به گزارش خبرنگار ایمنا، تأمین امنیت زنان در شهر و فضاهای اجتماعی به خصوص در کلانشهرها و مناطقی که دارای مناطق حاشیه‌ای هستند اهمیت ویژه ای دارد و باعث کاهش جرم و جنایت و خشونت‌های روانی، جسمی و جنسی علیه زنان می‌شود.
غفلت از توسعه یکپارچه شهرها و افزایش سکونتگاه‌های غیررسمی، در افزایش میزان خشونت‌ها در شهر نقش بالایی دارد و به عبارتی این فضاهای شهر حاشیه امنی را برای وقوع جرم فراهم کرده و با کاهش امنیت، منجر به کاهش حضور و نقش‌آفرینی زنان در شهر می‌شود.
بدین سبب طراحی شهرهای کشور باید براساس برخی مولفه‌هایی باشد که سید محسن موسوی، دبیر کارگروه معماری و طراحی شهری رؤسای کمیسیون‌های معماری و شهرسازی مراکز استان‌ها در گفت‌وگو با ایمنا به تشریح آن پرداخته که متن آن را در ادامه می‌خوانید:
فضاهای شهری کشور تا چه اندازه بستر مقابله با خشونت علیه زنان را کاهش می‌دهند؟
در این خصوص از نظر کلی جزء کشورهایی هستیم که شرایط ایمنی داریم اما در دیدگاه شهرسازی، با نگاه بر کاربری‌ها و سرانه‌های متعلق به جامعه بانوان به توجه ویژه‌تر نیاز است.
با نگاه بر تراکم، کاستن از آلودگی شهری، تسهیل دسترسی به حمل و نقل ایمن، ارتقای مبلمان شهری و مواردی که در ادراکات حسی بانوان تأثیرگذار است می‌توانیم زمینه امنیت برای حضور بانوان در فضاهای شهری را گسترش دهیم.
ما در حوزه طراحی دچار فقر کالبدی و ساختاری هستیم و نیازهای جامعه بانوان برای تخصیص کاربری‌های خصوصی در آن برطرف نمی‌شود. ایجاد فضاهای امن، ناامن و بی‌دفاع شهری بر کاهش یا افزایش خشونت علیه زنان تأثیر بالایی دارد.
هرچند که بر اساس فرهنگ دینی جامعه ایرانی، خشونت مذموم بوده آن را نمی‌توان به همه افراد تعمیم داد اما از نظر فقر فضاهای کالبدی برای بانوان، محرومیت داریم و لازم است مدیریت شهری کشور برای رفع این محرومیت‌ها با هدف ایجاد حضور همراه با اطمینان بانوان و خانواده‌ها در فضاهای شهری تلاش بیشتری بکند.
مؤلفه نفوذپذیری نیز یکی از مشکلات حوزه شهری است. در بافت‌های فرسوده شهری و در موارد خاص در سکونتگاه‌های غیررسمی با پدیده کاهش نفوذپذیری مواجه هستیم که عامل تعیین کننده در حوزه جرم، ناهنجاری و خشونت برای اقشار مختلف به‌ویژه زنان است.
آیا شهرهای کشور با این ویژگی‌ها که مطرح کردید آماده حضور زنان هستند؟
برای بررسی این موضوع باید فضاهای شهری را به عنوان فضای امن و ناامن در دو حوزه ذهنی و عینی در نظر بگیریم و در تعریف اولیه می‌توان گفت فضاهای شهری کشور در هر دو حوزه پذیرای حضور نسبی بانوان بوده است.
بدیهی است که شهرهای ایران با نگاه بر جنس مردانه ساخته شده و در گذشته علاوه بر اینکه کمتر در حوزه عینی به حضور امن زنان در شهر توجه می‌شد، مقابله با ناامنی‌های ذهنی نیز مورد غفلت بوده است. بدین سبب باید از لحاظ ذهنی نیز شرایط برای حضور بانوان به نحوی فراهم شود که این حضور با احساس امنیت همراه باشد.
به طور کلی فضای‌های شهری هر چقدر سرزنده‌تر باشد، توجه بر حضور خانواده در شکل‌گیری آن‌ها و در طراحی فضاهای شهری به خصوص فضاهای سبز و فضای باز بیشتر باشد و از حضور تکثر گروه‌های اجتماعی ممانعت شود، امنیت ذهنی در حوزه بانوان بیشتر ایجاد می‌شود.
در حوزه عینی نیز از مصادیق خاصی که مورد غفلت قرار گرفته، بافت‌های فرسوده و عرصه‌های رها شده و فضاهای مخروبه است که در قالب فضای بی‌دفاع شهری تعریف می‌شود، فضایی که نیاز است ساماندهی شده و بتوان از نظر عینی مظاهری نظیر سرقت، خشونت و رفتارهای ناهنجار را در بستر آن کاهش داده و به سمت ایجاد فضاهای سرزنده حرکت کنیم. فضاهایی که دامنه عملکردی آن شامل گستره زمانی بلندمدت برای حضور خانواده‌ها باشد.
این امنیت ذهنی چگونه در فضاهای شهری ایجاد می‌شود؟
تعریف درست کاربری‌های شهری در کاهش خشونت‌های محیطی علیه زنان اهمیت ویژه‌ای دارد. در شهرهای کشور توازن در توزیع کاربری‌ها در حوزه جنسیت شهری چندان رعایت نشده و شرایطی ایجاد شده است که حضور بانوان در محیط‌های عمومی با محدودیت رو به رو باشد و بسیاری از حقوق شهروندی آنان نیز محدود شده است. این کاربری‌ها در حوزه ورزشی و فضای سبز به گونه‌ای است که در آن به موضوع آرامش ذهنی توجه کمتری شده است.
ذهنیت امن در جامعه بانوان ویژگی‌های به خصوصی دارد. بر اساس اعتقادات موجود در کشور ما نیز ایجاد فضایی برای بانوان در سرانه‌های ورزشی و فضای سبز ضرورت دارد اما به این موضوعات توجهی نشده است و آرامش ذهنی برای جامعه بانوان فراهم نیست هرچند که در بسیاری از شهرهای ایران پارک‌های بانوان ایجاد شده است که می‌تواند در این امر مؤثر باشد.
طراحی شهری می‌تواند از بروز جرم و جنایت پیشگیری کند. توزیع کاربری‌های شهری باید متعادل بوده و در فضای شهری پراکنده باشد در غیر این صورت نبود تراکم جمعیت نیز حس امنیت ذهنی در جامعه بانوان را کاهش می‌دهد. فضاهایی که تراکم جمعیت بیشتری دارد برای بانوان امنیت ذهنی ایجاد می‌کند. علاوه بر این تراکم کاربری‌ها ممکن است موجب ازدحام شود بنابراین باید به نفوذپذیری و تراکم کاربری‌ها در ایجاد ازدحام و جلوگیری از خلوت شدن همزمان فضا توجه داشت.
ازدحام عامل اثرگذاری ذهنی منفی است. بنابراین باید فضای اورگانیک که آرامش و آسایش محیطی ایجاد می‌کند در شهرها طراحی شود. پراکندگی کاربری‌ها به گونه‌ای باشد که دسترسی بانوان به فضای شهری مهیا بوده و عدالت فضایی در طراحی فضای شهری بر قرار باشد. علاوه بر این فرم و فضای شهری نیز باید در برابر ناپیدایی و فضاهای کنج و پنهان که امکان رفتارهای مجرمانه را مساعد می‌کند امن باشد.
ارتقای امنیت در جهت کاهش خشونت‌ها علیه زنان با توجه به ساعات روز متفاوت است؟ چه راهکاری برای آن وجود دارد؟
مفهوم زمان در طراحی شهری اهمیت بالایی دارد؛ روز و شب و فصول و ایام و مناسبت‌های مختلف در امنیت شهر اهمیت بالایی دارد یعنی شهرها را به شکلی طراحی کنیم که امکان شکل گیری فضاهای خلوت در ساعات مختلف روز و تمام روزهای سال که در آن ذهنیت ارتکاب جرم را افزایش می‌دهدکاهش یابد.
بین افزایش احساس امنیت و کاهش ترس از وقوع جرم رابطه وجود دارد و بر اساس شاخص CPEBD رابطه بین مکان و جرم تعریف شده است. بنابراین رویکرد طراحی شهری باید به سمت طراحی محیط‌های اجتماعی حرکت کند تا زمینه ترس از وقوع جرم را کاهش داده و سبب ارتقای احساس امنیت شود. بدین شکل رغبت محیط برای حمایت از اعمال مجرمانه کاهش خواهد یافت. اگر محیطی همگانی طراحی شود تأثیر ویژه‌ای در این رابطه خواهد داشت.
همچنین روشنایی محیطی در ارتقای این احساس امنیت اهمیت ویژه‌ای دارد و به پویایی شهر کمک می‌کند. علاوه بر روشنایی محیطی، خوانایی و نمایانی در طراحی‌ها و محیط‌های شهری باید مورد توجه باشد تا زنان و دختران بتوانند امکان حضور همراه با آرامش را در شهر داشته باشند. از نظر فرم و فضا در طراحی شهری با مشکل مواجه هستیم و برخی فضاهای کنج آلودگی‌های بصری کنترل را محدود می‌کند. بدین ترتیب هر چقدر به سمت شهر هوشمند و شهری که امکان نظارت بر فضای شهری از نظر دید نظارتی حرکت کنیم تأثیر مثبت روانی خواهد داشت.
مؤلفه‌ها و فضای شهری امن بر اندازه و فرم فضا، آسایش بصری و محیطی تاکید دارد. بین تأثیر محیط بر رفتار تعریفی داریم که اگر محیط آرامش بصری ایجاد کند منجر به آسایش روانی خواهد شد که در شکل نگرفتن رفتارهای هنجاری مؤثر خواهد بود.
تأثیر رفع این آلودگی‌های محیطی که به آن اشاره کردید در ایجاد امنیت برای بانوان تا چه اندازه است؟
اقشار مختلف جامعه که در این بحث به زنان اشاره می‌کنیم باید در شهر احساس امنیت داشته و دغدغه‌ای برای گم‌شدن در فضای شهری نداشته باشند و این فضا خوانایی لازم را داشته باشد.
باید به رفع آلودگی‌های محیطی توجه داشته باشیم زیرا تأثیرات ویژه ای بر احساس امنیت بانوان دارد. رفع آلودگی‌های نمادی که موجب کاهش خوانایی محیط می‌شود و آلودگی دیداری و اغتشاش بصری و آلودگی رنگی و نوری همگی باید در طراحی‌های شهری لحاظ شوند زیرا محیطی که از توازن روشنایی کافی برخوردار نبوده و از نظر نوری آلوده باشد، از امنیت کافی برخوردار نیست؛ در این زمینه حتی وجود مواد زائد جامد در محیط، نبود بهداشت محیط، بی‌توجهی به جمع‌آوری به موقع زباله‌های شهری و حتی آلودگی‌های صوتی نیز اثرگذار است.
آلودگی صوتی چه نقشی در افزایش خشونت‌ها دارد؟
در هر ساختاری از طراحی فضای شهری نظیر بزرگراه‌ها و حوزه‌هایی که آلودگی صوتی به دلیل فضاهای صنعتی وجود دارد امکان شنیدن صدا در این محیط‌ها وجود نخواهد داشت حضور بانوان در این فضاها نیز محدود خواهد شد. توجه به زنجیره حمل و نقل عمومی و ایجاد عرصه‌های خصوصی برای بانوان عرصه‌های عمومی و نیمه خصوصی باید همزمان در نظر گرفته شود تا محرومیت بانوان برای حضور در فضای شهری کاهش یابد.
رفت و آمد زنان در شهر به ویژه استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی نیز در طراحی امن فضاهای شهری مؤثر خواهد بود؟
بخشی از شهر که آلودگی نوری وجود دارد دغدغه‌هایی برای تردد زنان ایجاد می‌کند بنابراین توجه نشدن به این مورد در حمل و نقل نیز می‌تواند بستر وقوع جرم را افزایش دهد. هر چقدر فضاها از جنبه خصوصی به سمت عمومی شدن حرکت کنند فضا برای زنان، مادران و کودکان امن‌تر خواهد شد و تأثیرات مثبت روحی و روانی خواهد داشت.
البته تردد تنها مخصوص حمل و نقل عمومی نیست و باید تامین امنیت در این حوزه در رابطه با عناصر و مبلمان شهری نیز مورد توجه باشد به خصوص در مسیرهای زیرگذر که استفاده بانوان از آن محدود بوده و شواهد و آمارها نشان‌دهنده بروز رفتارهای ناهنجار در این فضاها است.
طراحی باید به گونه‌ای باشد که امکان تردد بانوان از فضای زیر گذر و پل‌های هوایی با امنیت خاطر فراهم شود. پنجره‌های شکسته و فضاهای مخروبه رها شده که در بسیاری از خیابان‌ها دیده می‌شود زمینه بروز جرم و جنایت را در محیط‌های شهری تقویت می‌کند که این موارد نیز باید اصلاح شوند.
نظر شما