به گزارش خبرنگار ایمنا، پیش از اینکه سازمان ملل متحد تأسیس شود، نهاد جایگزینی که قبل از جنگ جهانی دوم برای گردهم آوردن کشورهای جهان به نام «جامعه ملل» تشکیل شده بود، نتوانست از شروع جنگ و درگیری‌ها و خسارات و خونریزی‌های جنگ جهانی دوم جلوگیری کند.
پس از جنگ، کشورهای پیروز تصمیم گرفتند نهادی جایگزین جامعه ملل تأسیس کنند که ضعف‌های آن را نداشته باشد و وظیفه تأمین امنیت و صلح بین‌المللی را بر عهده بگیرد. از کشورهای آمریکا، شوروی، بریتانیا، فرانسه و چین، نمایندگانی در کنفرانس دامبارتن اوکس در آمریکا روی برنامه‌های تشکیل سازمان ملل کار کردند.
بیشتر بحث‌های این کنفرانس در مورد نقش اعضای این سازمان و شرایط دعوت از آن‌ها بود. سرانجام پس از چهار سال، سازمان ملل متحد در ۲۴ اکتبر سال ۱۹۴۵ پایه‌گذاری شد و مقر اصلی آن در نیویورک تعیین شد.
اکنون دفاتر اصلی دیگر این سازمان در ژنو، لاهه، مونترال و وین فعال است. سازمان ملل در ابتدای تأسیس ۵۱ عضو داشت که این تعداد امروز به ۱۹۳ عضو رسیده است. اولین جلسه شورای امنیت در ۱۷ ژانویه ۱۹۴۶ در کلیسای وست مینستر لندن برگزار شد.
از جمله کشورهای مهم غیرعضو می‌توان به تایوان اشاره کرد که کرسی آن در سال ۱۹۷۱ به کشور جمهوری خلق چین داده شد. سریر مقدس (اسقف‌نشین شهر رم) نیز فقط عضو ناظر این سازمان است. از عضویت‌های پر سر و صدا هم می‌توان به عضویت فلسطین که با سخنرانی یاسر عرفات در محل مجمع عمومی انجام گرفت اشاره کرد.
ایران از کشورهایی بود که در آن شرایط متزلزل و در حالی که بخشی از صفحات شمالی سرزمین خود را زیر چکمه نیروهای شوروی می‌دید، در همان روز تأسیس این اعلامیه را امضا کرد تا قرابت بیشتری به نیروهای متفق پیدا کند.
منابع مالی سازمان ملل
این سازمان از طریق پرداخت حق عضویت اعضا و بیشتر از کمک‌های داوطلبانه تأمین می‌شود. در سازمان ملل، تمام کشورهای عضو می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مجمع عمومی اظهار نظر کرده و در رأی‌گیری‌ها شرکت کنند.
این مجمع سقف خاصی را برای پرداخت هر کشور در نظر گرفته است. در دسامبر سال ۲۰۰۰ در نظام تعیین بودجه تغییراتی حاصل شد و شرایط جهانی کشورها را هم در آن دخیل کردند و سقف پرداخت بودجه را از ۲۵ درصد به ۲۲ درصد کاهش دادند.
ایالات متحده آمریکا تنها کشوری است که مشمول این سقف پرداخت می‌شود که البته طبق برآوردها بالغ بر صدها میلیون دلار به سازمان ملل بدهکار است. طبق ارزیابی‌های سال ۲۰۰۰ مهم‌ترین کشورهای تأمین کننده بودجه سازمان ملل برای سال ۲۰۰۱ عبارتند از: ژاپن با ۶۳.۱۹ درصد، آلمان با ۸۲.۹ درصد، بریتانیا با ۵۷.۵ درصد، ایتالیا با ۰۹.۵ درصد، کانادا با ۵۷.۲ درصد، اسپانیا با ۵۳.۲ درصد و برزیل با ۳۹.۲ درصد.
نهادهای سازمان ملل
مؤثرترین و قوی‌ترین نهاد این سازمان شورای امنیت است که پنج عضو دائمی آن عبارتند از آمریکا، انگلستان، فرانسه، روسیه و چین که می‌توانند تصمیمات این شورا را وِتو کنند.
ریاست شورای امنیت نوبتی است و طول مدت آن یک ماه است. ۱۰ عضو انتخابی شورا توسط مجمع عمومی و از میان حدود ۱۹۰ عضو سازمان برای یک دوره دوساله انتخاب می‌شوند. هر سال، پنج عضو جدید جایگزین اعضای قدیمی‌تر می‌شوند. ایران تا به حال تنها یک دوره دو ساله عضو شورای امنیت بوده است.
سازمان ملل متحد، سازمان‌های تخصصی هم دارد که به صورت مستقل کار می‌کنند؛ هر چند تعدادی از آن‌ها قبل از تشکیل سازمان ملل هم وجود داشتند. این سازمان‌ها در زمینه‌های گوناگون فعالیت دارند، از جمله سازمان جهانی یونیسف، سازمان تجارت جهانی، سازمان بهداشت جهانی، سازمان جهانی گردشگری و … که در کشورهای مختلف تأسیس شده‌اند.
پیشنهاد اصلاحات در ساختار
در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ موضوع سو استفاده از برنامه نفت در برابر غذا در عراق در دوران صدام حسین، بحث‌ها بر سر لزوم اصلاحات در این سازمان را آغاز کرد. یک برنامه اصلاحی رسمی از سوی کوفی عنان، دبیرکل سازمان ملل اندکی پس از صدارت وی بر سازمان در اول ژانویه ۱۹۷۷ به اجرا گذاشته شد.
این اصلاحات شامل تغییر عضویت دائمی در شورای امنیت که همچنان نماد روابط قدرت در سال ۱۹۴۵ است، شفاف‌تر ساختن بوروکراسی و ایجاد حس مسئولیت‌پذیری بِیشتر در میان اعضا، دموکراتیک‌تر ساختن سازمان ملل و اعمال تعرفه‌های مناسب به شرکت‌های مهمات و جنگ افزارسازی در سراسر دنیاست.
در سپتامبر سال ۲۰۰۵ سازمان ملل یک جلسه جهانی برگزار کرد که طی آن سران اکثر کشورهای عضو در شصتمین جلسه مجمع عمومی گرد هم آمدند. سازمان ملل این جلسه را «فرصت بسیار نادر در اتخاذ تصمیمات مهم در حوزه‌های توسعه، امنیت حقوق بشر و اصلاحات در سازمان ملل» نامید.
کوفی عنان پیشنهاد کرد که در مورد اصلاحات سازمان ملل و گریز از تنگنای اعمال سیستم‌های بین‌المللی صلح و امنیت حقوق بشر و توسعه به توافقات مهمی دست یافته‌اند و چالش‌های اساسی پیش روی سازمان ملل در قرن ۲۱ را ارزیابی و بررسی کرده‌اند. رهبران و سران کشورهای دنیا بر سر موارد زیر به توافق دست یافته‌اند:
- ایجاد کمیسیون صلح برای ارائه مکانیزم محوری در جهت کمک به کشورهای خارج شده از درگیری
- توافقی که جامعه بین‌المللی را محق می‌سازد وقتی دولت‌ها نتوانند اجرای قوانین را عملی سازند تا از شهروندان مظلوم خود دفاع کنند وارد عمل شوند
- شورای حقوق بشر (که در ۹ مِی تصویب و در ۱۹ ژوئن عملیاتی گردید)
- یک توافق برای اختصاص منابع بیشتر به سرویس‌های سازمان ملل
- توافقنامه‌های مختلف برای صرف میلیاردها دلار بیشتر در راستای نیل به اهداف توسعه هزاره
- محکوم‌سازی روشن و صریح تروریسم در تمام اشکال آن
- صندوق دموکراسی
- توافق بر سر تشکیل شورای معتمدین برای تکمیل مأموریت
اگر چه کشورهای عضو سازمان ملل در راه اصلاح نظام بوروکراسی سازمان ملل به موفقیت چندانی دست نیافتند ولی عنان همچنان بر انجام اصلاحات در حوزه اختیارات خود ادامه داد. وی یک دفتر ویژه جهت مدیریت سیاست‌های حمایتی از سیاست‌های مالی سازمان دایر کرد. در اواخر دسامبر سال ۲۰۰۵ دبیرخانه در شرف تکمیل طرح بازنگری ۵ ساله دستور جلسات مجمع عمومی بود. هدف از آن تأمین بنای تصمیم‌گیری در مورد حذف برنامه‌های تکراری و موازی بود.
نظر شما