه به واسطه تغییرات فرهنگی و اجتماعی رخ داده چند سالی است که در شهرهای ما رایج شده و واکشن‌های متفاوتی از سوی مسئولان در پی داشته است. برخی مسئولان شهری با عنوان کردن دلایلی از جمله دشواری در تأمین امنیت شهر و شهروندان یا تأمین انرژی، با حضور شب هنگام مردم در فضاهای شهری مخالفت کرده و ممانعت‌های عملی نیز انجام داده‌اند در حالی که شهروندان استقبال خوبی از بیرون ماندن در خانه، به خصوص در دو فصل بهار و تابستان داشته‌اند و در شهرهای بزرگ‌تر حیات شبانه جزئی جدایی ناپذیر از گذران اوقات فراغت و تفریح شهروندان شده است.
از آنجا که وظیفه مدیران یک شهر پاسخگویی به نیازهای ساکنان شهر است، به نظر می‌رسد مخالفت صرف با این موضوع و اجبار به ترک آن چندان کارآمد نیست و نیاز است که "حیات شبانه" به طور جدی‌تر و در ابعاد وسیع‌تری مورد بررسی قرار بگیرد. در این زمینه با" حسن سجاد زاده"، دکترای طراحی شهری گفت‌وگویی داشته‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
ضرورت وجود حیات شبانه در شهرها چیست؟
در ادبیات نظری و فرهنگی جامعه ما "حیات شبانه" به آن معنایی که در اروپا است، وجود ندارد. در جامعه ما فرهنگ شب نشینی و یا دورهمی وجود داشته است، اما امروزه با توجه به گسترش شهرها و مسائلی که در حوزه‌های مختلف شهر از نظر اجتماعی، روحی و روانی اتفاق افتاده است، حیات شبانه دیگر یک نیاز است. اینکه این نیاز به چه نحوی برطرف شود اهمیت دارد و در این راستا باید به زمینه‌های فرهنگی توجه کرد، به عبارتی الگوی حیات شبانه هر کشور و هر شهری ممکن است متفاوت باشد.
با در نظر گرفتن این الگوها طراحی و برنامه ریزی باید به نحوی انجام شود که فضاهای شهری امکانات و شرایط لازم برای حضور شبانه مردم را فراهم کند. این الگو در شهرهای مختلف متفاوت است به طور مثال در شهری مثل همدان حضور شبانه عموماً به صورت خانوادگی و در پارک‌های شهری است و در ایامی که هوا سرد نیست، خانواده‌ها دورهمی خود را در پارک‌ها سپری می‌کنند. حیات شبانه یک ضرورت و نیاز است زیرا امروزه مفهوم کار تغییر کرده و مردم عموماً در طول روز به صورت فشرده به کار و فعالیت مشغول هستند و کمتر فرصت می‌کنند یکدیگر را ببینند. دید و بازدید یا فرهنگ شب نشینی که در قدیم رواج داشته است نیز دیگر چندان مرسوم نیست و بیشتر حضور در فضاهای شهری مورد توجه شهروندان است. بنابراین ضرورت دارد مباحث مربوط به حیات شبانه مورد بررسی قرار بگیرد.
حیات شبانه از چه ابعادی قابل بررسی است؟
رونق اقتصادی و خرید مایحتاج می‌تواند در این مبحث مورد توجه باشد زیرا هر سه بعد تفریح، خرید و بیرون ماندن در فضاهای عمومی شهر را شامل می‌شود. در این راستا نیاز است خیابان‌ها و بافت‌های مرکزی شهر که پیاده محور شده‌اند، قابلیت دسترسی به مسیرهای سواره را هم داشته باشند. حیات شبانه با حضور در پارک‌ها و فضاهای سبز شهری به صورت تفرجی نیز می‌تواند شکل بگیرد. بازارها در شهرهای ما بر خلاف شهرهای توسعه یافته و اروپایی که بازارها در آنها تا پاسی از شب و برخی مواقع ۲۴ ساعته باز هستند، در ساعات اولیه شب تعطیل شده و تا روز فردا باز نمی‌شود اما امروزه مجتمع‌های تجاری، مال‌ها و فضاهای شهری جذاب این امکان را فراهم کرده است تا حیات شبانه در شهرها ممکن شود. درست است که حیات شبانه یک ضرورت است اما متغیرها و الزامات فرهنگی و تدابیری به منظور شکل گیری حیات شبانه نیز باید مدنظر قرار بگیرد. آنچه که اهمیت دارد راحتی و امنیت فضا است در حالی که متأسفانه امروزه فضاهای شهری ما چنین قابلیتی را ندارد.
نقش حیات شبانه در تأمین منافع اقتصادی چیست؟
حیات شبانه از دیدگاه اقتصادی نیز قابل طرح و بررسی است. بحث حیات شبانه با منافع اقتصادی به خصوص در شهرهای سردسیر و کوهستانی نیز در ارتباط است زیرا هوا حدوداً ساعت پنج بعد از ظهر تاریک می‌شود و مغازه‌ها تا ساعت ۱۰ صبح فردا تعطیل هستند. به عبارت دیگر مردم بیشتر از دو سوم زمانشان را در خانه‌ها سپری می‌کنند و تنها یک سوم زمان خود را در فضاهای شهری حضور دارند که این زمان نیز بیشتر صرف انجام مسئولیت‌های شغلی می‌شود. بنابراین اوقاتی که مردم می‌توانند در بیرون از خانه حضور داشته باشند، استراحت کرده و از فضاهای شهری استفاده کنند، محدود است و ضرورت دارد که برنامه ریزی دقیقی برای حضور شهروندان در فضاهای شهری در شب هنگام انجام شود تا حضور متداوم در شب نیز تحقق پیدا کند.
تحقق حیات شبانه شهرها چه الزاماتی دارد؟
یکی از عواملی که می‌تواند در این زمینه اثرگذار باشد، برقراری امنیت محیطی در فضاهای شهری و اختلاط کاربری‌ها است. فضاها باید به نحوی طراحی شود که شرایط برای حضور بانوان، آقایان، سالمندان و کودکان فراهم شود که همین امر موجب شده امنیت فضا ارتقا پیدا کند. افراد مختلف در هر سنی که هستند باید بتوانند به راحتی در فضاهای شهری حضور داشته باشند و از امکانات فضاهای شهری مثل فضاهای خرید، اماکن بهداشتی و فضاهای بازی استفاده کنند. نیاز است خرده خدمات و خرده فروشی‌ها در پارک‌ها و فضاهایی که به منظور زیست شبانه در نظر گرفته می‌شود، وجود داشته باشد. مخالفت با بحث حیات شبانه مفید نیست زیرا هم روز و هم شب با ویژگی‌های ذاتی و بیولوژیک انسان سازگار است و اگر بخواهیم محدودیتی ایجاد کنیم ممکن است مسائل دیگری ایجاد شود.
مدیریت شهری علاوه بر تأمین خدمات حمل و نقل عمومی و سایر خدمات مورد نیاز حیات شبانه باید توجه داشته باشد که حیات شبانه یک نوع ویژگی سلسله مراتبی دارد بدین معنا که برخی فضاهای شهری مشکلی برای حضور هر شب مردم ندارد در حالی که برخی دیگر از فضاها تنها هفته‌ای یک شب یا ماهی یک شب برای حضور شبانه مناسب است.
پس علاوه بر تأمین حمل و نقل و خدمات مورد نیاز باید به رویکرد محله محوری نیز توجه کنیم. چنانچه رویکرد حیات شبانه با محله محوری عجین شود، نگرانی مدیریت شهری از حیث امنیت نیز برطرف می‌شود زیرا زمانی نگرانی در این زمینه می‌تواند وجود داشته باشد که پاتوق‌هایی در سطح شهر شکل بگیرد و افرادی که غریبه هستند از نقاط مختلف شهر در یک کانون جمع شوند که ممکن است معضلاتی را برای شهر و شهروندان ایجاد کند. چنانچه فضاهای حیات شبانه در مقیاس‌های محلی باشد، زمینه برای تعاملات اجتماعی بیشتر فراهم شده و تأمین امنیت نیز ممکن می‌شود.
گفت و گو از بهناز عرب زاده خبرنگار سرویس شهرهای ایران خبرگزاری ایمنا
نظر شما