موسیقی و کودکان؛ از فواید تا مضرات احتمالی

به گزارش خبرنگار ایمنا، آموزش به کودکان از گذشته تاکنون موضوع حساسی بوده که تا حدود زیادی آینده‌سازی آن‌ها را تعیین می‌کند. کودکی که آموزش‌های لازم را به شکل صحیحی پشت سرگذاشته می‌تواند در آینده زندگی موفق‌تری را رقم بزند. موسیقی و فراگیری آن به دلیل نقش روحیه‌پرور که دارد از اهمیت فراوانی برخوردار است و به همین دلیل آموزش‌های موسیقیایی به کودکان در مدارس بسیاری از کشورها به همان اندازه مهم و مفید است که دروس دیگر مانند ریاضیات، زبان‌های خارجی، ادبیات و ورزش اهمیت دارد.

یلدا زند، مربی موسیقی کودکان درباره تأثیر موسیقی بر کودکان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: موسیقی از دوران جنینی بر نوزاد تأثیر می‌گذارد به طوری که او می‌تواند در حد خود آن را درک کند و تشخیص بدهد. حتی نوزادی که به دنیا می‌آید به صداهای اطراف خود حساس است و می‌تواند به موسیقی عکس‌العمل نشان بدهد. اهمیت موسیقی برای پرورش کودکان بسیار زیاد است به طوری که آموزش موسیقی به کودکان تأثیرات مثبتی روی روحیات آن‌ها می‌گذارد.

وی ادامه می‌دهد: معمولاً طبق نتایجی که از تحقیقات به‌دست آمده است پیشنهاد می‌شود که آموزش موسیقی به کودکان را از سه سالگی می‌توان آغاز کرد. البته که روند آموزش‌ها در هر سنی متفاوت است و باید متناسب با سن کودکان باشد.

بهترین سن برای شروع فراگیری موسیقی

زند که خود موسیقی را از ۱۰ سالگی شروع کرده ضمن تاکید بر اهمیت آموزش صحیح و بموقع به کودکان، تاکید می‌کند: معمولاً در سه تا شش سالگی کودکان بهتر می‌توانند موسیقی را درک کرده و به آن عادت کنند. در واقع این دوران ذهن کودک مانند لوح سفیدی است که آمادگی کاملی برای یادگیری موسیقی دارد. در این سن کودک فارغ از هر گونه درگیری خاصی مانند مدرسه و درس و مشق است و می‌تواند بدون هیچ دغدغه‌ای ضمن لذت بردن از موسیقی آن را یاد بگیرد و پیشرفت کند.

این مربی موسیقی کودک اضافه می‌کند: موسیقی در این دوران برای کودکان مانند بازی است و برای تمرین‌های جدی در این سن نباید هیچ اجباری بکار گرفت؛ ولی می‌توان کودکان را با روش‌های خلاقانه و بازی‌های سرگرم کننده تشویق کرد. در این سن مربیان بیشتر روی تربیت شنوایی کودکان و مسائلی از قبیل درک ریتم کار می‌کنند و می‌توان در کنار آن از سازهای ساده‌ای مثل قاشقک، مارکاس، زایلوفون و فلوت ریکوردر استفاده کرد. البته در سنین بالاتر انتظار می‌رود کودک به تمرین موسیقی اهمیت بدهد و خانواده‌ها باید به جای اجبار کردن، به کودکان انگیزه بدهند و هیچ‌گاه با تندی و پرخاش در این مورد با آن‌ها برخورد نکنند. رفتار مناسب خانواده‌ها در این نوع موارد می‌تواند بر انگیزش کودکان تأثیر بسیاری بگذارد. البته امروزه به لطف پیشرفت‌های تکنولوژی و ارتباطات، خانواده‌ها درک بهتری نسبت به گذشته دارند و دیدگاه آن‌ها به این موضوع تغییر کرده است.

روش‌های آموزش موسیقی به کودکان

زند با اشاره به وجود متدهای آموزشی متعدد در آموزش موسیقی به کودکان و به روز شدن منابع مختلف در این زمینه توضیح می‌دهد: مربی موسیقی کودکان باید تقریباً بر تمامی این متدهای آموزشی اشراف داشته باشد و به فراخور ویژگی‌های فردی کودکان و توانایی آن‌ها روش مطلوب را انتخاب کند. همچنین کودک در هر سن ویژگی‌های خاصی دارد که باید به آن توجه کرد و متناسب با آن آموزش‌های لازم را به کودکان داد.

وی می‌افزاید: مثلاً کودکان در سن سه یا چهار سالگی دوست دارد که همراه با موسیقی، واکنش‌هایی بدنی داشته باشند و تحرک کنند و این سن زمان خوبی برای درک ریتم و نگه داشتن ضرب است. در واقع توانایی‌های هر کودکی با دیگری فرق دارد و مربی باید بر این تفاوت‌ها آگاه باشد و حتی متناسب با آن ساز را برای او انتخاب کند. به عنوان مثال اکثر کودکان سه تا شش سالگی با سازهای کوبه‌ای ساده و فلوت ریکوردر و امثال این‌ها شروع به یادگیری موسیقی می‌کنند این در حالی است که بعضی کودکان توانایی این را دارند که حتی در این سن ساز تخصصی جدی‌تری را مانند پیانو و گیتار را برای خود انتخاب کنند.

این مربی موسیقی کودک اظهار می‌کند: از همان ابتدا باید کودکان را با شکل نت‌ها و حفظ کردن آن‌ها آشنا کرد، چراکه عده‌ای فکر می‌کنند خواندن موسیقی مانند خواندن و نوشتن زبان است و باید آن را در سنین بالاتر به کودکان آموزش داد؛ در حالی که اینطور نیست و کودک را باید به مرور و آهسته با خواندن موسیقی آشنا کرد.

فواید موسیقی برای کودکان

زند پیرامون فواید بسیار موسیقی بر کودکان بیان می‌کند: موسیقی برای کودکان بسیار مفید است و این را تحقیقات مهم علمی اثبات کرده است. امروزهموسیقی به دو شکل فردی و گروهی به کودکان آموزش داده می‌شود که اگر بیشتر بر جنبه آموزش گروهی تاکید شود می‌تواند اثرات مثبت فراوانی برای آن‌ها داشته باشد. در واقع کودک زمانی که در جمعی قرار می‌گیرد موجب تقویت مهارت‌های اجتماعی او می‌شود. هم چنین وقتی کودکی قطعه‌ای را یاد می‌گیرد و در برابر خانواده یا دوستان خود می‌نوازد، اعتماد به نفس او را تقویت می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: در مسائل عاطفی نیز موسیقی باعث می‌شود کودکان بهتر بتوانند خودشان را ابراز کنند و با دیگر هم سن و سالان خود ارتباط برقرار کنند. به علاوه موسیقی می‌تواند بر جنبه‌های دیگر کودکان هم تأثیر مثبت بگذارد. موسیقی به دلیل اینکه بخش‌های مختلفی از مغز کودکان را درگیر می‌کند، می‌تواند در بهبود و پیشرفت کودکان در زمینه‌های دیگر مثل ریاضیات و زبان کمک کند. موسیقی به خاطر نظم و ترتیب درونی که داراست می‌تواند استدلال منطقی را به کودکان القا کند و هم چنین آن‌ها را از تشویش‌های ذهنی و نگرانی و استرس دور نگه دارد.

این مربی موسیقی کودک می‌گوید: موسیقی تأثیر بسزایی در افزایش تمرکز و دقت کودکان دارد. هنرجویی‌ داشته‌ام که از دقت و تمرکز کافی برخوردار نبود و به همین دلیل در مدرسه عملکرد خوبی نداشت، اما طی چندین جلسه آموزش‌های متوالی عملکرد او بسیار بهبود پیدا کرده است. این موضوع را به خوبی در سیستم‌های آموزشی دیگر کشورها می‌توان مشاهده کرد که کودکان را برای آمادگی جهت مطالعه دروسی مانند ریاضیات و فیزیک به گوش دادن موسیقی تشویق می‌کنند و پس از آنکه کودک آمادگی ذهنی لازم را پیدا کرد می‌توان به او این دروس را آموزش داد. به همین دلیل آموزش موسیقی در بیشتر مدارس تدریس می‌شود و معمولاً زمان آن قبل از آموزش چنین دروسی است.

موسیقی‌های مضر برای کودکان

زند با اشاره به وجود برخی موسیقی‌های مضر برای کودکان، تصریح کرد: موسیقی همانطور که تأثیرات خوبی برای کودکان دارد می‌تواند مضر هم باشد. ولی تأثیرات منفی آن بیشتر به فضای خانواده‌ها و جامعه بر می‌گردد و شاهد آن هستیم که گوش کودکان به موسیقی‌هایی عادت کرده که نه تنها تأثیرات مثبتی که ذکر شد را در کودکان به وجود نمی‌آورد، بلکه اثرات منفی بر ذهن و روان کودک می‌گذارد که می‌تواند موجب خشونت، پرخاشگری و انزوای کودکان شود.

وی با بیان اینکه "خانواده‌ها باید موسیقی خوب برای کودکان خود پخش کنند" تاکید می‌کند: موسیقی باید باعث افزایش دقت، تمرکز و خلاقیت کودکان شود. امروزه اکثر موسیقی‌های پاپی که در کشور وجود دارد اصلاً مضامین مناسبی برای کودکان ندارد و گوش دادن به آن‌ها تأثیرات سوئی بر ذهن و روان کودک می‌گذارد پس خانواده‌ها باید در انتخاب موسیقی مناسب برای کودکان با دقت برخورد کنند.

این مربی موسیقی کودک می‌گوید: بهترین نوع موسیقی برای کودکان که می‌تواند عملکرد آنان را بهبود ببخشد موسیقی کلاسیک و سنتی (ایرانی یا هر کشور دیگری) است. در ژانرهای دیگر موسیقی مانند راک، پاپ و رپ به خاطر تغییرات آکوستیکی و صداهای نامرتبط و تکراری که در آن‌ها وجود دارد تأثیرات مخربی روی ذهن کودکان می‌گذارد که البته این مطلب به صورت علمی هم اثبات شده است. این تأثیرات منفی بیشتر مربوط به آشفتگی‌های ذهنی و عاطفی و کاهش دقت و تمرکز می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود که گوش کودکان را بیشتر با موسیقی کلاسیک آشنا کنند. این موضوع حتی در آموزش موسیقی به کودکان هم صدق می‌کند، چرا که اکثر ملودی‌ها و قطعاتی که به کودکان آموزش داده می‌شود در حوزه موسیقی کلاسیک قرار می‌گیرد و متدهای آموزشی مختلف هم به همین موضوع دامن زده‌اند.