به گزارش خبرنگار ایمنا، فضاهای عمومی شهر فضاهایی است که ساکنان آن در ساعات مختلفی از شبانه روز برای انجام فعالیت‌های روزمره خود، انجام معاشرت و تفریح در آن حضور پیدا میکنند. این فضاها نقش مؤثری بر کیفیت زندگی شهری دارد و تعیین کننده مدت زمان حضور و میزان رضایت شهروندان از شهر محل زندگی خود است.
فضاها و مکان‌های مختلف شهر تصاویر ذهنی متفاوتی را به شهروندان، مهاجران یا مسافران القا می‌کند و آنها را برای حضور مجدد در آن شهر یا در فضای خاصی ترغیب کرده یا از حضور باز می‌دارد. فضاهای شهری نقش مهمی در رونق و شکوفایی یک شهر دارد زیرا موجب حضور بیشتر شهروندان و انجام مراودات اجتماعی و اقتصادی می‌شود و به همین دلیل تأمین امنیت و ارتقا کیفیت حضور در این فضاها از اهمیت خاصی برخوردار است. چنانچه کالبد و روح فضاهای شهری فاقد برخی شاخصه‌ها باشد نمی‌تواند حضور امن شهروندان را ضمانت کند. در این زمینه گفت‌وگویی با «مهدی ابراهیمی»، استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری داشته‌ایم؛ در این گفت‌وگو به مفهوم فضاهای بی دفاع شهری و عوامل مؤثر در ایجاد فضاهای ایمن پرداخته شده است. ماحصل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
فضاهای بی دفاع شهری چه فضایی است؟
فضاهای بی دفاع شهر، فضاهایی از شهر است که به دلیل مشکلات اجتماعی یا کالبدی، زمینه بیشتری را برای ارتکاب جرم فراهم می‌کند و چنانچه بدون مدیریت و برنامه ریزی رها شوند موجب افت شدید کیفیت زندگی شهری می‌شوند. عوامل متعددی بر وقوع و گسترش مشکلات و جرم و جنایت در شهرها مؤثر است که یکی از آنها فضاهای بی دفاع یا جرم خیز هستند. این فضاها به واسطه مشکلات کالبدی یا ویژگی‌های اجتماعی، محل وقوع جرم و جنایت هستند و در بروز مشکلات اجتماعی نیز تأثیر زیادی دارند. بروز جرم و جنایت به دلیل مشکلات اقتصادی، اجتماعی و معاش مردم است اما عوامل کالبدی نیز می‌تواند زمینه ساز و تقویت کننده جرم و جنایت در فضایی از شهر شود و آن فضا را برای اقشاری از مردم به ویژه زنان و کودکان ناامن‌تر کند زیرا این گروه از اقشار ضعیف و آسیب پذیر جامعه هستند.
میزان وقوع جرم تا چه اندازه به ویژگی‌های کالبدی این فضاها مربوط می‌شود؟
نوع وقوع جرم از ویژگی‌های کالبدی فضا تأثیر می‌پذیرد، به طور مثال امکان ایجاد مزاحمت در مکان‌هایی از شهر که نور کمتری دارد، به خصوص برای زنان بیشتر است. عواملی همانند خلوتی یا شلوغی بیش از اندازه خیابان‌ها، نور کم، مخروبه یا نیمه‌کاره بودن بناها در فضاهای شهری، بی نظمی کالبدی، پر پیچ و خم یا دنج و گوشه بودن یک مکان، تراکم نامناسب و نبود ساختمان‌های مجاور از مشکلاتی است که به عنوان عوامل فیزیکی، بر افزایش جرم و جنایت در فضاهای بی دفاع شهری مؤثر هستند. استفاده نکردن از یک مکان به صورت مستمر یا خلوتی و شلوغی بیش از حد یک فضا می‌تواند در افزایش میزان جرم و جنایت مؤثر باشد. خالی بودن یک فضا از حضور انسان در مقطعی از شبانه روز نیز زمینه را برای بروز جرم و جنایت فراهم می‌کند و نبود مأمور یا نگهبان در فضا نیز این وضعیت را تشدید می‌کند. البته یکی از علل اصلی وقوع جرم مشکلات اقتصادی است و رابطه مستقیمی میان افزایش نرخ بیکاری و افزایش میزان جرم و جنایت وجود دارد. هرچه زمینه برای اشتغال بیشتر باشد، جرم و جنایت کمتر اتفاق می‌افتد و برعکس، وجود مشکلات اقتصادی، میزان ارتکاب جرم را در فضاهای شهری افزایش می‌دهد و رفع مشکلات در این زمینه مربوط به حوزه‌های کلان اقتصادی کشور است.
ارتقا کیفیت فضاهای بی دفاع شهری چگونه ممکن است؟
مدیریت شهری اعم از شورای شهر و شهرداری‌ها باید اقداماتی در سطح شهر و در حوزه عملیاتی خود انجام دهند تا میزان جرم و جنایت کاهش پیدا کند. در این راستا نیاز است منابع روشنایی در مکان‌هایی که تاریک است، تعبیه و دوربین در مکان‌ها و فضاهای شهری نصب شود. افزایش تعداد مأموران و به‌کارگیری نگهبان در برخی محلات شهر و راسته‌های تجاری نیز می‌تواند به ارتقا امنیت این فضاها کمک کند. در گذشته مکان ورود و خروج فضاها مشخص بود اما فضاهای شهری امروزی اینگونه نیست و هر فرد از هر سمت می‌تواند وارد فضا شده و از سمت دیگر خارج شود در حالی که نیاز است ورودی‌های مشخصی برای محله‌های شهر، پارک‌ها و سایر فضاهای شهری وجود داشته باشد.
مشخص و خاص بودن ورودی می‌تواند، میزان جرم و جنایت را در فضاهای شهری کاهش دهد. فضاهای عمومی ما مثل میدان‌ها، خیابان‌ها و پارک‌ها بیشتر محل وقوع جرم و جنایت هستند زیرا کنترلی بر آنها نیست و هیچ ورودی مشخصی وجود ندارند. ارتقا کیفیت فضاهای شهری مستلزم تغییر در نگرش‌های شهرسازی نیز است. باید به جای اینکه تمامی فاکتورهای شهرسازی را از مکتب مدرنیسم اقتباس کنیم، به سمت مردم برویم و از مشارکت آنان در مدیریت و برنامه ریزی به نحوی مطلوب استفاده کنیم. تعمیر سریع مبلمان و تجهیزات شهری که توسط بزهکاران آسیب دیده نیز ضروری است زیرا سایر بزهکاران را به ارتکاب جرم ترغیب می‌کند. جریان داشتن حیات اقتصادی شهر در طول شبانه روز، با تعریف ضوابطی مشخص در قسمت‌های مختلف شهر نیز ضرورت دارد که البته نیازمند هماهنگی میان سازمان‌های مختلف است. حضور این افراد در طول شبانه روز همانند ناظری است که بر فضاهای شهری نظارت دارد. تخریب خانه‌های خالی از سکنه و فرسوده در شهر، بر طبق قانون شهرداری، و احداث دیوارهای بلند در اطراف زمینهای بایر در داخل شهرها نیز راه‌حلی مؤثر برای ایجاد فضاهای ایمن و دوری از فضاهای بی دفاع است.
نقش شهروندان در این بین چیست؟
برای شهروندان، آموزش، به ویژه در حوزه اجتماعی در رأس قرار دارد. باید به آنان آموزش داد که چه اقداماتی انجام دهند تا میزان خطرپذیری آنان در محیط شهری کاهش پیدا کند. نقش رسانه‌ها به ویژه صدا و سیما، فضاهای مجازی، روزنامه‌ها، سایت‌ها و مدارس در این زمینه بسیار مهم است. به علاوه تشویق مردم به مشارکت در تأمین نظافت و امنیت محله خود موجب افزایش حس مسئولیت پذیری شهروندان در قبال فضاهای شهری می‌شود و مدیریت شهری را در مدیریت بهتر این فضاها یاری می‌کند.
گفت و گو از: بهناز عربزاده، خبرنگار سرویس شهرهای ایران خبرگزاری ایمنا
نظر شما