به گزارش خبرنگار ایمنا، طراحی شبکه حمل و نقل و نحوه ساماندهی آن از مهمترین مباحث حوزه‌های شهری محسوب می‌شود. جا به جایی و دسترسی آسان شهروندان به نقاط مختلف شهر از منظر ترافیکی، اقتصادی و زیست محیطی قابل بررسی است و انتخاب نوع سیستم حمل و نقل بسته به ساختار و بافت هر شهر متفاوت است. از این جهت انواع گوناگون از وسایل حمل و نقلی برای نقاط مختلف هر شهر طراحی شده و در نظر گرفته شده است.
جمعیت، وجود گره‌های ترافیکی، میزان تردد روزانه شهروندان میان بافت مرکزی و حاشیه‌ای شهر و بستر شهر به لحاظ جغرافیایی از جمله شاخصه‌هایی است که در انتخاب نوع شبکه و وسیله حمل و نقلی مؤثر است.
کلانشهر همدان پرجمعیت‌ترین شهر استان همدان و شهری استراتژیک در غرب کشور است که طی سالیان گذشته میزبان تعداد زیادی مهاجر از شهرها و روستاهای همجوار و استان‌های اطراف بوده است. همانند همه شهرهای کشور ساختار کالبدی کلانشهر همدان نیز همزمان با روند افزایشی جمعیت و مهاجرت رشد پیدا کرد و نحوه دسترسی‌ها به نقاط مختلف شهر بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت.
بر این اساس در ابتدای دهه ۹۰ طرح ایجاد قطار شهری (تراموا) برای این شهر بزرگ مطرح و بررسی شد. ضرورت طراحی این نوع قطار شهری و مکان اجرای آن طی این سال‌ها جایگاه بحث و تبادل نظرهایی بوده است.
حسن سجادزاده، مدیر گروه طراحی شهری دانشگاه بوعلی همدان با بیان اینکه پروژه تراموای این شهر از ابعاد مختلف قابل بررسی است، می‌گوید: سیستم حمل و نقلی که قرار است طراحی شود باید متناسب با زیرساخت‌های شهری باشد و در مورد همدان به نظر می‌رسد هنوز آن زیرساخت‌های شهری به خصوص در حوزه ترافیکی فراهم نشده است.
وی ادامه می‌دهد: پروژه تراموا نیاز به مطالعات بیشتری دارد تا بستر لازم برای ایجاد آن فراهم شود زیرا مباحث ترافیکی از جمله مسائل مهم است.
این متخصص شهرسازی خاطرنشان می‌کند: سیستم‌های قطار شهری بیشتر برای شهرهای خطی و به منظور دسترسی میان نقاطی شکل می‌گیرد که فاصله طولانی از یکدیگر دارند و از آنجایی که همدان یک شهر شعاعی است می‌توان با به‌کارگیری روش‌های دیگری مسئله ترافیک آن را حل کرد.
سجاد زاده می‌افزاید: چنانچه به لحاظ اقتصادی این پروژه را بررسی کنیم، تراموا سیستم به صرفه‌ای است اما منوط بر اینکه اولویت‌های شهر دیده شود.
وی با تاکید بر اینکه قطار شهری در اولویت نخست حمل و نقل همدان نیست، تصریح می‌کند: مباحث زیرساختی و الگوهای حمل و نقلی بیشتری برای همدان در اولویت است و چنانچه محقق شود می‌تواند به کاهش ترافیک شهر کمک بسیاری کند.
روحیه فضا برای ایجاد شبکه حمل و نقل فراهم شود
این کارشناس شهرسازی اضافه می‌کند: بسیار مهم است که قبلاً فضا برای ایجاد یک شبکه حمل و نقل از جمله تراموا فراهم شود. لازم است مقدمات کار فراهم و ساختار شهر به سمت پیاده مداری سوق داده شود. همچنین خدماتی که صرفاً در مرکز شهر ارائه می‌شود، در سطح شهر توزیع و پارکینگ‌های طبقاتی نیز به جای مرکز محلات در لبه‌های شهری ساخته شود.
وی به فعالیت قطار شهری همراه با پیاده مداری اشاره و تاکید می‌کند: لازم است فضاهایی که برای عبور قطار شهری در نظر گرفته شده است، انسان محور باشد بنابراین در فضاهایی که هنوز مسائل ترافیکی شدید بوده و خدمات کلان در فضا وجود دارد، فراهم کردن بستر برای ساخت قطار شهری زمان‌بر است.
تقاطع حلقه‌های شهری با خط قطار شهری و ایجادگره‌های سخت ترافیکی
این متخصص شهرسازی اظهار می‌کند: با توجه به اینکه از قبل به احداث قطار شهری فکر نشده است، نوع معابر، عرض معابر و هندسه معابر مسائل و مشکلات خاصی را به دنبال دارد به علاوه چون شهر همدان دایره شکل است حلقه‌های شهری با خط قطار شهری تقاطع دارد و در صورت اجرا گره‌های سخت ترافیکی را ایجاد خواهد کرد و این امر باید حتماً مورد توجه قرار گیرد.
سجاد زاده می‌گوید: این گونه پروژه‌ها یک کار دانشگاهی و مطالعاتی است اما دانشگاه را چندان در مراحل پژوهشی و مطالعاتی طرح دخالت نمی‌دهند و از متخصصان دانشگاهی درخواست نمی‌شود که در این زمینه فکر و برنامه‌ریزی کنند. بیشتر این جلسات به صورت اداری و در دستگاه‌های دولتی برگزار و سپس تصمیم گیری می‌شود. به طور مثال در شهر کرمانشاه میلیاردها دلار برای ایجاد سیستم قطار شهری هزینه شده است اما نه تنها جوابگوی نیاز شهر نبوده بلکه ساختار شهر را نیز از بین برده است. در شهر قم نیز مونوریل در مسیر قم رود قرار گرفت و همین مسائل را به وجود آورد.
این متخصص شهرسازی می‌گوید: مطالعات باید در این زمینه بسیار دقیق باشد در حالی که خیلی سریع از بخش مطالعات گذر می‌شود و به مرحله بودجه می‌رسد که این مرحله نیز جنبه اداری و تشریفاتی دارد.
سجاد زاده خاطرنشان می‌کند: در محوری که پیشنهاد احداث تراموا داده شده است، چندان گره ترافیکی نداریم در حالی که با توجه به گردی شهر همدان، تراموا نه بر مدارهای خطی، بلکه قاعدتاً باید روی مدارهای حلقوی پیاده سازی شود. به علاوه ترافیک در نقطه‌ای از این شش مدار خطی که در حال حاضر برای مسیر تراموا انتخاب شده است، وجود دارد اما به صورت حاد نیست.
وی می‌گوید: قطار شهری باید به عنوان پروژه محرک توسعه تعریف و در جهت شکوفایی اقتصادی و جا به جایی جمعیت به خصوص در حاشیه شهر مطرح شود تا از این توان و ظرفیت برای رونق اقتصادی و اتصال آن به گره‌های خاص ترافیکی مثل اتصال به پایانه‌ها، فرودگاه‌ها و ایستگاه‌های قطار استفاده شود.
این متخصص شهرسازی تاکید دارد: اینها نقاط کانونی است که باید در صورت ایجاد قطار شهری به آن توجه شود و ظاهراً در همدان این قضیه منتفی است البته از نظر زیست محیطی قطار شهری مقداری از سرعت سواره کم و مردم را به استفاده بیشتر از حمل و نقل عمومی ترغیب می‌کند؛ به شرطی که تمهیداتی که ذکر شد، برای ایجاد آن لحاظ شود.
رد شدن در مرحله نخست و بررسی دوباره طرح تراموا
از سوی دیگر ابراهیم مولوی، نایب رئیس شورای اسلامی همدان در این رابطه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: یکی از وجوه بارز توسعه شهری در شهرسازی نوین یا توصیف شهرنشینی پیشرفته وجود سیستم‌های حمل و نقل شهری پیشرفته است و ایده راه‌اندازی قطار شهری، تراموا، بی. آر. تی و مترو نیز از همین موضوع نشأت می‌گیرد.
وی می‌افزاید: به دلیل شرایط خاص جغرافیایی همدان دنبال آن بودیم که برای حل بخشی از مشکلات حمل و نقل عمومی، تراموا راه‌اندازی شود.
نایب رئیس شورای شهر همدان تصریح می‌کند: مهندسان مشاور برای این طرح انتخاب شدند و بین سال‌های ۹۴ تا ۹۵ مطالعات طرح را انجام دادند. طبق مطالعات مشاور، احداث قطار شهری یا تراموا برای همدان رد شد.
مولوی ادامه می‌دهد: ساختار شهر همدان به صورت دوایر متحدالمرکز است و خیابان‌های شش گانه از مرکز این شهر منشعب می‌شود در حالی که از نظر پراکندگی جغرافیایی امکان انجام این کار وجود داشت اما مشاوران و متخصصان حمل و نقل و ترافیک این طرح را رد کردند.
وی می‌گوید: بعد از چند سال مجدداً با پیگیری‌های حاجی بابایی، نماینده همدان در مجلس شورای اسلامی و حمایت‌های شورای اسلامی شهر و مدیریت شهری، مطالعات این طرح مجدداً شروع شده و مهندسان مشاور دیگری در حال انجام مطالعات هستند.
عضو شورای شهر همدان با بیان اینکه بودجه مشخصی برای مطالعات و اجرای این طرح از محل اعتبارات دولتی در نظر گرفته شده است، ادامه می‌دهد: هرچند مبلغ آن ناچیز است اما این حق شهروندان همدانی است که قطار شهری داشته باشند زیرا همدان همیشه در سال‌های دفاع مقدس و پیروزی انقلاب نقش تعیین کننده‌ای داشته است و این حق مردم شهر است که با تقدیم هشت هزار شهید گلگون کفن به این کشور از این بودجه‌ها استفاده کنند.
مولوی می‌افزاید: مهندسان مشاور در حل تهیه طرح هستند تا بتوانیم احداث تراموا در شهر همدان را عملیاتی و اجرایی کنیم.
وی با بیان اینکه منابع مالی شهرداری همدان محدود است، اضافه می‌کند: بودجه سال ۹۹ شهرداری یک‌هزار میلیارد تومان است و بودجه سال ۱۴۰۰ نیز بین پنج تا ۳۰ درصد افزایش خواهد داشت. این میزان بودجه جوابگوی هزینه‌های ساخت تراموا نخواهد بود بنابراین چنانچه قرار باشد سال آینده عملیات اجرایی تراموا آغاز شود، باید اعتبارات دولتی و منابع مالی برای اجرای این طرح در نظر گرفته شود.
نایب رئیس شورای اسلامی همدان می‌گوید: در حال حاضر مبلغ ناچیزی برای انجام این طرح وجود دارد که این میزان صرفاً برای مرحله مطالعات طرح بوده و قرار است مبلغ مورد نیاز برای اجرا نیز سال آینده در بودجه کشوری لحاظ شود.
اهمیت اجرای طرح تراموا برای کلانشهر همدان
مولوی توضیح می‌دهد: همدان در سال ۱۳۰۴ و در دوره پهلوی اول، اولین شهری بود که طرح شهرسازی برای آن انجام شد. طی این فرآیند بافت قدیم، بازار و بافت مرکزی شهر همدان تکه تکه شده و به هم ریخته می‌شود. میدانی در وسط شهر طراحی و شش خیابانی از این میدان منشعب می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: در هرکدام از این خیابان‌ها میدانی طراحی می‌شود که این میدان‌ها به صورت حلقوی به یکدیگر متصل می‌شوند و در حال حاضر سه رینگ در شهر همدان به صورت حلقوی داریم.
نایب رئیس شورای شهر همدان با اشاره به پراکنش جغرافیایی شهر همدان، معتقد است: چنانچه شبکه قطار شهری یا تراموا در دو محور پیاده سازی شود، شرق به غرب و شمال به جنوب همدان تحت پوشش قرار می‌گیرد و ۳۰ تا ۴۰ درصد ترافیک شهر توسط این شبکه حمل و نقل پشتیبانی می‌شود.
مولوی تصریح می‌کند: عرض خیابان‌های منشعب از میدان مرکزی شهر همدان حدود ۳۰ متر است و کم عرض بودن این خیابان‌ها موجب می‌شود در آینده به دلیل حرکت همزمان تراموا و خودروها، همینطور پیاده راه شدن مشکلاتی را برای شهر ایجاد کند و به همین دلیل در مطالعات اولیه، مهندسان مشاور این طرح را رد کردند.
وی ادامه می‌دهد: شرایط جغرافیایی همدان و پراکنشی که طی دهه‌های اخیر اتفاق افتاده است موجب شده تا بخشی از ساختار شهر از توسعه حلقوی شکل خارج شود و شهرک‌های اقماری و جدیدی که در شهر ساخته شده و توسعه‌های حاشیه شهر بافت حلقوی شهر را تا حدودی بر هم زده است.
مولوی تاکید می‌کند: مساحت شهر همدان حدود پنج هزار و ۷۰۰ هکتار است و سیستم حمل و نقل شهری از جمله اتوبوسرانی، تاکسیرانی و مینی‌بوسرانی یا ون در برخی نقاط به دلیل حجم جمعیتی که دارد دیگر جوابگو نیست زیرا همدان کلان‌شهری در غرب کشور و قوه جاذبه جمعیت است.
مولوی ادامه می‌دهد: حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد مسائل درمانی استان‌های غرب کشور از جمله کردستان، کرمانشاه، ایلام و بخشی از استان لرستان و قزوین نیز در کلانشهر همدان به عنوان یک مرکز خدمات رسان، ارائه می‌شود. بنابراین همدان نیاز دارد که سیستم قطار شهری (تراموا) در آن احداث شود.
تراموا مصوبه شورای عالی ترافیک را گرفته است
با تمام این توضیحات، اخیراً اقدام برای احداث تراموا جدی‌تر دنبال شده بر اساس آنچه عباس صوفی، شهردار همدان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: خط تراموا همدان در آخرین جلسه شورای عالی ترافیک مصوب شد و در حال طی مراحل قانونی در شورای عالی ترافیک کشور است.
شهردار همدان خاطرنشان می‌کند: طرح تراموای همدان سه خط دارد که هر خط آن در حدود ۱۰ کیلومتر است و بلافاصله پس از ابلاغ مصوبه اقدامات لازم برای به‌کارگیری مشاور و پیمانکار انجام و عملیات اجرایی آن و تأمین منابع مالی در قالب پروژه‌های سال آینده شهرداری تعریف می‌شود.
نظر شما