به گزارش خبرنگار ایمنا، در چاره اندیشی شهرسازان به موضوع بسیار مهم یعنی ساکنان شهرها و ایجاد هویت که باعث ماندگاری و حس تعلق در آن می‌شود، توجه نکرده و با ایجاد محیط مصنوع و تقلید از قواعد زیبا شناسی دیگران، زمینه‌ساز خود بیگانگی و بحران هویت شده‌اند مسئله اسکان شهرهای جدید را با مشکلاتی مواجه کرده است.
در ایران برنامه اسکان جمعیت در شهرهای جدید طبق پیش بینی‌ها، انجام نشده و مردم تمایلی برای اسکان در آن ندارند به همین دلیل امروزه این شهرها به محیط‌های خوابگاهی و فارغ از هرگونه تعاملات اجتماعی و عملکردی تبدیل شده‌اند و نه تنها نتوانستند سرریز جمعیت شهرهای بزرگ یا مادر شهرها را به خود جذب کنند، بلکه به علت نداشتن هویت و عملکرد تعریف شده‌ای از جذب مهاجران نیز بازماندند.
شهرهای جدید در نظام اجتماعی- اقتصادی جهان بسیار دگرگون شده و هنوز تعریف جامعی از آن نشده است اینگونه شهرها بیشتر برای ایجاد اشتغال و عملکرد اقتصادی و اغلب در نواحی صنعتی طراحی شده‌اند و
از آنجا که قدمت چندانی ندارند و اغلب ساکنانش در جایی دیگر متولد شده‌اند، لذا ریشه خود را در آن جست و جو نمی‌کنند؛ بنابراین ایجاد فضاهای جدید در شهرها با توجه به سلایق و علایق کلی افراد و با توجه به فرهنگ غالب مردمی که در این شهرها زندگی می‌کنند در ایجاد هویت بخشی شهر بسیار مؤثر است.
اینگونه شهرها به مثابه شهرهای اقماری و برای جذب سرریزهای جمعیتی مادر شهرها و ساماندهی فضایی آنها و ناحیه شهر مکان یابی شدند؛ همچنین اینگونه شهرها بیشتر برای ایجاد اشتغال و عملکرد اقتصادی و اغلب در نواحی صنعتی طراحی شده است.
شهرهای جدید در ایران، هم پیش از انقلاب و هم پس از انقلاب طراحی و احداث شده‌اند. پس از انقلاب بعضی از آنها به مثابه راهبرد اصلی توسعه شهری در دستور کار وزارت مسکن و شهرسازی قرار گرفتند و در حال حاضر دارای مطالعات راهبردی و طرح توسعه و عمران هستند و طرح آماده سازی اراضی و طرح تفصیلی آنها هم انجام شده و یا در حال برنامه ریزی است.
شهرهای جدید، شهرهای خوابگاهی نباشد!
«محمدرضا رضایی» عضو هیئت علمی دانشگاه یزد در این باره به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: امروزه همه از شهرنشینی به مثابه پدیده‌ای ناخوشایند یاد می‌کنند، اما تحلیلی دقیق از ویژگی‌ها و ساختار زندگی شهری روشن خواهد کرد که شهرنشینی به خودی خود ناخوشایند و نامطلوب نیست؛ بلکه آنچه بسیاری از شهرهای امروزی را ناخوشایند کرده، بی توجهی به ماهیت حقیقی شهر و شهرنشینی است.
وی تاکید می‌کند: شهرهای قدیمی با گذشت زمان جذابیت خود را از دست نداده‌اند بلکه با گسترش روزافزون زندگی مدرن، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته‌اند.
این دانش آموخته دوره دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس تهران می‌افزاید: تنها وظیفه شهرسازان این نیست که انسان‌ها را در فضای اجتماعی و سه بعدی شهر کنار هم اسکان دهند چرا که شهر به وسیله انسان و برای انسان ساخته می‌شود.
وی معتقد است: فضاهای شهری در شهرهای جدید اثر مثبت و مستقیمی بر همبستگی اجتماعی و تولید خاطرات در محیط جمعی دارد؛ فضاهای فرهنگی، تراکم فرهنگی و هر آنچه جمعیت را به هم پیوند می‌دهد، در این مقوله دارای اهمیت است.
رضایی با بیان اینکه در زمان حاضر علت اصلی شکل گیری شهرهای جدید اسکان سرریز رشد جمعیت شهرهای بزرگ است، اظهار می‌کند: هدف اسکان در شهرهای جدید نباید صرفاً به جنبه‌های فیزیکی زیستی انسان تنزل پیدا کند.
وی ادامه می‌دهد: بهترین شهر، شهری است که به مردم و ساکنان آن آرامش ببخشد، نه خوابگاهی برای اهالی که از روی اجبار و فشار اقتصادی در آنجا سکنی گزیده‌اند و از این رو اهمیت پرداختن به فضاهای شهری به عنوان مکان ظهور حوادث و محل برخورد نزدیک و گرم ساکنان برای انباشت خاطرات جمعی در طراحی شهری مشخص می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه یزد تصریح می‌کند: نادیده گرفتن فضاهای شهری در طراحی عرصه‌های عمومی از جمله خیابان که باید پیوند دهنده عناصر پیوسته تعریف شده فضاهای شهر باشد، حضور اجتماعات در شهرهای جدید را از دست می‌دهد چرا که اجتماع عمومی هنگامی ایجاد می‌شود که اشخاص در کنار هم جمع شوند و به گفتمان و مکالمه با هم بپردازند.
احترام به موجودیت انسانی مهم‌ترین شاخص هویت بخشی به شهر جدید
وی اظهار می‌کند: اگر به دنبال کشف علت ماندگاری محیط‌های قدیمی هستیم باید در شهرهای جدید در راستای ساخت بناها و فرم عرصه‌های شهری به گونه‌ای بکوشیم که ضمن ایجاد بناهایی با کیفیت سنتی و ارزشمند، ساختمان‌های امروزی نیز شاهد باشیم تا مردم را در شهرهای جدید با هویت‌های سنتی و قبلی خود پیوند دهد و با مشارکت دادن بیشتر ساکنان برای طراحی در ساخت و سازهای شهری و یا انجام مطالعاتی اجتماعی- فرهنگی ایده‌های جدید گرفته شود تا در هنگام اسکان، ساکنان احساس غربت و بی‌هویتی نکرده و در جهت پویایی هرچه بیشتر شهر تلاش کرده و آن را از محیطی خوابگاهی به محیطی فعال و بومی و لذت بخش تبدیل کنند.
رضایی تاکید می‌کند: تنها در سایه چنین تفکری است که شهرهای جدید می‌تواند هویت ماندگار و پایداری را در شهروندان خود ایجاد کند و با کاربرد راهکارهایی همچون اصلاح و بازنگری قوانین شهرداری و تقویت ارتباط آنها با ساختار کالبدی و الگوهای سنتی شکل گیری ساختمان‌ها در محله‌ها، تفکیک شهر به محله‌هایی با تشخیص و هویت خاص خود، تأکید بر نقش اماکن ارتباطی و مکان‌های اجتماعی چون فضاهای سبز و فرهنگی چون مسجد به عنوان یک عنصر شاخص و نشانه شهری در منظر کلی شهر و تدوین روش طراحی شهری مناسب برای حفظ و تداوم ارتباط میان ارکان سه گانه شهری ایرانی، مرکز مذهبی، مرکز تجاری و مرکز حکومتی- اداری می‌توان برای شکل‌گیری هویت شهرهای جدید گام‌های ارزنده‌ای را برداشت.
این کارشناس اظهار می‌کند: شهرهای جدید برای انسان ساخته می‌شود و تمامی برنامه‌ریزی در این شهرها باید با توجه به سلایق و جغرافیای رفتاری انسان‌ها شکل گیرد زیرا احترام به موجود انسانی مهم‌ترین شاخص هویت بخشی به شهر جدید است.
وی با بیان اینکه طرح ایجاد شهرهای جدید ابتدا در قالب کمیته رفاهی کارکنان دولت از سوی وزارت مسکن و شهرسازی پیشنهاد شد که در نهایت منجر به مصوبه شماره ۱۰۸ ۳۲۸ مورخ بیستم تیرماه ۶۴ هیئت وزیران شد، می‌گوید: اهداف طرح طراحی و احداث شهرهای جدید ارائه مسکن پالایش و ساماندهی فضایی شهرهای بزرگ و جذب سرریزهای جمعیت در شهرهای جدید برای کنترل رشد شهرها است.
پذیرش کارکردهای متفاوت شهرهای جدید در تمرکز زدایی
عضو هیئت علمی دانشگاه یزد با بیان اینکه نتیجه گیری‌های جدید برای توسعه یکپارچه و متوازن در شهر باید به صورت یک ارگانیسم سالم و خودکفا باشد، ادامه می‌دهد: شهرهای جدید علاوه بر ایجاد آرامش برای شهروندان باید نیازهای مختلف را درک کند و این مهم در همه مراحل توسعه مشخص شود؛ این مطالعات هنگامی که در نواحی کلانشهری و مجموعه‌های شهر صورت می‌گیرد در برگیرنده افرادی است که در محلات و شهرک‌های با کیفیت متفاوت زندگی می‌کنند.
رضایی با بیان اینکه شهرهای جدید در تمرکززدایی فضایی کارکردهای متفاوتی را می‌پذیرد و توفیق آنها به سیاست‌های کلی شهرنشینی از سوی دولت‌ها، دقت در مطالعات و اجرای الگوی گسترش شهری بستگی دارد، اظهار می‌کند: شهرهای جدید برای موفقیت ناگزیر است برای ساکنان خود شغل‌های مورد نیاز را تهیه، احتیاجات روزانه آنها را برطرف ساخته و امکانات تفریحی برای مردم فراهم آورد و در نهایت برای هر طبقه و گروه واحدهای مسکونی مشخص ایجاد کند.
وی می‌گوید: برای شهرهای جدید تنها جذب جمعیت کافی نیست، بلکه حفظ مهاجران در این شهرها اهمیت فراوانی دارد؛ در این میان تمایل ماندگاری در شهر و میزان احساس رضایت از وضعیت موجود شهر جدید حائز اهمیت است.
این دانش آموخته دوره دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس تهران خاطرنشان می‌کند: اگر شهرهای جدید بتواند نیازهای ساکنان را با در نظر گرفتن برداشت فردی آنها و رضایت‌مندی از محیط شهر برآورند، نقش مهمی در جذب سرریز جمعیت خواهند داشت.
وی با بیان اینکه در ایران بیشتر تحقیقات مربوط به شهرهای جدید در ارتباط با جمعیت‌پذیری، تولید مسکن و وضعیت اشتغال بوده و در راستای تحقق به این موضوعات پرداخته است، می‌گوید: تاکنون به جز معدود تحقیقات دانشگاهی بحث روشنی از مفهوم کیفیت زندگی و کیفیت محیط در شهرهای جدید و معیارهای مؤثر بر آن و در نتیجه بومی شدن معیارهای مطرح شده در ادبیات جهانی صورت نگرفته است که یکی از دلایل این امر می‌تواند این باشد که مطالعات قبلی توجه خود را بیشتر به ارزیابی محیطی و کالبدی متمرکز کرده و توجه کمتری بر ارزیابی ذهنی داشته است.
نظر شما