به گزارش خبرنگار ایمنا، یکی از مهم‌ترین نیازهای برنامه‌ریزی شهری در اختیار داشتن اطلاعات روزآمد و درست است. نحوه برداشت اطلاعات از فضاها و محیط‌های شهری و فرآیندهای جاری در آنها با پیشرفت فناوری ابعاد تازه‌ای به خود گرفته و گستره مسائل شهری و نوع آنها بیشتر و پیچیده‌تر شده است، لذا نیاز است از روش‌های نوین و پیشرفته برای برداشت اطلاعات در حوزه‌های مختلف شهر استفاده شود. از جمله مسائلی که شهرها در تمامی نقاط دنیا با آن روبرو هستند، رشد فیزیکی شهر است. جمعیت شهر با افزایش میزان مهاجرت و البته رشد طبیعی جمعیت بیشتر می‌شود که به مرور زمان موجب گسترده‌تر شدن پهنه‌ها و رشد ساختار شهری از جهات مختلف می‌شود؛ این مسئله از جوانب مختلف قابل بررسی است. شهرهای مختلف دنیا با وجود رشد فیزیکی از توسعه یافتگی بالایی برخوردار هستند که البته همین رشد شهری یک عامل منفی در کشورهای در حال توسعه است، زیرا به گسترش فقر و حاشیه‌نشینی منجر شده است. امروزه مدیران شهرهای دنیا سعی می‌کنند تا جایی که امکان دارد از رشد افقی شهرها جلوگیری کنند، اما چنانچه این رشد به هر دلیلی قرار باشد اتفاق بیفتد نیاز است که حتماً با برنامه‌ریزی قبلی باشد؛ البته رشد یک شهر لزوماً به معنای توسعه آن نیست. رشد فیزیکی شهر معمولاً با عنوان توسعه فیزیکی مطرح و در محافل رسمی و غیر رسمی از آن یاد می‌شود.
لزوم توجه به روند توسعه فیزیکی شهر
مهدی مؤمنی، کارشناس شهرسازی با بیان اینکه برنامه ریزی شهری باید متناسب با جمعیت شهرها باشد، می‌گوید: افزایش توسعه فیزیکی شهر منجر به افزایش توزیع کاربری‌ها و مسیرها می‌شود و موجب ایجاد مشکلاتی برای شهرها در بلند مدت می‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: در حوزه توسعه فیزیکی به جای توسعه افقی شهرها که شهرهای کوچک را به شهرهای بزرگ بدل می‌کند، توسعه عمودی مورد توجه است و با ترفندهایی مثل ایجاد مراکز TOD تعداد سفرهای روزانه، آلودگی و ترافیک شهری کاهش و آسایش و رفاه شهروندان نیز افزایش پیدا کند.
این کارشناس شهرسازی عنوان می‌کند: این ترفند در نظر دارد تا حمل و نقل عمومی را در کنار سکونت‌گاه و فضای تجاری و تفریحی در نظر داشته باشد بنابراین چنانچه مبنا را بر توسعه فیزیکی قرار دهیم بهتر است این توسعه، درون افزا باشد و یکی از راهکارهای توسعه درون افزا تراکم دهی در شهرها است.
مؤمنی تصریح می‌کند: توسعه فیزیکی شهر بحران حاشیه نشینی را تشدید می‌کند و زمین‌های کشاورزی و سبز شهر و به نوعی کمربند سبز شهر را در معرض تهدید قرار می‌دهد. همچنین با توسعه فیزیکی شهر نقاطی که در فرآیند توسعه به کالبد شهر اضافه شده است، باید خدمات شهری دریافت کند.
وی ادامه می‌دهد: توسعه فیزیکی شهر بهره‌وری را کاهش و هزینه‌ها را افزایش می‌دهد و از این جهت نیاز است که روند توسعه یک شهر مورد توجه و بررسی قرار بگیرد.
نقش باندهای انعکاسی در توسعه فیزیکی شهرها
هادی عبدالعظیمی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز اما با اشاره به تقسیم علم سنجش از دور به سه بخش، تصریح می‌کند: این بخش‌ها عبارتند از سنجش از دور انعکاسی یا اپتیک که بازه ۰.۴ تا ۳ میکرومتر یعنی هم طیف نور مرئی و هم طیف مادون قرمز را شامل می‌شود، سنجش از دور حرارتی که بازه‌ی بین سه تا تقریباً ۱۵ میکرومتر را در برمی‌گیرد و سنجش از دور راداری که از طول موج‌های بین یک سانتی‌متر تا یک متر (۳/۰ تا ۳۰ گیگاهرتز) استفاده می‌کند.
وی می‌افزاید: هر کدام از این بازه‌ها می‌توانند اطلاعات ارزشمندی را در رابطه با فضاهای شهری به ما ارائه دهند که در این مصاحبه‌ی خبری ایشان به نقش برخی از تصاویر اپتیک در رابطه با توسعه‌ی فیزیکی شهرها پرداخته‌اند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: ماهواره‌های مختلفی از جمله لندست دارای باندهای انعکاسی و حرارتی هستند که باندهای انعکاسی اطلاعات خوبی در رابطه با توسعه فیزیکی شهرها به ما ارائه می‌کند.
عبدالعظیمی تصریح می‌کند: نیازی نیست به منظور توسعه فیزیکی شهرها از ماهواره‌هایی با رزولوشن بالا استفاده کنیم. پیکسل‌های لندست ۳۰ متر در ۳۰ متر است و برای پوشش زمین یا لندکاور، با پیکسل‌های ۳۰ در ۳۰ نیز می‌توانیم نقشه را تولید کنیم اما چنانچه قصد تعیین کاربری اراضی را داشته باشیم با استفاده از تصاویر لندست این امکان وجود ندارد.
وی اضافه می‌کند: چنانچه توسعه فیزیکی شهر مورد توجه ما باشد، باید نقشه‌های لندکاور را از داده‌های لندست تهیه کنیم و این داده‌ها خوشبختانه رایگان است و می‌توانیم توسعه شهری را با استفاده از الگوریتم‌های مختلف به دست بیاوریم.
این متخصص سنجش از دور و جی‌آی‌اس شهری اضافه می‌کند: برای اینکه بتوانیم توسعه فیزیکی شهرها را بررسی کنیم حتماً دوره زمانی باید مشخص شود.
عبدالعظیمی یادآور می‌شود: با استفاده از داده‌های لندست این امکان وجود دارد که در دوره‌های زمانی متناسب یعنی هر ۱۶ روز یک بار و بعضاً در سال‌های اولیه‌ی پرتاب این ماهواره هر ۱۸ روز یک بار اطلاعات را از تصاویری که مربوط به نسل‌های مختلف ماهواره‌ی این ماهواره است دریافت کنیم. بدین ترتیب در این بازه و بازه‌های زمانی طولانی‌تر می‌توان توسعه فیزیکی شهر را با توجه به هسته‌ی مرکزی شهر بررسی کرد.
وی تاکید می‌کند: امروزه در دنیا در مقالات مختلف علمی عموماً از تصاویر ماهواره لندست برای ارزیابی توسعه فیزیکی شهر استفاده می‌کنند، البته ماهواره‌های دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند برای بررسی توسعه فیزیکی شهر مورد استفاده قرار بگیرد، اما هیچکدام از آنها آرشیو ماهواره لندست را ندارد
این متخصص سنجش از دور و جی‌آی‌اس شهری می‌گوید: ماهواره‌ی سنتینل دو نیز از سال ۲۰۱۴ تصویربرداری می‌کند اما ماهواره لندست تصاویری از ۵۰ سال قبل دارد و آرشیو بهتری برای بررسی توسعه فیزیکی شهرها در اختیار می‌گذارد.
عبدالعظیمی می‌افزاید: این تصاویر پس از دریافت نیاز به تصحیح هندسی، اتمسفری، رادیو متری و انواع دیگر دارد و چنانچه این تصحیحات انجام نشود، اطلاعات دقیقی به دست نمی‌آید و همراه با خطا است.
وی با بیان اینکه به منظور بررسی توسعه فیزیکی شهر نیاز است نقشه پوشش زمین تهیه شود، می‌گوید: چنانچه تصحیحات انجام نشود ممکن است مساحت باغات شهری را کمتر نشان دهد و یا اراضی شهری ساخته شده را به خوبی نشان ندهد.
این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: با تهیه لندکاور علاوه بر اینکه می‌توانیم به ارزیابی توسعه فیزیکی شهر بپردازیم و برنامه ریزی متناسبی در راستای توسعه‌ی پایدار داشته باشیم، امکان بررسی تغییرات لندکاور به خصوص در ارتباط با پوشش‌های سبز شهری نیز وجود دارد و پهنه‌های آن به خوبی در تصاویر لندست نشان داده خواهد شد و بعضاً برای تهیه نقشه‌های سیل نیز قابل استفاده است.
پیکسل‌های تصاویر ماهواره‌ای دارای انرژی است
عبدالعظیمی با بیان اینکه هرکدام از پیکسل‌های تصاویر ماهواره‌ای پس از دریافت توسط سنجنده، دارای انرژی است، می‌افزاید: تحلیل این انرژی بازتابی، اطلاعاتی را در اختیار ما می‌گذارد که می‌توان تحلیل‌های بسیار علمی از رشد و توسعه‌ی شهرها و تغییرات لندکاور آنها به دست آورد.
وی تاکید می‌کند: فردی که قصد پردازش این تصاویر را دارد باید یک پردازش‌گر قوی باشد و انجام این کار از عهده هرکسی بر نمی‌آید. متخصصین سنجش از دور و دانشجویان دانش‌آموخته در این رشته‌ی تخصصی با توجه به دروس تئوری و عملی‌ای که در دانشگاه گذرانده‌اند می‌توانند گزینه‌های بسیار مناسبی برای تحلیل علمی نقشه‌های منتج از این پردازش‌ها باشند تجربه زیاد و بازدیدهای میدانی در رابطه با تفسیر چشمی و رقومی این تصاویر و همچنین همفکری و تعامل با متخصصین رشته‌هایی نظیر مهندسی شهرسازی و جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری می‌تواند نتایج علمی بسیار خوبی را به دستگاه‌های اجرایی عرضه کند.
این متخصص سنجش از دور و جی‌آی‌اس شهری خاطرنشان می‌کند: در مرحله پیش پردازش، حتماً باید تصحیحه‌ات لازم بر روی تصاویر انجام شود و در مرحله پردازش نیز از تکنیک‌ها و روش‌های مختلفی استفاده گردد تا بتوان نتایج قابل اعتمادی را به دست آورد؛ بررسی سری‌های زمانی تصاویر با استفاده از روش‌های نوین نیز کمک شایانی در تسریع روند پردازش به حوزه‌های مربوط می‌کند که البته در این رابطه نیاز به کد نویسی است.
عبدالعظیمی با بیان اینکه شاخص‌هایی از این تصاویر قابل استخراج است، می‌گوید: این شاخص‌های طیفی به شناسایی عارضه‌ها کمک می‌کند به عنوان مثال به منظور ارزیابی توسعه فیزیکی شهرها می‌توان از شاخص‌هایی مثل NDVI، SAVI و NDBI استفاده کرد.
وی ادامه می‌دهد: با استفاده از شاخص‌های گیاهی و شاخص ساخت و ساز شهری می‌توان تغییرات لندکاور را بررسی کرد اینکه چقدر از پوشش سبز یک شهر تبدیل به لندکاور ساخت و سازهای شهری شده است.
این متخصص سنجش از دور شهری یادآور می‌شود: با استفاده ازماهواره‌هایی نظیر لندست و سنتینل دو، می‌توان تغییرات مورفولوژی یک شهر را رصد کرد، اما پردازش آنها نیاز به متخصصان متبحر دارد.
نظر شما