به گزارش خبرنگار ایمنا، دولت ترامپ در اواسط اردیبهشت سال ۱۳۹۷ رسماً از و به صورت یکطرفه برجام خارج شد و سپس مایک پمپئو ۱۲ شرط را برای بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها اعلام کرد.
این اقدام ایالات متحده با واکنش‌های مختلفی از سوی کشورهای اروپایی مواجه شده و پس از گذشت یک سال از خروج دولت ترامپ از معاهده بین‌المللی برجام، ایران تصمیم گرفت بر اساس ماده ۳۶ این توافق، طی پنج گام عملی، تعهدات هسته‌ای خود را کاهش دهد، در عین حال اعلام کرد که این گام‌ها برگشت‌پذیر بوده و هرگاه طرف‌های توافق به طور کامل به تعهداتشان عمل کنند، آنگاه ایران هم به محدویت‌های پیشین باز خواهد گشت.
وزارت خارجه آمریکا درواکنش به کاهش تعهدات هسته‌ای تهران سعی کرد با استناد به قطعنامه ۲۲۳۱، واشنگتن را به عنوان یکی از اعضا این قطعنامه معرفی کرده تا می‌تواند از فرایندهای مندرج در آن استفاده کند. در این راستا و در تاریخ ۳۰ مرداد ماه امسال، آمریکا خواستار فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران و بازگشت هفت قطعنامه تحریمی پیشین شورای امنیت -که به موجب قطعنامه ۲۲۳۱ خاتمه یافته بود- شد، اما این درخواست با مخالفت قاطع اعضا شورای امنیت و دبیرخانه سازمان ملل روبه‌رو شد، اما دولت ترامپ به طور یکجانبه مدعی شد که مکانیسم ماشه را اجرا می‌کند.
دونالد ترامپ در آخرین ماه‌های عمر دولت خود، در راستای طرح فشار حداکثری علیه ایران، محدودیت‌هایی را در مورد تردد دیپلمات‌های ایرانی در نیویورک اعمال کرد کرد که بر اساس آن، دیپلمات‌های کشورمان حق نداشتند خارج از محدوده سه مایلی مشخص شده توسط دولت ایالات متحده، در این کشور تردد کنند که باعث شد محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه نتواند حتی به عیادت سفیر ایران که در بیمارستان بستری شده بود، برود.
با پیروزی جو بایدن از حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، امیدها برای احیا برجام و بازگشت ایالات متحده به این توافق بین‌المللی دوچندان شد، اما با نخستین موضع‌گیری آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه دولت جدید آمریکا در مورد برجام و اعلام اینکه «اگر ایران به تعهدات خود عمل کند، آمریکا نیز به برجام بازخواهد گشت، تردیدها در مورد بازگشت آمریکا به برجام دوباره زنده شد.
اما سرانجام در تاریخ یکم اسفندماه، نماینده ویژه آمریکا در سازمان ملل در نامه‌ای به شورای امنیت اطلاع داد که دولت جدید ایالات متحده اعلان دولت دونالد ترامپ، مبنی بر بازگشت کلیه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران و فعال شدن مکانیسم ماشه را لغو کرده است.
در بخشی از بیانیه دولت آمریکا آمده بود که «از نظر ایالات متحده اقدامات مقرر شده در بندهای ۷ و ۸ و همچنین ۱۶ تا ۲۰ قطعنامه ۲۲۳۱ همچنان مؤثر است و مفاد قطعنامه‌های ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)، ۱۸۳۵ (۲۰۰۸) و ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) که با قطعنامه ۲۲۳۱ خاتمه یافتند، همچنان پایان یافته‌اند.»
نماینده آمریکا در سازمان ملل در نامه‌ای دیگری نیز اطلاع داد که «محدودیت اعمال شده علیه دیپلمات‌های جمهوری اسلامی ایران که به تردد در سه مایل محدود شده بودند، برداشته شده و به روال سابق بازگشته است.»
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز در گفت‌وگو با وزرای خارجه سه کشور اروپایی اعلام کرد که «دولت جو بایدن آماده است تا با ایران در خصوص بازگشت دو کشور به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ گفت‌وگو کند.»
ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا هم گفت که «ایالات متحده دعوت نماینده عالی اتحادیه اروپا برای شرکت در ملاقات گروه پنج به علاوه یک و ایران جهت گفت‌وگو در خصوص دستیابی به راهی دیپلماتیک درباره برنامه هسته‌ای ایران را می‌پذیرد.»
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان اما، در واکنش به این عقب نشینی آمریکا، خواستار لغو تمام تحریم‌های اعمال شده در دولت ترامپ علیه ایران شد و در صفحه توئیتر خود نوشت که «آمریکا اذعان کرد که ادعاهای پمپئو درباره قطعنامه ۲۲۳۱ هیچ اعتبار قانونی ندارد. ما هم موافق هستیم. آمریکا باید در پایبندی به قطعنامه ۲۲۳۱، تمام تحریم‌هایی که توسط ترامپ احیا و باز اعمال شده بود را بی‌قید و شرط و به‌صورت مؤثر بردارد.»
سوال اصلی اینجاست که بازی دولت جدید آمریکا با برجام به کجا خواهد رفت؟ آیا پس گرفتن درخواستی که پیش‌تر توسط شورای امنیت رد شده بود، سیگنال مثبتی برای بازگشت طرفین به میز مذاکره خواهد بود؟
منتقدان بایدن مخالف رابطه با ایران هستند
دیاکو حسینی، کارشناس روابط بین‌الملل دراین‌باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: جو بایدن علیرغم انتقاداتی که در گذشته نسبت به خروج ترامپ از برجام داشت، هیچ اقدامی در جهت احیا برجام انجام نداد و امروز برای بازگشت به برجام تحت فشار قرار گرفته است؛ بنابراین اقدام آمریکا در پس گرفتن نامه دولت قبلی این کشور از سازمان ملل، از نگاه بایدن نوعی سیگنال مثبت به ایران است، اما به نظر می‌رسد دولت جدید ایالات متحده هنوز به اجماع مشخصی در نحوه برخورد با توافق هسته‌ای نرسیده است.
به گفته وی، آمریکا قصد دارد به برجام بازگردد و سعی می‌کند با ارائه سازوکارهای مناسب، این اقدام را انجام دهد؛ زیرا منتقدان جمهوری خواه دولت بایدن و کشورهای عربستان و اسرائیل، با هرگونه ارتباط با ایران مخالف هستند و به همین دلیل دولت بایدن به دنبال دستاویزی برای مطلوب جلوه دادن برجام به منتقدان است.
به عقیده این کارشناس روابط بین‌الملل، پاسخ مثبت آمریکا برای حضور در نشست مشترک برجام و نشست ۵+۱ می‌تواند گام مثبتی در جهت رفع نواقص برجام باشد؛ زیرا می‌داند تنها از طریق گفت‌وگو می‌تواند این نواقص را رفع کند.
حسینی خاطرنشان می‌کند: کشورهای اروپایی درصدد نزدیک کردن اندیشه‌های دو کشور ایران و آمریکا هستند، اما تهران حاضر نیست بدون لغو تحریم‌ها، پای میز مذاکره بنشیند و از طرف دیگر دولت بایدن در بازگشت به برجام تردید دارد و تا زمانی که انعطافی از سوی دو کشور رخ ندهد، اتفاقی مثبتی رخ نخواهد داد.
هرگونه مذاکره‌ای باید در چارچوب اجرای برجام باشد
حسن بهشتی‌پور، کارشناس روابط بین‌الملل نیز به ایمنا می‌گوید: اظهارات جو بایدن در کنفرانس مونیخ مواضع جدیدی نبود؛ زیرا مجدداً مبحث مذاکره و گفت‌وگو با ۵+۱ مطرح کرد. دولت جدید آمریکا اخیراً اقداماتی را در زمینه کاهش تنش‌ها با ایران انجام داد، اما هنوز اقدام راهگشایی که بتواند راه دیپلماسی را هموار کند، مطرح نشده است.
به گفته وی، آمریکایی‌ها با پس گرفتن نامه دولت قبلی این کشور از سازمان ملل در ارتباط با فعال شدن مکانیسم ماشه، روغن ریخته را نذر امامزاده کرده‌اند؛ چرا که مکانیسم ماشه علیه ایران فعال نشد و آنچه که آمریکایی‌ها انجام داده بودند، غیرقانونی بوده و مورد پذیرش شورای امنیت قرار نگرفت.
به گفته بهشتی پور، ایران می‌تواند در برابر این اقدام، به صورت موقت نامه‌ای که به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ارتباط با توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی داده است را پس بگیرد تا بتواند شرایط و اقدامات بعدی آمریکا را رصد کند.
وی با اشاره به پاسخ مثبت آمریکایی‌ها به درخواست اروپا برای شرکت در مذاکرات ۱+۵، می‌گوید: «اگر قرار است مذاکراتی انجام شود، باید در چارچوب اجرای برجام باشد؛ نه اینکه طرف‌های مقابل بخواهند تعهدات و شروط جدیدی را به ایران تحمیل کنند.»
نظر شما