به گزارش خبرنگار ایمنا، بسیاری ممکن است وقتی سخن از تحول و نوسازی موسیقی ایرانی می‌رود خیلی سریع به یاد علینقی وزیر بیفتند، در حالی که بنا بر گفته روح الله خالقی (از شاگردان ارشد علینقی وزیری) و مبتنی بر اسناد موجود اولین کوشش‌ها در جهت ایجاد تحولاتی اساسی و شروع نگرش‌های نوین به موسیقی ایرانی به خصوص در زمینه فرم موسیقایی توسط درویش خان شده است.
غلامحسین درویش معروف به درویش خان در روزگار سلطنت ناصرالدین شاه یعنی به سال ۱۲۵۱ در تهران دیده به جهان گشود. پدرش بواسطه نوازندگی سه تار تا حدودی با موسیقی و ردیف آشنایی داشت، بنابراین درویش خان اولین آموزش‌های خود را از پدرش فراگرفت و پس از آن با تشویق‌های فراوان پدر به مدرسه موسیقی دارالفنون راه پیدا کرد. در آنجا از نزد موسیو لومر فرانسوی با نوازندگی ترومپت و طبل آشنایی پیدا کرد و برای اولین بار با نحوه نگارش موسیقی آشنا شد. تعلیم موسیقی غربی نزد موسیو لومر که به موسیقی نظامی اشراف فراوانی داشت و آشنایی با مارش‌های مختلف در دوران آموزش و همچنین چند سفر او به کشورهای اروپایی به خوبی او را با طراوت ریتمیک و ضرب آهنگ‌های خاص موسیقی غربی آشنا کرده بود.
به همین دلیل درویش خان بر آن شد که بیش از هر چیز دنبال ایجاد تحولاتی عظیم در زمینه ضرب‌آهنگ‌ها و ریتم در موسیقی ایرانی باشد. عمده نوآوری‌های درویش خان نه از روی ذوق و اتفاقی بلکه با رویکردی علمی و حساب شده بود. «پیش درآمد» را شاید بتوان معروف‌ترین ابداع درویش خان دانست. قطعه‌ای ضربی که پیش از اجرای درآمد به اجرا در می‌آید. ریتم اکثر پیش درآمدها با سرعتی پایین و غالباً با کسر میزان‌های ساده و بعضاً ترکیبی است. پیش درآمدهای ساخته درویش خان هنوز با گذشت سال‌ها از به رسمیت شناختن این فرم موسیقی در بین موسیقی‌دانان جزء بهترین پیش درآمدها است.
درویش خان علاوه بر نوازندگی سه تار و ترومپت این اقبال را یافت که ردیف موسیقی ایرانی را نزد آقاحسینقلی خان و میرزا عبدالله فرا بگیرد و در ردیف نوازی گوی سبقت از اساتید خود ببرد. پیشرفت‌های سریع درویش خان در نوازندگی این فرصت را برای او فراهم آورد که در محضر شاهزاده شعاع السلطنه (پسر دوم ناصرالدین شاه) به نوازندگی بپردازد و شاهزاده را شیفته نحوه نوازندگی خود کند. اما طولی نکشید که این آشنایی بواسطه خلق و خوی سرکشانه و ظلم ناپذیری او به دشمنی ختم شد.
درویش خان هرگز حاضر نبود که بواسطه امر و نهی‌های شعاع السلطنه دست از آموزش دادن و فعالیت‌های هنری دیگر بکشد به همین خاطر بارها از جانب او تهدید شد اما با میانجیگری دیگران شاهزاده مجبور به عقب نشینی شد. از دیگر تغییرات مهمی که درویش خان در موسیقی ایرانی به وجود آورد اضافه کردن سیم ششم به تار بود که تار نوازی امروز بسیار به آن مدیون است. با این ابداع بجا که به پیروی از ساز سه تار ایجاد شده بود؛ باعث شد کوک‌های بیشتری برای تار کشف شود و نغمات بیشتری بر روی این ساز مجال شنیده شدن پیدا کند.
درویش خان را باید جزء اولین افرادی دانست که در موسیقی ایرانی با دیدگاهی علمی به تصنیف سازی و پیوند شعر و موسیقی پرداخت، چراکه پیش از او شیدا و عارف اگر چه تصنیف سازان ماهری بودند ولی هیچ گاه به ساختارمندی فرایند تصنیف سازی و اصول موسیقایی آن آشنا نبوده و مبتنی بر ذوق سیری‌ناپذیرشان دست به خلق تصنیف‌های ماندگار زدند. درویش خان علاوه بر ذوق سرشار خود اطلاعات و تجربیات فراوانش در موسیقی را به سبک و سیاقی ساختارمند و اصولی در آهنگسازی رهنمون کرد که به خوبی می‌توان این سبک و سیاق را در آثار او مشاهده کرد.
بدین سبب به جرأت می‌توان گفت درویش خان اولین هنرمندی بود که نگرشی اصولی و علمی به آهنگسازی ایرانی داشته و اولین جرقه‌های ایجاد تحولات عظیم به خصوص در زمینه فرم موسیقایی از جانب او رقم خورده است. نمونه آن را علاوه بر ابداع پیش‌درآمد می‌توان به ساخت آهنگ‌ها و قطعات متفاوت با وام‌گیری او از مارش‌ها، پولکاها و والس‌های موسیقی کلاسیک دانست.
تاریخ تولد درویش خان اگر چه به درستی در دست نیست، اما تاریخ فوت او به واسطه محبوبیتش در نزد فرهیختگان زمان خود و واکنش‌ها و اشعار مختلفی که در غم از دست دادن او سروده شده است مربوط به دوم آذر ۱۳۰۵ می‌شود.
نظر شما