به گزارش ایمنا، اداره محیط زیست استان مازندران با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرده است که شمار تلفات غیرعادی پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله و خلیج گرگان به بیش از ۱۸ هزار بال رسیده است، البته این اولین بار نیست که پرندگان مهاجر ازجمله فلامینگو، چنگر معمولی و مرغابی به‌صورت گسترده در میانکاله تلف می‌شوند چرا که زمستان سال گذشته نیز بیش از ۴۰ هزار پرنده مهاجر در این تالاب از بین رفتند.
هرچند که سازمان دامپزشکی کشور اعلام کرده است که علت مرگ گسترده پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله «سم بوتولیسم» است، اما از سال گذشته تاکنون شک و شبهاتی درباره مرگ پرندگان مهاجر در این تالاب وجود داشته است، در تازه‌ترین اظهارنظرها این فرضیه مطرح شده است که آنچه سبب مرگ و میر پرندگان در این منطقه می‌شود، ابتلاء به وبای پرندگان است نه بوتولیسم.
با این حال کمیته مشورتی میانکاله که متشکل از سه دانشگاه دولتی کشور و افراد آگاه محلی است، فرضیه وبای پرندگان را رد می‌کند. محمود قاسم پوری - عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس و عضو کمیته مشورتی میانکاله - اظهار می‌کند: کار نمونه‌برداری و انجام آزمایش روی پرندگان تلف شده میانکاله با روش‌های کاملاً استاندارد صورت گرفته است و نتایج به‌دست آمده نشان‌دهنده وجود سم «نوروتوکسین» در بدن آن‌ها است. مشاهدات آزمایشگاهی کمیته مشورتی، مرگ و میر پرندگان به علت انتشار «سم بوتولیسم» را تأیید کرده است.
وی ادامه می‌دهد: در آزمایشگاه از کبد، کلیه و بافت‌های پرندگان نمونه‌برداری و به بدن موش‌های آزمایشگاهی تزریق شد. نشانه‌هایی که پس از تزریق در بدن موش‌ها ظاهر شد کاملاً بیانگر تأثیر سم «نوروتوکسین» بود. مشاهدات آزمایشگاهی ما مرگ و میر پرندگان به علت انتشار «سم بوتولیسم» در بدن آن‌ها را تأیید کرد اما در کنار این کار پایش‌ها و مشاهدات مستقیمی را نیز در منطقه میانکاله داشتیم.
مرگ و میر پرندگان مهاجر تنها در قسمتی از تالاب میانکاله که ساحل جنوبی آن است، اتفاق می‌افتد بنابراین نمی‌توانیم بگوییم که این مرگ و میر ناشی از آنفلوآنزا یا وبای پرندگان است. قاسم‌پوری ضمن بیان این نکات تصریح می‌کند: از آنجایی که این پرندگان دائم درحال جابه‌جایی و حرکت هستند چنانچه مبتلا به بیماری وبا بودند کل منطقه را آلوده و درگیر این بیماری می‌کردند. چنین موضوعی نشان می‌دهد که ما با یک آسیب در محدوده‌ای مشخص درگیر هستیم.
به گفته وی گرازهایی که در منطقه وجود دارند گاهی از این پرندگان مهاجر تغذیه می‌کنند و اگر این پرندگان مبتلا به وبا بودند، مرگ و میر در گرازها نیز باید مشاهده می‌شد.
این عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس دلیل دیگری بر رد بیماری وبا در پرندگان مهاجر میانکاله دارد. او می‌گوید: اگر پرنده‌ای دچار وبا شود، سو تغذیه می‌گیرد و بر اثر ضعف و سایر عوارض این بیماری از بین خواهد رفت این در حالی است که در تشریح ۴۰ چنگر تلف شده میانکاله مشاهده شد که معده آن‌ها از مواد غذایی پر است البته معده برخی از فلامینگوها خالی بود چراکه صبح زود برای تغذیه به منطقه آمده و بلافاصله تلف شده بودند.
بوتولیسم زمستانه هم وجود دارد
از طرف دیگر عنوان شده است که سم بیوتوکسین یا بوتولیسم در تابستان و در شرایط دمایی خاصی تولید می‌شود، نه در سرمای زمستان. به‌همین دلیل این سم نمی‌تواند علت مرگ پرندگان مهاجر میانکاله باشد. عضو کمیته مشورتی میانکاله دراین‌باره توضیح می‌دهد: درست است که تولید این سم بیشتر در تابستان اتفاق می‌افتد اما به‌هیچ عنوان نمی‌توان گفت که این بیماری در زمستان مشاهده نمی‌شود حتی در بسیاری از مقالات علمی بین‌المللی به بوتولیسم زمستانه اشاره شده است.
قاسم‌پوری در ادامه درباره علائم ظاهری پرندگان تلف شده در میانکاله می‌گوید: سم نوروتوکسین، نوعی سم اعصاب و فلج کننده است. پس از ورود این سم به بدن پرنده، او تعادل خود را از دست می‌دهد و قادر به ایستادن روی پا یا نگه داشتن سر خود نیست. به همین دلیل بلافاصله سر داخل آب فرو می‌رود. این علائم در پرندگان مرده دیده شده که نشانه‌ای تأیید کننده از سم نوروتوکسین است.
از سویی دیگر حر منصوری عبدالملکی - فعال محیط زیست و مسئول تشکل زیست محیطی دیده‌بان در مازندران - با اشاره به اینکه ما از آن مرحله که چه چیز سبب مرگ و میر گسترده پرندگان در میانکاله شده است، عبور کرده‌ایم و اکنون به‌دنبال راه‌حل هستیم، می‌گوید: کمیته مشورتی میانکاله به موازات سازمان دامپزشکی آزمایش‌هایی را به‌صورت مستقل و با رعایت استانداردها انجام داد و به این نتیجه رسید که علت مرگ پرندگان بوتولیسم است.
دستکاری‌های هیدروسیستمی و ورود گسترده رسوب به تالاب میانکاله
وی در پاسخ به این پرسش که چرا در میانکاله «سم بوتولیسم» تولید می‌شود، توضیح می‌دهد: یکی از فرضیات ما این است که دستکاری‌های هیدروسیستمی سبب ورود گسترده رسوب به تالاب میانکاله شده است. طی دو سال اخیر محیط زیست و سایر دستگاه‌های اجرایی در منطقه، تمامی مبادی ورودی میانکاله را عریض و عمیق و گیاهانی که در کف رودخانه‌ها بود را لایروبی کردند. این مسئله سبب افزایش ورود رسوب به تالاب شد. از سویی دیگر سیل اخیر گلستان و منطقه گلوگاه میزان بسیار زیادی رسوب را وارد نوار جنوبی تالاب کرد؛ همان قسمتی که اکنون مرگ و میر پرندگان در آن رخ می‌دهد.
منصوری عبدالملکی ادامه می‌دهد: در برخی قسمت‌ها جنوبی تالاب میانکاله حدود ۶۰ سانتیمتر رسوب وجود دارد. این رسوب روی نرم‌تنان و موجودات زنده کف تالاب را گرفته و باعث ایجاد محیطی بی‌هوازی و بدون نور شده است. به گفته کارشناسان این شرایط پیش‌نیازی برای تولید «سم بوتولیسم» است. به هر حال ما اخیراً از پژوهشکده ملی زمین‌شناسی درخواست کرده‌ایم که نرخ رسوب‌گذاری و وضعیت آن در تالاب میانکاله را بررسی کند و نتایج آن را در اختیار کمیته مشورتی میانکاله قرار دهد. پروژه‌ای برای این منظور تعریف شده و قرار است که این پژوهشکده در این راستا به ما کمک کند.
ورود گسترده فلزات سنگین از طریق پساب شهری و روستایی به میانکاله
این فعال محیط زیست در پایان صحبت‌های خود به این موضوع اشاره می‌کند که ورود گسترده فلزات سنگین از طریق پساب شهری و روستایی از مشکلات جدی میانکاله است که بی‌تاثیر بر مرگ و میر پرندگان نیست. حدود ۹۰ شهر و روستا در اطراف میانکاله وجود دارد که پساب‌های مختلفی را وارد تالاب می‌کنند بنابراین باید ایجاد تصفیه‌خانه در این شهرها و روستاها در اولویت قرار گیرد.
درمجموع از سال گذشته تاکنون بیش از ۵۰ هزار بال پرنده در منطقه میانکاله تلف شده است، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تا مشکلات خلیج گرگان برطرف نشود و میانکاله احیا نشود، مرگ و میر گسترده پرندگان ادامه خواهد داشت. مسعود باقرزاده کریمی - مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها سازمان حفاظت محیط زیست - پیش از این به ایسنا گفته بود که بر اساس مطالعات انجام شده، خلیج گرگان لایروبی خواهد شد تا تبادل جریان آب در این منطقه با دریای خزر، بر بهبود کیفیت آب در میانکاله تأثیرگذار باشد.
از سویی دیگر اسحاق جهانگیری - معاون اول رئیس‌جمهوری - روز گذشته (۱۰ بهمن) از تصویب طرح هفت‌ساله نجات خلیج گرگان با پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست خبر داد و گفت: «برای اجرای این طرح با موانعی روبه‌رو هستیم که تلاش می‌کنیم آن را برطرف کنیم.» به‌هرحال این موانع هر چه باشد انتظار می‌رود که دستگاه‌های مسئول با مشارکت یکدیگر آن‌ها را برطرف کنند تا هر ساله شاهد مرگ تلخ هزاران پرنده مهاجر در میانکاله نباشیم.
نظر شما