به گزارش خبرنگار ایمنا، تحریم تسلیحاتی ایران بالاخره پس از چهار سال کمکش دیپلماتیک با ترامپ و علیرغم تلاش‌های او برای بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت و تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد و برجام، از ۲۷ مهرماه به صورت خودکار لغو شد.
به همین دلیل جمهوری اسلامی ایران هم اکنون می‌تواند بر اساس توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵، هرگونه تجهیزات دفاعی لازم را بدون هیچ محدودیتی و صرفاً بر اساس نیازهای خود تهیه کرده و بر اساس تقاضای جامعه بین‌المللی، تسلیحات نظامی خود را صادر کند.
اکنون پس از گذشت ۱۳ سال از وضع نخستین قطعنامه شورای امنیت علیه ایران، این قطعنامه با محوریت محدودیت‌های تسلیحاتی در حالی به پایان می‌رسد که برخی مخالفان برجام در تهران فاتحه آن را خوانده و معتقد بودند ایران باید از آن خارج شود.
برای بررسی ابعاد پایان تحریم‌های تسلیحاتی و همچنین نقش برجام در لغو آن با حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل بین‌الملل به گفت و گو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
تحریم تسلیحاتی ایران در چهارچوب حقوق بین‌الملل چگونه رفع شد؟
تحریم تسلیحاتی ایران در حالی پایان یافت که تهران در چارچوب حقوق بین‌الملل، یک موضع منطقی داشت و همواره اعلام کرده بود که آمریکا از برجام، به صورت یک جانبه خارج شده و نمی‌تواند بخشی را که به نفعش است بپذیرد و اصرار بر اجرای آن داشته باشد و هر بخشی را که به نفعش نیست کنار بگذارد و اجرا نکند.
آنهایی که می‌گفتند برجام مرده و هیچ کارایی ندارد و نتوانسته برای ایران توفیقی داشته باشد، حداقل در بخش حقوقی و امنیتی متوجه شدند که این کارایی را دارد. این روند درس‌های بزرگی برای ما داشت؛ یک تئوری همیشه در ایران وجود دارد که می‌گوید سازمان‌های بین‌المللی تحت سلطه آمریکا هستند و هرچه واشنگتن دیکته کند اجرا می‌کنند و کارایی ندارند و این نظام سلطه بین‌المللی است که بر آنها حاکم است، در صورتی که لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران نشان داد این فرضیه‌ها درست نیست.
عامل شکست آمریکا در تمدید تحریم‌های تسلیحاتی چه بود؟
در ماجرای قطعنامه تحریم تسلیحاتی ایران آمریکا با همه امکاناتش وارد شد تا آن را دوباره تمدید کند که نه تنها با مخالفت چین و روسیه مواجه شد، بلکه با رأی ممتنع ۱۱ کشور روبرو شد؛ این نکته برای کسانی که در روابط و حقوق بین‌الملل کار کرده‌اند بسیار حائز اهمیت است.
از این منظر که یک قدرت سلطه‌گر مانند آمریکا با این همه نفوذ، زمانی که ایران مسیر درستی را انتخاب می‌کند و سیاست هم سیاست درستی است و در چارچوب منطقی حرکت می‌کند و در عین حال به منافع کشورهای دیگر هم صدمه نمی‌زند، شکست خورده و در انزوا قرار می‌گیرد.
این تدبیر دیپلماسی است که می‌تواند از ظرفیت حقوق بین‌الملل استفاده کند و قدرتی مانند ایالات متحده را در انزوا قرار دهد؛ اینها حاصل یک سری اقدامات و تلاش‌ها بوده که به صورت اتفاقی نیست.
نظریه‌ای که القا می‌کند سازمان‌های بین‌المللی تحت سلطه هستند و هیچ کاری نمی‌کنند، درست نیست. این سازمان‌ها نفوذ خود را دارند و کسی هم نمی‌تواند منکر قدرت‌ها آنها باشد. حقوق بین‌الملل بر اساس قدرت استوار شده است و بر اساس عدالت نیست؛ در نظام بین‌المللی نیز که بر اساس قدرت سازماندهی شده است، اینگونه نیست که هر چه قدرت‌های جهانی اراده کردند همان شود.
اگر روش صحیح را انتخاب کرده و رفتارهای درستی نشان دهیم و به زبان حقوق بین‌الملل صحبت کنیم، حتی قدرت‌های سلطه‌گری مانند آمریکا هم نمی‌توانند کاری از پیش ببرند.
نقش برجام در رفع تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران چه بود؟
کسانی هستند که معتقدند برجام از بین رفته و قصدشان این است که بگویند چون مسائل و دستاوردهای اقتصادی برجام آنگونه که مورد انتظار بود محقق نشد، سایر جنبه‌های آن نیز وجود ندارد، در حالی که برجام ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، امنیتی و نظامی دارد؛ البته چیزی که برای مردم ملموس و قابل حفظ است مسأله اقتصادی است.
عمدتاً مخالفان برجام روی محقق نشدن مسائل اقتصادی مانور می‌دادند یا عمداً سایر جنبه‌ها را نادیده می‌گرفتند، در حالی که جنبه‌های حقوقی این سند بسیار حائز اهمیت است که یک مورد آن مسأله لغو تحریم‌های تسلیحاتی است که در قطعنامه‌های شش‌گانه بخصوص قطعنامه ۱۹۲۹ که آخرین قطعنامه علیه ایران است در نظر گرفته شده است.
آمریکا با همه امکاناتش تلاش کرد که این قطعنامه را لغو کند اما نتوانست. پس از آن هم به سمت بازگرداندن مکانیزم ماشه رفت که در این زمینه با اینکه اعلام کرد که این مکانیزم بازگشته، اما سایر کشورهای جهان واکنش مثبتی به آن نشان ندادند؛ برای اینکه در برجام چارچوب حقوقی وجود دارد که ایران در همان پالس فعالیت کرد.
اگر گزارش‌های گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و یا قبل از آن آمانو، اعلام می‌کرد ایران به تعهداتش عمل نکرده، این بهانه خوبی بود که آمریکایی‌ها روی آن مانور بدهند، اما چون تهران در چارچوب حقوق بین‌الملل عمل کرده، این مسئله قابل دفاع است و هیچ‌کس نمی‌تواند این را متهم به نقص برجام کند. البته نکته مهم این است که واقعیت‌ها را بپذیریم و قبول کنیم که توافق هسته‌ای ضعف‌هایی دارد، اما در عین حال، نقاط قوت آن‌هم زیاد است.
در حالی که ایران تعهدات خود را در چارچوب برجام اجرایی کرده، باید به جای مخالفت با آن، حقوق خودمان را در چارچوب توافق هسته‌ای مطالبه کرده و سعی کنیم آنها را تأمین کنیم و قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام در ذیل آن به عنوان یک سند بین‌المللی قرار گرفته را تضعیف نکنیم. برجام زنده است و کارایی لازم را دارد.
ممکن است کشورهای اروپایی متحد آمریکا تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را ادامه دهند؟
ایران قبل از برجام توسط کشورهای اروپایی تحریم تسلیحاتی شده بود و هیچ معامله نظامی و دفاعی با آنها نداشتیم که اکنون بخواهند تحریم‌ها را ادامه دهند. در اینجا مسأله حقوقی مهم است، به این معنی که آن ضمانت حقوقی که در قطعنامه ۲۲۳۱ برای تحریم ما قید شده بود، اکنون دیگر وجود ندارد؛ بنابراین کشورهای دوست مانند چین و روسیه که از قبل با ما همکاری نظامی داشتند، می‌توانند با اتکا بر اینکه این تحریم‌ها لغو شده است، به همکاری خود ادامه دهند.
نباید به صرف اینکه اروپایی‌ها گفته‌اند تحریم‌ها را ادامه می‌دهیم، بگوییم برجام دیگر کارایی ندارد. مباحث بین‌المللی با یکدیگر متفاوت است؛ یک سند بین‌المللی به اتفاق آرا علیه ایران به وجود آمده که بر طبق قطعنامه ۲۲۳۱، در تاریخ ۲۷ مهرماه ۱۳۹۹ کنار گذاشته شده است.
این یک دستاورد مهم حقوقی برای ایران است که می‌توان با اتکا به آن، صادرات و واردات تسلیحات با کشورهای متحد ما ادامه پیدا کند؛ زیرا دیگر منعی برای آنها وجود ندارد. آمریکا با همه امکاناتش تلاش کرد این معادله را برهم بزند، اما ناکام ماند.
نظر شما