هواپیمای اوکراینی؛ از نقص فنی تا خطای انسانی + جزییات و عکس سقوط

به گزارش ایمنا ساعت ۰۱:۲۰ بامداد روز ۱۸ دی‌ماه ۱۳۹۸ (۸ ژانویه ۲۰۲۰)، سپاه پاسداران عملیات انتقام ترور شهید حاج قاسم سلیمانی را با شلیک موشک به پایگاه‌های نظامی آمریکایی در عراق آغاز کرد. چند ساعت بعد پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین در نزدیکی تهران سقوط کرد و ۱۷۶ نفر جان باختند.

سقوط هواپیمای اوکراینی

پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی کشور اوکراین (PS۷۵۲) یک فروند هواپیمای مسافربری از مبدأ تهران به مقصد کی‌یف بود که ۶:۱۳ روز ۱۸ دی‌ماه ۱۳۹۸ (۸ ژانویه ۲۰۲۰) و تنها چند ساعت بعد از حمله موشکی ایران به پایگاه عین الاسد آمریکا، با ۱۷۶ سرنشین و ۵۷ دقیقه تأخیر (به علت اضافه بار) از فرودگاه امام خمینی تهران به مقصد کیف اوکراین برخاست؛ این هواپیما تنها شش دقیقه پس از پرواز و ساعت ۶:۱۹ در منطقه‌ای غیر مسکونی بین شهریار و پرند سقوط کرد و همه سرنشینان آن جان باختند.

پس از منتشر شدن ویدئوهای متفاوتی از آتش گرفتن هواپیما در هوا و همچنین ویدئویی که ادعا می‌شد لحظه اصابت موشک به هواپیما بوده، شایعات مختلفی درباره این سقوط به راه افتاد. در اخبار رسمی اولیه، دلیل این سقوط نقص فنی هواپیما اعلام شد اما چند روز بعد و در ۲۱ دی‌ماه ۱۳۹۸ ستاد کل نیروهای مسلح ایران اعلام کرد هواپیمای مسافربری اوکراینی براثر بروز خطای انسانی و به‌صورت غیر عمد مورد هدف پدافند ضد هوایی قرارگرفته است.

مسافران هواپیمای اوکراینی

به گفتهٔ علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران، این هواپیما ۱۷۶ نفر سرنشین داشته که شامل ۷۰ مرد، ۸۱ زن، ۱۵ کودک و یک نوزاد و ۹ خدمه پرواز شامل شش مهماندار و سه خلبان بوده‌اند.

ایسنا دربارهٔ مسافران این پرواز نوشت: بیشتر مسافران این هواپیما ایرانی بودند، با این حال برخی از اتباع خارجی نیز در این پرواز حضور داشته‌اند، منابع مختلف تأیید کردند که حداقل ۱۳۹ نفر در این هواپیما، ایرانی بودند که بیشتر آن‌ها پس از تعطیلات زمستانی از طریق اوکراین به کانادا بازمی‌گشتند. نخست‌وزیر کانادا گفت از ۱۶۷ مسافر، ۱۳۸ نفر قصد سفر به کانادا داشته‌اند. بسیاری از مسافران ایرانیان کانادایی بودند که به عنوان دانشجو یا محقق دانشگاه‌های کانادا برای تعطیلات زمستانی به ایران سفر کرده بودند، به همین دلیل این سقوط، بزرگترین تلفات جانی کانادا در صنعت هوانوردی از زمان بمب‌گذاری سال (۱۹۸۵ پرواز شماره ۱۸۲ خطوط هوایی هند) است.

در پرونده شلیک به هواپیمای اوکراینی نام ۱۷۶ کشته ثبت شده است. نفر ۱۷۷ کودک هفت ماهه‌ای بود که نامش را هوگر گذاشته بودند و پیش از آمدن به دنیا، از دنیا رفت. سن ۲۸ نفر از سرنشینان این هواپیما زیر ۱۸ سال بود.

کوچک‌ترین مسافر این هواپیما، کوردیا مولانی، یک سال داشت و همراه پدر و مادرش، هیوا مولانی و اوین ارسلانی پس از سفری یک ماهه به ایران، در حال بازگشت به کانادا بودند.

عکس کفش قرمز کردیا در میان قطعات لاشه هواپیما توجه بسیاری را به خود جلب کرد.

جزئیات سقوط پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین

واکنش‌ها به سانحه سقوط این هواپیما از دقایق ابتدایی متفاوت بود:

چهارشنبه ۱۸ دی ۱۳۹۸

• مدیرکل روابط عمومی شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) با تأیید خبر سقوط هواپیما علت آن را نقص فنی اعلام کرد.
• در پی انتشار عکس‌های خبری از محل سقوط هواپیما، نخستین گمانه‌زنی‌ها د مورد علت سقوط هواپیمای اوکراینی منتشر شد.
• پس از چند ساعت نخستین ویدئوها از سقوط پرواز ۷۵۲ در شبکه‌های مجازی منتشر شد.
• محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی درباره شایعات برخی رسانه‌های خارجی درباره طبیعی نبودن علت سقوط این هواپیما به ایسنا گفت: شایعاتی مبنی بر تروریستی بودن، انفجار یا تیراندازی به هواپیما به عنوان علت بروز سانحه و سقوط هواپیمای ۷۳۷ اوکراینی درست نیست و نقص فنی دلیل این حادثه بوده است.

پنجشنبه ۱۹ دی ۱۳۹۸

• انتشار عکسی از یک قطعه موشک در منطقه سقوط هواپیما در توئیتر خبرساز شد.
• حسن رضایی‌فر، رئیس کمیسیون بررسی سانحه سازمان هواپیمایی کشوری در گفت‌وگو با فارس درباره انتشار عکسی از یک کلاهک موشک منتسب به محلی در اطراف سایت سانحه بوئینگ ۷۳۷ اظهار کرد: ما رسماً این عکس را رد می‌کنیم، عکس مذکور ابتدا در یکی از سایت‌های خارجی منتشر شد که این عکس را از یک منبع غیرموثق گرفته بودند و رئیس کمیسیون بررسی سانحه این عکس را رد کرده است و اعلام کرده است که این عکس واقعیت ندارد؛ ما اصلاً در محل سایت سانحه، هیچ قطعه‌ای از موشک پیدا نکردیم.
• کاپیتان هوشنگ شهبازی در گفت‌وگو با تسنیم گفت: بنده ۳۵ سال سابقه پرواز دارم، چنانچه به این هواپیما موشک می‌زدند همان بالا در آسمان پخش می‌شد و قطعات آن در زمین کیلومترها از همدیگر فاصله داشتند، عقل سلیم می‌گوید باید منطقی فکر کنیم.
• دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، گفت که «سقوط هواپیمای اوکراینی مشکوک است و ممکن است توسط کسی به اشتباه سرنگون شده باشد».

جمعه بیستم دی ۱۳۹۸

• عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، اخبار مربوط به سقوط هواپیما را «فضاسازی مشکوک» خواند و گفت «از نخست‌وزیر کانادا و هر دولتی که اطلاعاتی در این خصوص دارد» می‌خواهیم که اطلاعات را در اختیار ایران قرار دهد.
• علی عابدزاده رئیس سازمان هواپیمایی کشوری گفت: اصلاً طرح موضوع سقوط به دلیل اصابت موشک منطقی نیست، در زمان سقوط بوئینگ، ۹ فروند هواپیما در آن اطراف در حال پرواز داشتیم و مگر می‌شود پدافند هوایی به هواپیمایی شلیک کند که ۸ هزار پا ارتفاع دارد؟ آتش بیش از یک دقیقه در هواپیما بوده است و قبل از سقوط همه شاهدان آتش را دیده‌اند و اگر اصابت موشک بود هواپیما منهدم می‌شد. آمریکایی‌ها و بوئینگ در چند ماه اخیر زیان هنگفتی دیده‌اند و هم‌اکنون اگر ببینند این سقوط به علت نقص فنی بوده است قطعاً به شدت سهام بوئینگ نزول می‌کند و از این روی این شایعات را مطرح می‌کنند.

شنبه ۲۱ دی ماه ۱۳۹۸

• ستاد کل نیروهای مسلح اعلام کرد: بر اثر بروز خطای انسانی و به صورت غیر عمد، هواپیمای مسافربری اوکراینی مورد اصابت قرار گرفته که متأسفانه موجب به شهادت رسیدن جمعی از هموطنان عزیز و جان باختن تعدادی از اتباع خارجی شد.

بیشتر بخوانید: اصابت موشک عامل سقوط هواپیمای اوکراینی

سه شنبه ۲۴ دی ۱۳۹۸

• سخنگوی قوه قضائیه ایران اعلام کرد: درباره سقوط هواپیمای اوکراینی افرادی بازداشت شدند ولی هویت آن‌ها اعلام نشد.
• ویدئوی تازه در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و بر پایه آن گفته شد دو موشک به هواپیمای اوکراینی شلیک شده است.

ببینید: جزئیات برخورد دو موشک به هواپیمای اوکراینی + فیلم

۹ تیر ۱۳۹۹

دادستان نظامی استان تهران: سامانه سیاری که موشک شلیک کرده پس از راه اندازی مجدد به دلیل شرایط میدانی، شمال واقعی را دقیق تعیین نمی‌کند و همین اشتباه فاحش موجب می‌شود که سمت اهداف شناسایی شده توسط سامانه با اختلافی حدود ۱۰۵ درجه توسط اپراتور مشاهده شود و این خطا، مبنای یک سلسله اشتباهات دیگر قرار می‌گیرد و در نتیجه سامانه پدافندی دچار اشتباه می‌شود.

این خطای انسانی در تنظیم مختصات موجب می‌شود، اپراتور سامانه پدافند هوایی، هواپیما را به عنوان هدفی که از ناحیه شمال غربی در حال نزدیک شدن به تهران است در رادار خود مشاهده کند کاربر سامانه پدافندی، مشخصات هدف شناسایی شده را به مرکز هماهنگی مربوط اعلام می‌کند، ولی پاسخی دریافت نمی‌کند و اطلاعات ثبت شده نشان می‌دهد که پیام سامانه دفاعی با مرکز هماهنگی مبادله نشده و قبل از مبادله پیام و دریافت پاسخ، متأسفانه کاربر اقدام به شلیک کرده در حالی‌که این قطع ارتباط تنها در حد چند ثانیه بود.

۲ شهریور ۱۳۹۹

کاپیتان تورج دهقانی زنگنه، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری: همزمان با انفجار فیوز مجاورتی موشک اول، ضبط اطلاعات در ساعت ۶.۱۴.۵۳ ثانیه متوقف شده است، تاکنون تمام متغیرها نشان می‌دهد که هواپیما در شرایط پروازی نرمال و در پروفایل پروازی پیش بینی شده قرار داشته است.

CVR (جعبه سیاه داخل کابین خلبان) تا ۱۹ ثانیه بعد از انفجار موشک مکالمات داخل کابین خلبان را ضبط کرده، در این کابین سه خلبان حضور داشتند که متوجه شرایط غیرعادی می‌شوند ولی تا آخرین لحظه مشغول هدایت هواپیما بودند، در این لحظه هواپیما دچار مشکل الکتریکی می‌شود و برق کمکی هواپیما روشن می‌شود، هر دو موتور در ثانیه‌های پس از انفجار روشن بوده است. در این لحظه هیچ صدایی از کابین مسافران شنیده نمی‌شود، ضبط صدا پس از ۱۹ ثانیه متوقف می‌شود. ۲۵ ثانیه بعد از انفجار نخست موشک دوم می‌رسد، تحلیلی از آثار موشک دوم در جعبه سیاه وجود ندارد.

چهارشنبه ۱۷ دی ۱۳۹۹

• سازمان هواپیمایی کشوری: ضمن عرض تسلیت مجدد و همدردی با خانواده‌های گرامی مسافران پرواز شماره ۷۵۲ شرکت هواپیمایی اوکراین به اطلاع می‌رساند گروه بررسی سوانح و حوادث سازمان هواپیمایی کشوری، پیش‌نویس گزارش نهایی سانحه را تهیه و برای دریافت نظرات به کشورهای مربوطه ارسال کرد.‌
• محمد جواد ظریف: با قلب‌های داغدار یاد و خاطره قربانیان هواپیمای اوکراینی را گرامی می‌داریم. هیچ چیز نمی‌تواند جای خالی عزیزان از دست رفته را پر کند. تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم، پرداخت غرامت مطابق با هنجارهای رایج بین‌المللی و بازخواست مسؤولان این حادثه است. عدالت برقرار خواهد شد.
• سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه‌ای با تاکید بر اینکه حادثه تلخ سقوط هواپیمای اوکراینی، در پی اقدامات تروریستی آمریکا در منطقه به وقوع پیوست نوشت: انتقام سخت از آنان نیز دستور کار پاسداران انقلاب و مجاهدان مؤمن امت اسلامی خواهد بود. / ایرنا
• دادستان نظامی استان تهران: مطابق دستورالعمل‌ها، سامانه پدافندی به دلیل آنکه از نظر دستور آتش، در شرایط آتش محدود قرار داشت، به هیچ وجه بدون دستور شبکه پدافندی و پست فرماندهی مربوط، مجاز به شلیک نبوده و با توجه به دستورالعمل‌ها و محدودیت‌های سامانه در تشخیص نوع اهداف و دوست از دشمن، شناسایی اهداف متخاصم و دستور شلیک تنها برعهده شبکه پدافندی بوده است. / باشگاه خبرنگاران جوان