به گزارش خبرنگار ایمنا، شهرها هرکدام حس و حال مخصوص به خود را به شهروندان، رهگذران و مسافران می‌دهند. این احساس، خصوصاً در ابتدا بیشتر از سوی کالبد و ساختار فیزیکی شهر به افراد منتقل می‌شود و همین اجرام فیزیکی بی روح، می‌توانند موجب ایجاد احساسات مختلف در شهروندان شوند و حضور در یک شهر یا یک منطقه از شهر را برای آنان دلچسب یا ناگوار کنند. نوع احساساتی که از حضور در فضاهای شهری مختلف به دست می‌آید، به راحتی توسط شهروندان قابل درک است، اما آشنایی با مفاهیم آن شاید چندان برای عامه مردم آشنا نباشد، چنانچه آن را بشناسند بهتر می‌توانند در ساخت و بازآفرینی شهر خود مشارکت داشته باشند، در این ارتباط با" سولماز حسینیون، دکترای تخصصی طراحی شهری" گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
مفهوم خط آسمان چیست؟
خط آسمان خطی است که نقطه انفصال یا اتصال سواد شهر به بخش آسمان و پس زمینه شهر است. اگر بالاترین نقطه شهر، بام‌های ساختمان و عناصر طبیعی را به هم متصل کنیم خط آسمان شهر شکل می‌گیرد. خط آسمان شهر آخرین نقطه‌ای است که آن منظر مصنوع تمام و آسمان شروع می‌شود. خط آسمان یک عنصر هویتی است و در خیلی از شهرها اگر بخواهند به صورت گرافیکی و ساده نمادی از شهر را نشان دهند، خط آسمان به صورت نمادی از شهر درمی‌آید؛ بنابراین خط آسمان می‌تواند به صورت نمادین، یک عنصر خوانایی باشد. چنانچه خط آسمان به یک عنصر خوانایی تبدیل شود به راحتی می‌توان شهرهای مختلف را از روی خط آسمان آنها شناسایی کرد. خط آسمان شامل عناصری شاخص از جمله بناهای شاخص و عناصر طبیعی شاخص می‌شود. خوانایی تنها خط آسمان نیست بلکه نشانه‌های طبیعی و مصنوعی نیز است که کمک می‌کند مسیریابی بهتری بشود، هویت شکل بگیرد و منظر عینی و ذهنی شهر تعریف شود. شهروندان زمانی که آن عناصر را می‌بینند متوجه می‌شوند که در کدام شهر هستند.
شهر خوانا چه شهری است؟
شهری است که به افراد احساس هویت می‌دهد. حس تعلق آنان را بالا می‌برد و احساس آرامش و امنیت در آنان ایجاد می‌کند. چنین شهری اگر نشانه‌های خوانا و خوبی داشته باشد حتی موجب ایجاد احساس غرور و شادی در افراد می‌شود. فردی که در یک شهر تاریخی زندگی می‌کند بسیار خوشحال‌تر از کسی است که در یک شهر جدید زندگی می‌کند، زیرا در این شهرها هیچ نشانه و هیچ عنصر هویت داری وجود ندارد. این عناصر هویتی خودشان جزو عناصر شاخص و نشانه‌هایی هستند که به خوانایی شهر کمک بسیاری می‌کنند.
خوانایی چه تأثیری بر کیفیت زندگی شهروندان دارد؟
در اینجا باید به بحث منظر ادراکی اشاره کرد، یعنی تصویری که شهروندان از شهر در ذهن خودشان دارند. ممکن است آنان با این اصطلاحات آشنا نباشند اما اگر بخواهیم تصویری از شهر ترسیم کنند یکی از مهم‌ترین کمک‌هایی که خوانایی می‌کند مسیریابی است. شهروندان برای اینکه مسیر خود را در شهر پیدا کنند نیاز به نشانه‌هایی دارند و این نشانه‌ها در ذهن آنان است حتی اگر به صورت تعریف شده نباشد اما از آن نشانه‌ها برای حرکت پیاده یا سواره خود استفاده می‌کنند. از دیگر مزیت این نشانه‌ها استفاده از آنها در مواقع بحران و شرایط روحی دشوار است که به افراد کمک می‌کند تا از نظر روحی احساس امنیت داشته باشند زیرا به راحتی می‌توانند راه خودشان را پیدا کنند. زمانی که افراد احساس گم‌شدگی در شهر می‌کنند از نظر روحی در استرس و تنش هستند در حالی که یک شهر خوانا حس امنیت به افراد می‌دهد زیرا می‌دانند که به راحتی می‌توانند مکان خودشان را در هر لحظه در شهر پیدا کنند. گردشگران و بازدیدکنندگان از شهر نیز می‌توانند در شهرهایی که شاخص هستند و نشانه‌های شاخصی دارند جا و مکان خود را پیدا کنند.
آیا نمادهای خوانایی در هر مکانی از شهر باید وجود داشته باشد؟
برخی مکان‌های شهر از جمله محلات مسکونی که از نظر پدافند غیرعامل لازم است که افراد غریبه نتوانند راحت تردد کنند، ممکن است طراح شهر خوانایی را پایین بیاورد برای اینکه هرکسی نتواند وارد آن محله مسکونی یا مثلاً منطقه نظامی شود و نشانه‌ها تنها برای ساکنان و کسانی قابل شناسایی باشد که به طور دائم در این مناطق رفت و آمد می‌کنند.
چگونه می‌توان خوانایی و هویت را برای شهرهای جدید به ارمغان آورد؟
در شهرهای تاریخی این نشانه‌ها از قبل و در طول تاریخ ایجاد شده است و تنها باید این نشانه‌ها حفظ شود که چندان در حفظ آنها کوشا نیستیم. در شهرهای جدید یا قسمت‌هایی از شهر که در حال توسعه است، این نشانه‌ها باید در طرح‌های جامع و تفصیلی یا برخی مواقع به صورتی موضعی در قالب طرح‌های منظر شهری لحاظ شود، البته در ایران، طرح منظر شهری در دوره‌ای عملاً همان طرح بافت فرسوده شد و شرح خدمات همان شرح خدمات بافت فرسوده بود. اگر شهرها از بالاترین مقیاس تا خردترین مقیاس به صورت اصولی و درست طراحی و برنامه‌ریزی شود، خوانایی نیز لحاظ می‌شود. اینکه شهری جدید باشد لزوماً بدین معنا نیست که خوانایی ندارد بلکه در این شهرها نیز می‌توان با همان سازماندهی عناصری را تعریف کرد که از نظر معماری شاخص باشند. عناصر طبیعی از جمله تپه، دید به کوه، درختان، رودخانه، دریاچه و بسیاری عناصر طبیعی نیز عناصر کمک کننده به خوانایی است، به علاوه می‌توان ساختمان‌های شورای شهر، موزه و به خصوص ساختمان‌هایی با کاربری‌های فرهنگی ایجاد کرد که با معماری شاخص می‌تواند به ایجاد خوانایی کمک کند. این خوانایی از کلان‌ترین تا خردترین مقیاس را در برمی‌گیرد. می‌توان کف سازی یا مبلمانی خیابانی را شاخص و متفاوت کرد تا تمایزها در محیط شهری آشکار شود، اما مهم این است که آن طراحی و فکر از ابتدا انجام شود.
نظر شما