تمسخر کودکان در فضای مجازی مغایر "پیمان‌نامه حقوق کودک" است

به گزارش خبرنگار ایمنا و بر اساس یادداشتی که احسان کاظمی روانشناس و مدرس مسائل اجتماعی در اختیار این رسانه قرار داده است:

اگر چه به باور بسیاری از محققان و متفکران، انسان تنها حیوانی است که می‌تواند بخندد، اما اینکه به چه چیزی بخندد و چگونه بخندد و خنده‌اش به چه قیمتی برای دیگران تمام شود، تعیین می‌کند که این خنده از آنِ یک انسان است یا یک انسان نما. به نظر می‌رسد گاهی ما فراموش می‌کنیم که بسیاری از توانمندی‌هایی که خلقت در وجود ما به ودیعه گذاشته برای چه هدف و منظوری است و گمان می‌کنیم می‌توانیم به هر شیوه‌ای که خواستیم از آن استفاده کنیم.

اگر چه خندیدن از کارهای پسندیده و مثبت است و حتی به باور روانشناسان از نظر بهزیستی روانشناختی نیز ارزش و اهمیت دارد اما اگر همین توانمندی به درستی استفاده نشود چه بسا آسیب‌ها و ناخوشایندی بسیار برای خود و دیگران به همراه آورد. جمله معروف "با هم بخندیم نه به همدیگر" موید همین نکته است که خندیدن با همدیگر شادی افزایی و انرژی مثبت ایجاد می‌کند و چه بسا مانع از گسترش احساس منفی و سرخوردگی شود، اما اگر برای خندیدن مجبور شویم که دیگران را موضوع و بهانه خندیدن خود و اطرافیانمان کنیم آن وقت باید اذعان داشت که این خنده نه تنها وجه ممیزه ما از حیوانات نیست بلکه باعث تنزل جایگاه و منزلت انسانی ما خواهد شد. چرا که خندیدن به دیگران به نوعی تحقیر و تمسخر آنان و امری بسیار نکوهیده و نابخردانه است. آن قدر که خداوند در قرآن کریم آدمیان را به شدت از تحقیر و تمسخر همنوع خود منع کرده است.

متأسفانه نه تنها در فضای روابط بین فردی و زندگی واقعی، بلکه در رسانه‌های ما نیز سوژه کردن دیگران برای دست انداختن، تمسخر و طنزپردازی یکی از رفتارهای شایع و رایج است و به نظر می‌رسد آن قدر این رفتار تکرار شده که دیگر زشتی آن از بین رفته است. به همین ترتیب در فضای مجازی نیز حجم بالایی از فیلم‌ها و کلیپ‌هایی که سوژه اصلی آنها تحقیر و تمسخر دیگران است دیده می‌شود تا بدین بهانه مخاطبان خود را به خندیدن وادارند.

در برخی از این قبیل ویدئوها به نظر می‌رسد فرد بزرگسالی که با کودک مشغول کار آموزشی است به عمد کودک را در موقعیتی قرار می‌دهد تا رفتاری جالب و خنده دار نشان دهد. گویی مسابقه تمسخر کودک در فضای مجازی به راه افتاده است. واقعاً این قبیل خنده‌ها چه آسیبی به اخلاق فردی و اجتماعی ما خواهند زد؟ با این فیلم‌ها و تصاویر که معمولاً با اشتیاق آنها را برای یکدیگر ارسال می‌کنیم به دنبال چه نوع شادی هستیم؟ اگر چه برای اکثریت تماشاگران این قبیل کلیپ‌ها، افراد درون فیلم کاملاً ناآشنا و غریبه هستند، اما ضربه‌ای که به بهزیستی روانشناختی و همین طور بهزیستی اجتماعی و فرهنگ جامعه می‌زند غیر قابل بررسی و ارزیابی خواهد بود.

از زمان شیوع ویروس کرونا، آموزش‌های مدارس به صورت مجازی برگزار می‌شود، به ناچار دانش‌آموزان از طریق گوشی همراه خود یا والدین به تهیه فیلمی از انجام تکالیف خود می‌پردازند و آن را برای معلمان خود ارسال می‌کنند. در این قبیل موارد ممکن است بارها مشکلاتی پیش بیاید که برای یک کودک دوره ابتدایی، قابل پیش‌بینی و پیش‌گیری نیست و به همین خاطر نمی‌تواند از بروز آنها جلوگیری کند.

از تلفظ اشتباه در روخوانی درس گرفته تا نادرست خواندن سوره‌ای از قرآن کریم، پاسخ نادرست به سوالات آموزگار، یا پیدا شدن صحنه‌ای در مقابل لنز دوربینی که با آن مشغول ارتباط با آموزگارش است، به هر ترتیب مشکلاتی پیش می‌آید که ناخواسته اتفاق افتاده است، نه اینکه دانش‌آموز یا آموزگار به عمد آن مشکل را سوژه‌ای برای خندیدن و تمسخر کرده باشند اما متأسفانه شاهد نشر همان تصاویر در فضای مجازی هستیم.

گاه برخی از این فیلم‌ها که اتفاقاً توسط بزرگسالان از کودک گرفته شده است، در فضای مجازی نشر داده می‌شود و برای افراد مختلف فرستاده می‌شود و متأسفانه به سرعت هم در فضای مجاری بازنشر می‌شود و آن کودک یا رفتار او، مایه خنده و استهزا دیگران می‌شود. بدون تردید آسیب چنین رفتارهایی در شکل گیری شخصیت کودک، عزت نفس و اعتماد به نفس او بسیار چشمگیر و مخرب خواهد بود.

به چه حقی تصور می‌کنیم اجازه داریم به این نوع تصاویر بخندیم و کودکان را به این شکل بی‌رحمانه تحقیر و تمسخر کنیم؟ چگونه یک بزرگسال، چه والد باشد چه در هر نقش دیگری که دارد، به راحتی این ویدئوها را در فضای مجازی به اشتراک می‌گذارد و کودکی را به سوژه‌ای برای خندیدن دیگران تبدیل می‌کند؟

از مهمترین موارد پیمان نامه حقوق کودکان، حفظ حریم خصوصی آنان و منع بدرفتاری با کودکان است. کودکی که مورد احترام و تکریم قرار نگیرد، به تدریج احساس ارزشمندی خود را از دست خواهد داد و به راحتی مستعد آسیب‌های روانشناختی و اجتماعی می‌شود. وظیفه والدین و نظام آموزشی در درجه اول پرورش انسان‌هایی است که از عزت نفس و اعتماد به نفس بالایی برخوردار باشند و بتوانند با دیگران بر اساس اصول اخلاقی و انسانی برخورد کنند و این امر میسر نمی‌شود مگر اینکه ما به عنوان والد، آموزگار و یا هر جایگاه دیگری که داریم مانع از این قبیل رفتارها در جامعه شویم.

کافی است به جای تماشا کردن و خندیدن و به اشتراک گذاشتن این قبیل فیلم‌ها و ویدئوهایی که در آن کودکان به تمسخر گرفته می‌شوند، با احترام بیشتری با کودکان که سرمایه‌های این مرز و بوم هستند برخورد کنیم و اجازه ندهیم تلاش‌های ارزشمند نظام آموزشی جامعه، زحمات دلسوزانه آموزگاران و کادر آموزشی مدارس، زحمات والدین و مهم‌تر از همه تلاش‌های دانش آموزان در این شرایط بحرانی جامعه دستخوش چند لحظه خندیدن دیگران شود.

لطفاً از امروز دیگر این ویدئوها را منتشر، تماشا و بازنشر نکنیم. کمی با هم مهربان‌تر باشیم و بیش از پیش هوای دانش آموزان را داشته باشیم.