به گزارش خبرنگار ایمنا، نیمه آذرماه طرح ساماندهی ۵ آرامستان دولاب در شورای شهر تهران به تصویب رسید. مصوبه‌ای که از همان ابتدا مخالفان سر سختی داشت. اصلی ترین منتقدان این طرح فعالان حوزه میراث فرهنگی بودند که تجربه تلخ ساماندهی امام زاده عبدالله و گورستان ابن بابویه و احتمال تکرار آن در این گورستان‌ها، آنها را نسبت به این پروژه نیز بدبین کرده بود.
حمیدرضا حسینی، پژوهشگر تاریخ معاصر به تازگی بازدیدی از این پروژه داشته است. او در کانال تلگرامی خود درخصوص ریشه این بدگمانی توضیح داده است: جدا از محتوای پروژه گورستان دولاب، این پروژه در بستری از بدبینی افکار عمومی به اجرا گذاشته شده و تجربه ساماندهی گورستان‌های تاریخی طی دو دهه گذشته، از گورستان تخت فولاد اصفهان تا ابن‌بابویه و امام‌زاده عبدالله تهران که همگی به تخریب وسیع مقبره‌ها و مزارها و قلب هویت تاریخی این گورستان‌ها انجامیده، موجب شده است که در نگاه افکار عمومی «ساماندهی گورستان» مترادف با «خرابکاری» باشد.
او به سایر پروژه‌های شهرداری در حوزه ساماندهی اشاره کرده و گفته است: اجرای برخی پروژه‌های مرتبط با مرمت و ساماندهی فضاها و بناهای تاریخی از سوی شهرداری تهران، که با تعلل در اجرای پروژه، استفاده از پیمانکاران فاقد صلاحیت، نبود شفافیت مالی، طولانی شدن روند مرمت، مداخلات غیراصولی، و ضعف در بهره‌برداری بهینه و به موقع همراه بوده است، به وجهه شهرداری در این حوزه آسیب جدی رسانده است. پروژه بزرگ تملک و مرمت خانه اتحادیه و پروژه خرده مقیاس مرمت مزار شهدای مشروطه توسط سازمان زیباسازی، نمونه‌ای از این دست پروژه‌های بی‌فرجام و پر حرف و حدیث است.
به گفته حسینی سوابق شورای شهر تهران در تغییر مکرر و بی‌دلیل نام معابر شهری و اینکه طرح ساماندهی گورستان دولاب نیز با پیشنهاد برخی اعضا برای تغییر نام‌های تاریخی محدوده دولاب و استفاده از نام بی‌مبنای «میدان جهانی صلح» همراه شد، سوءظن کارشناسان و عموم شهروندان نسبت به ماهیت و سمت و سوی پروژه ساماندهی گورستان دولاب را برانگیخته است.
این پژوهشگر تاریخ تهران به جزئیات بازدیدی که از این پروژه داشته اشاره کرده و گفته است: فضای بیرونیِ مجاور گورستان که با اقداماتی همچون کف‌سازی، طراحی مبلمان شهری، مرمت دیوارهای گورستان و تبدیل این محوطه به پیاده‌راه ساماندهی شده است. گفته شد که هنوز هیچ مصوبه‌ای برای تغییر نام این محوطه به «میدان صلح» وجود ندارد. چنین می‌نماید که واکنش منفی افکار عمومی به قلب نام‌های تاریخی، موجب تأمل و احتیاط اعضای شورای شهر در این خصوص شده است.
ساماندهی درون گورستان که شامل بهسازی راه‌های داخلی، مرمت کانال‌های آبرسانی، نصب مبلمان، تأمین روشنایی و ساخت چند چشمه سرویس بهداشتی است. این اقدام‌ها از بخش مربوط به ارامنه گریگوری آغاز شده و در ادامه در بخش کاتولیک‌ها (فرانسوی-لهستانی) و آسوری به اجرا درمی‌آید اما سفارت روسیه هنوز با اجرای طرح در بخش ارتدوکس (روسی) موافقت نکرده است.
در مجموع هدف این پروژه، نه مرمت گورستان مسیحیان دولاب بلکه تبدیل آن به یک مقصد گردشگری شهری است؛ چرا که اقدامی برای ترمیم سنگ گورهای آسیب‌دیده یا مرمت بناهای موجود در گورستان انجام نمی‌شود و مدیریت پروژه معتقد است چنین کاری برعهده وزارت میراث فرهنگی است.
حسینی به چگونگی اجرای پروژه هم اشاره کرده و نتیجه مشاهدات را این گونه گزارش کرده است که هیچ اقدامی در جهت ایجاد تالار ملل یا ساخت اقامتگاه بوم‌گردی یا هر عملیات ساختمانی سنگین دیده نشد، کف‌سازی گورستان با لاشه سنگ در سطح محدودی (ورودی بخش ارامنه) در حال انجام است و به گفته مدیران پروژه، بقیه راه‌های داخلی از طریق شن‌ریزی ترمیم خواهند شد.
به علت تخریب بخشی از کانال‌های آبیاری و احتمال خشک شدن تدریجی درختان، کانال‌ها در همان مسیر در حال بازسازی هستند، اما دیواره سیمانی و لبه آجری کانال‌های جدید، (دست‌کم در مرحله کنونی که ناتمام هستند) حسّی از ناهمگونی را به بیننده منتقل می‌کند. به اعتقاد او ساختمان سرویس‌های بهداشتی جدید نیز ناهمگون به نظر می‌رسد و بهتر می‌بود که دست‌کم نمای آن با مصالح متناسب‌تری ساخته می‌شد.
در مجاورت کانال‌های آب، کانالی برای تعبیه پایه چراغ‌های روشنایی تعبیه شده است. به گفته مدیریت پروژه، این چراغ‌ها دارای چهار متر ارتفاع هستند و در فواصل ۱۵ متری نصب می‌شوند. اکنون، تناسب این چراغ‌ها با فضای تاریخی گورستان و تأثیر آنها بر منظر زیبا و بکر آن قابل ارزیابی نیست. همین فقدان امکان ارزیابی درباره نیمکت‌هایی که هنوز در جای خود تعبیه نشده‌اند، صدق می‌کند. در جریان بازدید، برخی بی‌مبالاتی‌ها مانند ریختن سیمان روی سنگ‌قبرها و از این قبیل دیده شد که امید می‌رود با نظارت دقیق‌تر مدیریت پروژه هرچه زودتر اصلاح شود.
مداخله نکردن در فضاهای تاریخی گورستان‌ها که در گزارش این پژوهشگر تاریخی اشاره شده از سوی طراحان این پروژه هم تاکید شده است.
حسن خلیل آبادی رئیس کمیته میراث شورای شهر تهران در گفتگو با ایمنا درخصوص نگرانی‌هایی که درخصوص آرامستان‌های دولاب از سوی فعالان حوزه میراث مطرح می‌شود می‌گوید: در مصوبه شورای شهر تهران مداخله‌ای در درون آرامستان انجام نمی‌شود. در این آرامستان‌ها اتباع پنج تا شش کشور دفن هستند و خانواده‌های کسانی که عزیزانشان در این گورستان ها دفن شده‌اند هنوز هم به این گورستان‌ها سر می‌زنند و نسبت به قبور اجدادشان حساس هستند. همچنین سفارت‌خانه‌های مرتبط با این گورستان حساسیت‌های ویژه‌ای نسبت به آن دارند.
او ادامه می‌دهد: در ساماندهی گورستان‌های دولاب وزارت امورخارجه، میراث فرهنگی و سفارت خانه‌ها نظارت دارند و روند ساماندهی نیز در منظر دید عموم است چه داخل آن چه محوطه بیرونی. تنها هدف این ساماندهی تبدیل این گورستان‌ها به مقصد گردشگری است و اطراف آن پیاده راه سازی می‌شود و میدانی نیز در بیرون آرامستان طراحی می‌شود که به محوطه درونی ارتباطی ندارد.
این عضو شورای شهر تهران اضافه می‌کند: داخل گورستان سنگ‌ها نمادهای خود را دارند، جایگاه‌های کشورهای مختلف مشخص است و مفاخر ملی ما در حوزه‌های موسیقی و معماری نیز در این گورستان‌ها دفن هستند بنابراین قرار نیست هیچ گونه مداخله‌ای در داخل آن رخ دهد.
میترا کریمی معاون توسعه محله‌ای سازمان نوسازی شهر تهران هم در گفت‌وگو با ایمنا بر موضوع عدم مداخله در فضای داخلی گورستان‌های دولاب تاکید دارد و با اشاره به اینکه سازمان نوسازی تنها کار اجرایی که در این پروژه انجام می‌دهد ساماندهی، فضای میانی پنج آرامستان است می‌گوید: ایجاد میدانگاه‌ها و فضاهایی که محل مراجعه شهروندان باشد در دستور کار مدیریت شهری قرار داشت که یکی از فضاهایی که شناسایی شد، با توجه به گورستان‌های تاریخی که اطراف آن قرار دارد این فضا بود. زیرا ظرفیت لازم برای ایجاد میدانگاه در میان گورستان‌ها وجود دارد و قرار است خیابان تاجری که بیرون این محوطه است تبدیل به میدانگاه شود و حتی در برنامه‌های آینده نیز اقدامی در داخل آرامستان ها پیش بینی نشده است.
او با تاکید برای اینکه در این پروژه قرار نیست ساخت و ساز خاصی انجام شود تاکید می‌کند: این آرامستان‌ها ظرفیت‌هایی دارند که با اجرای این پروژه تنها ارتباط فضای میان این میدانگاه و آرامستان‌ها ایجاد می‌شود، اینکه امکان بازدید از این آرامستان‌ها فراهم شود زیرا در حال حاضر درهای آن بسته است و تنها ارامنه از آن استفاده می‌کنند درحالی که افراد مشهوری نیز در آن دفن هستند.
کریمی با اشاره به اینکه ساخت و ساز عجیب و غریبی هم در میدانگاه انجام نمی‌شود، می‌گوید: تنها کف سازی، ساماندهی کانال آب، ایجاد مسیر دوچرخه، پوشش گیاهی و نورپردازی مناسب در دستور کار ما قرار دارد.
به گفته او در حال حاضر رویکرد مدیریت شهری حمایت از عرصه‌های تاریخی شهر تهران است در این پروژه هم قصد داریم با احیای و ساماندهی این بافت محرک توسعه‌ای برای این منطقه و محله‌های پیرامونی آن ایجاد کنیم.
به گزارش ایمنا، به نظر می‌رسد اگر پیش از آغاز پروژه برای گروه‌های مرتبط همچون فعالان میراث فرهنگی و شهری، پروژه‌های شهری شفاف سازی شود و در جریان اجرا نیز نظارت‌ها دقیق‌تر باشد، دیگر هر پروژه شهری با اعتراض و ابراز نگرانی همراه نخواهد شد.
نظر شما