به گزارش خبرنگار ایمنا، سالمندی و شهرنشینی، به دلیل تأثیر متقابل بر یکدیگر، یکی از محورهای مهم مطالعه و برنامه ریزی برای افزایش کیفیت زندگی سالمندان در شهر محسوب می‌شود اما با وجود توسعه غیراصولی در سال‌های گذشته، راه رسیدن شهرهای کشور به استانداردها و شاخص‌های "شهر دوستدار سالمند" بسیار طولانی خواهد بود.
حق سالمندان در بهسازی مسیرهای پیاده یا حتی ساختن پل‌ها و زیرگذرهای مناسب سالمندان از ابتدای در روند توسعه کلانشهرها نادیده گرفته شده و این قشر تنها می‌توانند ساعتی را بدون تحرک کافی یا حلقه‌های همسال خود در برخی بوستان‌ها و فضاهای سبز شهری بگذرانند.
البته این بوستان‌ها نیز با وجود تردد دوچرخه و توپ بازی کودکان و نوجوانان و خطر برخورد آن‌ها با سالمندان فضای امنی به شمار نمی‌رود.
شعارزدگی، آفت شهرهای دوستدار سالمند
نگاه کلی به کلانشهرهای کشور این ادعا که دوستدار سالمندان بودن، تنها یک شعار برای این شهرهاست را ادعایی درخوری می‌کند؛ همانگونه رئیس کمیسیون اجتماعی و محیط زیست شورای اسلامی شهر اصفهان معتقد است: شهرهای ایران با مفاهیم شهرهای توسعه یافته بیشتر در لفظ بازی می‌کنند و اگرچه خیلی از شهرها خود را دوستدار کودک، سالمند یا معلول می‌نامند اما زیرساخت چندانی برای گروه هدف این عناوین فراهم نکرده‌اند.
کوروش محمدی می‌گوید: تسهیل در عبور و مرور، امکانات رفاهی و شرایط مناسب روحی و روانی و بسترهای مشاوره‌ای برای سالمندان ایجاد نشده و مفهوم شهر دوستدار سالمندان در اصفهان مانند دیگر شهرهای نامزد شهر دوستدار سالمند در مرحله شعار باقی مانده و به برخی فعالیت‌های شعارگونه محدود شده است.
او اقدامات دردست اجرا برای شهر دوستدار سالمند را متناسب با شرایط روز و جمعیت سالمندان شهر اصفهان نمی‌داند و می‌افزاید: اقدامات نمادین و استفاده از مفاهیم شهرهای توسعه یافته که یکی از آن‌ها شهر دوستدار سالمند است تبدیل به یک بیماری در مدیریت شهرهای بزرگ ایران شده تا با تبلیغات زیاد این عناوین برای شهرها تصاحب شود؛ تمام انرژی مجموعه مدیریت شهری و جامعه معطوف به این عناوین و شعارها می‌شود و بدون تغییر اصولی در زیرساخت‌ها و نگرش اجتماعی نسبت به اقشاری مانند کودک و سالمند، شهر خود را شهر دوستدار این اقشار می‌دانیم.
فاصله میان سیاست‌گذاری شهر دوستدار سالمند تا اجرا
محمدی ادامه می‌دهد: با این وجود تمام این ضعف‌ها، اداره بهزیستی به عنوان متولی برنامه سالمندی و شهرداری به عنوان مدیریت دبیرخانه شهر دوستدار سالمند، فعالیت‌ها، جلسات، مطالعات و برنامه‌ریزی‌های مؤثری داشته‌اند اما اینکه این سیاست‌گذاری‌ها اجرایی شوند نیازمند اعتبارات لازم و هماهنگی‌های بین‌بخشی و درون‌بخشی در تمام دستگاه‌های استان است.
محمدی با تاکید بر اینکه در گام نخست باید نگرش و تفکر متناسب با شهر دوستدار سالمند در دستگاه‌های اجرایی تغییر کند، اضافه می‌کند: یقیناً اگر دستگاه‌ها هرکدام وظایف خود را در حوزه مسئولیتشان انجام ندهند این بار روی دوش یک نهاد می‌افتد و یک دستگاه به تنهایی نمی‌تواند نقش‌آفرینی کند.
او می‌گوید: نمایندگان صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در ایران حدود دو سال پیش طی جلساتی استانداردهایی را منطبق با کشورهای توسعه یافته جهان به شهرهای ایران ارائه کردند که البته شهرهای کشور در قیاس با این شاخص‌ها از لحاظ زیرساختی و اجرایی فاصله بسیاری دارند با این حال سعی شده با اختصاص بودجه برای ایجاد زیرساخت‌ها و اقدامات فرهنگی در جهت تغییر تفکر و نگرش نسبت به سالمندان گام‌های مؤثری در اصفهان برداشته شود.
این عضو شورای شهر اصفهان معتقد است: مادامی که این تفکر در رابطه با سالمندان وجود نداشته باشد که این قشر خردمندانی هستند که در جامعه نیاز به آرامش، رفاه و دیده شدن دارند و شهر به خرد و دانش آنان محتاج است، نمی‌توان گفت از لحاظ تفکری یک شهر، شهر دوستدار سالمند است. سالمندان نباید دچار تخریب و سرخوردگی شوند و باید بیشترین اکراه برای سپرده شدن آن‌ها به سرای سالمندان توسط خانواده وجود داشته باشد. اینکه سالمندان در منازل خود نادیده گرفته شده و فقط به عنوان کسی که از کار افتاده و باید زنده بماند به آن‌ها نگاه شود، در تضاد با شهر دوستدار سالمند است.
محمدی با بیان اینکه با وجود این ضعف‌ها برنامه‌ریزی هم به نتیجه نخواهد رسید مگر اینکه دستگاه‌های مختلف با هم‌افزایی برنامه‌ها و پروتکل‌ها را اجرایی کنند، می‌گوید: در خصوص دسترسی سالمندان، معلولان و کودکان به بافت‌های شهری ضعیف عمل کرده‌ایم و این اقشار حتی از حمل‌ونقل مناسب خود بهره نمی‌گیرند و تأخیر در اجرای برنامه‌ها سبب شده بسیاری از سالمندان به دلیل مشکلات ریوی، عصبی، روانی و روحی فوت کنند یا از دایره رفاه و سلامت خارج شوند.
او می‌افزاید: با این وجود نظام فرهنگی شهر و کلانشهرها باید بسترهای فرهنگی را در اولویت اجرا بگذارد و در میان آحاد جامعه آن را توسعه دهد زیرا اگر این بسترها آماده شود طبیعتاً بسترهای اجتماعی، اقتصادی، عمرانی و شهرسازی هم آماده خواهند شد.
سالمندان آئینه تمام نمای جامعه هستند
اصغر برشان، عضو دیگر شورای شهر اصفهان نیز بر لزوم تکریم جایگاه بازنشستگان تاکید کرده و می‌گوید: می‌دانیم که جایگاه سالمندان در شهرهای کشور متناسب با شانی که دارند نیست و با توجه به اینکه اغلب این افراد از جامعه بازنشسته و حقوق بگیر نیز هستند، تکریم آنان در معنای کلان وظیفه دولت‌هاست. دولت‌ها باید بدانند که نیروهای فعال هر جامعه‌ای یک روز به جمع سالمندان ملحق می‌شوند بنابراین سالمندان آئینه تمام نمای جوانان و فعالان جامعه هستند و تکریم آن‌ها یک رسالت و تکلیف همگانی است.
او می‌افزاید: قوه مقننه در قانونگذاری و دولت و سازمان‌های مردم نهاد به عنوان حامیان سالمندان باید انجام وظیفه کنند اما تاکنون کمتر سراغ داریم که سازمان مردم نهادی در حمایت از سالمندان شکل گرفته باشد و کانون‌های حمایت از بازنشستگان نیز که نمایندگان قانونی دسته‌ای از بازنشستگان یعنی مستمری بگیران هستند به دلیل محدودیت‌ها و اینکه اعتبارات دولتی کسب می‌کنند، چندان نتوانسته‌اند انجام وظیفه کنند با این وجود پیگیری‌هایی درخصوص مسائل معیشتی بازنشستگان انجام شده که باید تقویت شود.
برشان با انتقاد از کم‌توجهی به قشر بازنشسته در دستگاه‌ها دولتی ادامه می‌دهد: سازمان‌های متولی بازنشستگان دستگاه‌های کشوری باید به همان اندازه که برای افراد شاغل خود برنامه‌ریزی می‌کنند، امکانات افراد بازنشسته را نیز مورد توجه قرار دهند، آیا امکانات دستگاه‌های مختلف به این افراد اختصاص داده می‌شود؟ به‌طور مثال، خانه معلم که مربوط به قشر فرهنگیان است، به جز یک دفتر که امور مربوط به بازنشستگان آموزش و پرورش را دنبال می‌کند، چه شرایط و تسهیلاتی را فراهم کرده است؟
یک ایده برای ارتقای وضعیت خانه سالمندان
خانه سالمندان، اگرچه نهادی است که برخی اصل وجود آن را نیز برنمی‌تابند و معتقدند با تکریم سالمندان و افراد کهنسال خانواده در مغایرت است اما تصمیم‌گیران ناگزیر هستند برای بهبود وضعیت سالمندانی که به این مراکز سپرده می‌شوند، برنامه‌ریزی کنند. برشان در این خصوص معتقد است: سالمندان نیازهای پزشکی، روانی و خانوادگی دارند اما آیا نهادهای دولتی و مردمی توانسته‌اند نقش مشاوره‌ای و حمایتی خود در این خصوص را ایفا کنند؟ یقیناً با شرایط مطلوب فاصله داریم.
او می‌گوید: نیاز به مراکز نگهداری و مراقبتی ضرورت اجتناب ناپذیر عام سالمندان و خاص بیماران سالمند است به عبارتی اگر سالمندان حتی در سلامتی هستند نیاز به امکانات عام دارند تا احساس تنهایی نکنند و باید امکانات فراهم باشد اما این امر در خانه‌های سالمندان بسیار ضعیف عمل می‌شود.
این عضو شورای شهر می‌افزاید: چه سالمندانی که خانواده‌های با توان مالی بالا دارند چه آن‌هایی که با مشکلات مالی مواجه هستند، شرایط رضایت‌بخشی در خانه‌های سالمندان ندارند و این موضوع در اولویت دولت نیست که امکانات مراکز نگهداری سالمندان را به نحو مطلوبی فراهم کند. فرزندان بسیاری از سالمندان تمکن مالی دارند اما در شهر یا کشور دیگری ساکن هستند و برای مراقبت از افراد سالمند خانواده با مشکل مواجه هستند؛ آن‌ها سالمندان را در اختیار مراکزی قرار می‌دهند که امکانات مطلوبی ندارند درحالی که حاضرند برای ایجاد امکانات مناسب هزینه مالی آن را پرداخت کنند.
او ادامه می‌دهد: این احساس نیاز می‌تواند با طرح‌های مشارکت اجرایی شود و با اقتصادی کردن تأسیس مراکز نگهداری سالمندان، به جذب سرمایه‌گذار، به ایجاد مراکز خصوصی کوچک‌تر با امکانات رفاهی بهتر و تعداد محدود سالمندان امیدوار بود.
برشان خاطرنشان می‌کند: این ایده می‌تواند برای سرمایه‌گذار اقتصادی باشد اما تاکنون یا اجرا نشده یا به صورت ناقص شکل گرفته بنابراین نیاز است سازمان‌ها و خیرین یا حتی افرادی که تمایل به سرمایه‌گذاری دارند، مکان‌هایی را درحاشیه‌های شهر با امکانات فردی یا دسته جمعی با تعداد افراد اندک ایجاد کنند تا بدین وسیله مشارکت و ارتباط اجتماعی سالمندان زیرنظر متخصصان و مراقبان آموزش دیده تقویت شود. این رویکرد به صورت پراکنده با مشارکت بهزیستی تأسیس شده اما کافی نیست با توجه به اینکه جامعه ما روبه پیری می‌روند و نرخ رشد جمعیت نیز متناسب نیست، باید اولویت دستگاه‌ها در راستای اهمیت دادن به قشر سالمند به ویژه درخصوص موضوعات معیشتی و رفاهی آنان باشد.
لزوم ایجاد فضاهای شهری تعامل‌محور برای سالمندان
برشان درخصوص وظایف شهرداری در قبال شهروندان سالمند اصفهان می‌گوید: شهرداری‌ها براساس قوانین وظایفی در قبال شهروندان سالمند دارند و باید امکانات شهری متناسب با نیاز آنان را فراهم کنند. نمی‌توان در اصفهان ایستگاه‌های ورزشی در بوستان‌های محلی و حاشیه زاینده‌رود ایجاد کرد اما بازنشستگان را نادیده گرفت.
او معتقد است: شهر دوستدار سالمند باید از ویژگی‌های خاصی برخوردار باشد و افراد ذی‌نفع بتوانند امکانات متناسب با نیاز خود را کسب کنند. ما که ادعا می‌کنیم می‌خواهیم نشان شهر دوستدار سالمندان را کسب کنیم اما هنوز این امکانات را کسب نکرده‌ایم. سالمندان نیاز ویژه‌ای به تقویت روابط اجتماعی دارند بنابراین فضاهای شهری باید به سمت رفع این نیازها باشد و پارک‌ها امکانات ورزشی و تفریحی خود را برای سالمندان مناسب‌سازی کنند.
آمادگی شهرداری برای همکاری با دستگاه‌های متولی بازنشستگان
خزانه‌دار شورای شهر اصفهان تاکید می‌کند: شهرداری اصفهان این آمادگی را دارد تا با سازمان‌های متولی افراد بازنشسته همکاری کرده و خدمات و امکانات خود را برای ایجاد فضاهای تفریحی در اختیار قرار دهد؛ در این راستا در باغ غدیر زمینی برای ایجاد این زیرساخت‌ها در اختیار دستگاه‌های بازنشستگان دستگاه‌های کشوری گذاشته شده که اقدامی مؤثر خواهد بود.
او با بیان اینکه کارت شهروندی از امکاناتی است که می‌تواند نقش حمایتی از سالمندان اصفهان را به خوبی ایفا کند، می‌افزاید: این کارت‌ها فقط مختص اتوبوس‌های شهری نیست بلکه می‌توانند به کارت‌هایی برای ارتقای منزلت شهروندان سالمند تبدیل شوند. می‌توان خدمات دیگری نیز در قالب این کارت‌ها ارائه داد و با هماهنگی سازمان‌های فرهنگی شهر، سالمندان را از خدمات رایگان شهر بهره‌مند کرد که این موضوع اهتمام جدی سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری را می‌طلبد.
برشان می‌گوید: همه دستگاه‌ها باید به این کارت منزلت شهروندی اهمیت داده و برای آن ارزش قائل شوند؛ مدیریت شهری پیشتر دو سفر رایگان در روز را جهت تکریم سالمندان به این قشر ارائه می‌داد که این امر با اجرای کامل سیستم هوشمند اتوبوسرانی می‌تواند تقویت شده و ارائه تسهیلات بیشتر به اقشاری مانند سالمندان امکان‌پذیر شود.
نظر شما