به گزارش ایمنا زنده رود فارغ از ابعاد کشاورزی، محیط زیستی و صنعتی، نماد هویتی و فرهنگی است که با خشکی آن حال اصفهان، مردمانش و گردشگران ناخوش می‌شود.
تاریخچه روز نکوداشت زاینده رود
روز ۱۸ مهر ماه در سال ۱۳۸۲ از سوی تشکل‌های زیست‌محیطی استان اصفهان و استان چهارمحال و بختیاری به عنوان «روز نکوداشت زاینده رود» نامگذاری شد. نخستین تجمع و راهپیمایی به این مناسبت در ۱۸ مهر ماه همان سال توسط تشکل‌های زیست‌محیطی استان اصفهان در کنار بستر خشک زاینده رود در شهر اصفهان، که ۴ سال از شروع خشکی‌های بلند مدت آن گذشته بود، انجام شد.
شعار روز نکوداشت زاینده رود
مهمترین شعار اولین روز بزرگداشت زاینده رود «زاینده رود را زنده، کامل و همیشه می‌خواهیم» بود، با توجه به خشکی زاینده رود و جریان گاه به گاه آن هنوز این شعار بهترین و جامع‌ترین مطالبه است.
زاینده رود کجا است؟
زاینده‌رود یا زنده‌رود به معنی رود زندگی‌بخش، بزرگترین رودخانه فلات مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق حدود ۲۰۰ کیلومتر پیش می‌رود و پس از عبور از شهر تاریخی ورزنه در نهایت به مانداب گاوخونی می‌ریزد.
حوزه آبریز رودخانه زاینده‌رود ۴۱٬۵۰۰ کیلومتر مربع است، برآورد می‌شود جریان آب این رودخانه در مطلوب‌ترین شرایط ۱٬۲ کیلومتر مکعب در سال یا ۳۸ مترمکعب در ثانیه است.
ثبت ملی زاینده رود
زاینده‌رود صد و هجدهمین اثر طبیعی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.
خشکی زاینده رود
رودخانه زاینده رود سال‌ها است که برای مقاطع بلند مدت خشک شده است. این مشکل از دهه ۷۰ و با انتقال آب آغاز شد. سپس با تغییراتی در تقسیم آب و نادیده گرفتن حق آبه شیخ بهایی تشدید شد. برداشت‌های بی‌رویه در استان چهارمحال و بختیاری خصوصاً کوهرنگ، موجب عدم رسیدن آب به پشت سد زاینده رود شده‌است.
فاز نخست انتقال آب از زاینده رود به شهر یزد در اسفندماه ۱۳۷۸ توسط رئیس‌جمهور وقت به بهره‌برداری رسید. یکسال بعد یعنی در سال ۱۳۷۹ زاینده رود خشک شد.
زاینده رود از سال ۱۳۸۶ جریان دائمی خود در کل مسیر را از دست داده و خشک شدن آن در شهر اصفهان از نظر توریستی و نگاه فرهنگی ساکنین شهر به رودخانه بسیار تأثیر گذار بوده ولی این رودخانه تا حدود شهر زرین‌شهر از توابع استان اصفهان دارای جریان بوده‌است، در طی این سال‌ها روزهای محدودی بستر زاینده رود در شهر اصفهان دارای آب بوده است.
دلایل خشکی زاینده رود
علاوه بر خشکسالی و کم شدن ارتفاع برف در سرچشمه‌ها مانند زردکوه و چلگرد که باعث کاهش دبی آب ورودی زاینده رود شده است برخی از اقدامات و خطاهای انسانی نیز در در خشکی زاینده رود دخیل است:
- استقرار برخی صنایع آب بر در مسیر انتقال
- الگوی کشت نامناسب در بالادست
- انتقال آب سد
- برداشت بی‌رویه آب در مسیر رودخانه در محدوده سد تا پل کله توسط پمپاژ که به تنهایی بیش از کل میزان آبی است که سالانه توسط تونل دوم و تونل چشمه لنگان وارد حوضه زاینده رود می‌شود.
خشکی تالاب گاوخونی
تالاب بین‌المللی گاوخونی واقع در شرق اصفهان یکی از بزرگترین و مهمترین تالاب‌های ایران محسوب می‌شود و در طول تاریخ علاوه بر ایجاد فضای فرح بخش در شرق اصفهان، مامنی برای پرندگان مهاجر و جانوران آبی و منبع درآمد و آسایش ساکنان این منطقه بوده است.
باتلاق گاوخونی در فلات مرکزی ایران است، بخش بزرگی از آن در استان اصفهان و مابقی در استان یزد قرار دارد و زاینده‌رود به آنجا می‌ریزد. تالاب گاوخونی یکی از تالاب‌های مشهور در جلگهٔ مرتفع مرکزی ایران به‌شمار می‌آید. این تالاب حیاتی منطقه‌ای به وسعت ۴۷۶ کیلومتر مربع را پوشانده و در ۱٣٧ کیلومتری جنوب شرق اصفهان در ٣۰ کیلومتری شهرستان ورزنه و در مجاورت تپه‌های شنی واقع شده‌است. ارتفاع آن از سطح دریا ۱٬۴۷۰ متر و بیشینهٔ عمق آن ۱۵۰ سانتیمتر است. باتلاق مذکور منابع زیستی غنی‌ای دارد البته به انضمام فعالیت‌های دیگری که نسبت به محیط دارد. این باتلاق همچنین پناهگاهی برای پرنده‌های مهاجر است که با همهٔ این ویژگی‌ها یکی از جاذبه‌های گردشگری است.
در اوایل تیر ماه سال ۱۳۹۴ آب رودخانه زاینده‌رود ضمن عبور از بند شاخ کنار به تالاب بین‌المللی گاوخونی رسید و پس از ۱۰ سال باعث خوشحالی مردم، کشاورزان و دوستداران محیط زیست شد.
برداشت‌های بی رویه و غیرقانونی در بالادست، کاهش آب ورودی، تغییر اقلیم و خشکسالی و تأمین نشدن حقابه‌های طبیعی از جمله چالش‌هایی عنوان می‌شود که حیات این تالاب را به خطر انداخته و به گفته مسؤولان و کارشناسان محیط زیست، ادامه این روند می‌تواند تالاب گاوخونی را به کانون تولید گرد و غبار تبدیل کند و تا شعاع زیادی را تحت تأثیر قرار دهد بنابراین تأمین حقابه آن ضروری است.
نکته مهم این است که ایران عضو کنوانسیون بین‌المللی رامسر است و بر طبق آن حق ندارد قوانینی تصویب کند که بر اثر آن تالاب‌ها خشک شوند. این در حالی است که برداشت بی‌رویه آب از حوزه آبریز زاینده رود در فلات مرکزی و اختصاص آن به صنایع و مناطق دیگر خلاف تعهد ایران در این کنوانسیون است.
کنوانسیون بین‌المللی رامسر چیست؟
کنوانسیون مربوط به تالاب‌های مهم بین‌المللی، به ویژه تالاب‌های زیستگاه پرندگان آبزی معروف به کنوانسیون رامسر پیمانی بین‌المللی برای حفاظت از تالاب‌ها و حیوانان و گیاهان وابسته به آن‌ها (به ویژه پرندگان آبزی) است که در سال ۱۹۷۱ میلادی در شهر رامسر به تصویب رسید. در ابتدا این معاهده به امضای نمایندگان ۱۸ کشور شرکت‌کننده رسید، اما امروزه ۱۶۹ کشور جهان عضو این پیمان هستند. این معاهده کشورهای عضو را ملزم به تعیین و حفظ تالاب‌های با اهمیت بین‌المللی و تشویق به استفاده خردمندانه از آن‌ها می‌کند.
نظر شما