به گزارش خبرنگار ایمنا، هرساله در روز ۲۸ سپتامبر همایش‌های بزرگ پیاده‌روی به مناسبت روز جهانی به همین نام در شهرهای جهان برگزار می‌شود؛ شیوع کرونا در سال جاری برگزاری این همایش‌ها را تحت‌الشعاع قرار داده، اما این موضوع نمی‌تواند باعث غفلت از توجه به پیاده‌محوری در شهرها شود.
یک شهر به هر میزان که بتواند فضاهایی ایجاد کند که برای حضور مردم، زندگی، خرید، ملاقات، گذران اوقات فراغت و لذت بردن آن‌ها مناسب باشد، مدیرانش می‌توانند ادعا کنند که به شهری پیاده‌محور تبدیل شده است.
پیاده‌محوری در کهن‌شهر اصفهان، می‌تواند در بافت مرکزی و با رجحان تردد عابران پیاده بر رفت و آمد خودروها در محدوده تاریخی شهر محقق شود. اتصال چهارباغ به میدان نقش جهان به وسیله پیاده‌راه، شکوه معماری و اصالت پیشین را به زندگی امروزی شهروندان و گردشگران اصفهان گره می‌زند و همین تفکر سبب شده از چند سال پیش راه چهارباغ عباسی بر خودروها بسته شود تا اصفهان بار دیگر هویت انسان‌محور خود را باز پس گیرد.
اگرچه چهارباغ را می‌توان به عنوان پروژه شاخص انسان‌محور اصفهان دانست ولی القای تفکر پیاده‌محوری و انسان‌محوری به دیگر مناطق تاریخی شهر نیز در حال تسری است با این حال تجربه چهارباغ می‌تواند الگویی شایسته برای شهرهای ایران باشد؛ پروژه‌ای که ابتدا با واکنش تند کسبه و مردم آغاز شد و در ادامه برخی سردرگمی‌ها روند توسعه آن را کند کرد، اما اکنون بسان تکه‌ای خوش قواره بر بافت شهری اصفهان نشسته است.
توجه به پیاده‌محوری و اولویت انسان‌مداری پروژه‌های شهری در چهارباغ اصفهان نمود پیدا کرده و موضوع گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با شیرین طغیانی، رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای شهر اصفهان شده که در ادامه می‌خوانید:
وجود فضاهای پیاده‌محور در شهرها چه لزومی داشته و تحقق آن با چه مشکلاتی روبه‌رو است؟
پیاده‌مداری در دنیای معاصر در دستور کلانشهرهای دنیا به ویژه آن شهرهایی بوده که بافت‌های واجد ارزش‌های تاریخی دارند زیرا بسیاری از محققان اعتقاد دارند از زمانی که شهرها آغوش خود را برای عبور و مرور خودروها باز کردند، افراد پیاده مجبور شدند فضاهای شهری که پیش از آن مملو از تعاملات اجتماعی و سرزندگی عمومی بود را از حضور خود خالی کنند و این فضا با خودروها جایگزین شد.
این فرهنگ سال‌ها وجود داشت که هر شهری بتواند سرعت حرکت خودروها را افزایش دهد توسعه یافته‌تر است، اما اکنون شهرسازان متوجه شده‌اند که این رویکرد باعث قهر مردم با فضاهای شهری می‌شود. به همین دلیل رویکرد شهرسازان به فضاهای شهری تغییر کرد، اما مردم ابتدا مخالفت داشتند و فکر می‌کردند منافعی که از حضور و تردد خودروها در بافت شهر داشتند از دست می‌رود.
با این حال عوامل متعددی مانند اولویت‌های زیست‌محیطی و مقابله با آلودگی ناشی از حضور خودروها و این الزام که یک شهر ابتدا باید محل عبور و مرور پیاده‌ها و تعامل میان آن‌ها باشد، باعث شد که تردد خودروها در بافت‌های ارزشمند شهری با محدودیت‌هایی همراه شود.
این اولویت در پروژه‌های شهری اصفهان نیز مورد تاکید بوده است؟
پیاده‌مداری و توجه به حضور شهروندان در شهر به عنوان عابران پیاده، از ابتدای دوره پنجم مورد تاکید اعضای شورای شهر اصفهان بود، اما تحقق آن به راحتی ممکن نبود مخصوصاً برای شهرهای ایران که از سالیان گذشته فضای شهر را برای عبور و مرور خودرو مهیا کرده‌اند.
امروزه داشتن خودرو تبدیل به ارزش فرهنگی در شهرهای ایران شده و مردم انتظار دارند دسترسی مسیر خانه تا دیگر نقاط شهر را به وسیله خودرو تجربه کنند؛ همین امر سبب شده برای فضاسازی در بافت تاریخی گاهی مجبور شوند این بافت را تخریب و راه را برای عبور خودروها باز کنند.
با وجود این شرایط در این دوره شورای شهر به دنبال پروژه‌هایی رفتیم که رویکرد آن به سمت عابران پیاده و آشتی مردم با فضای شهری و تعامل اجتماعی در شهر باشد و بسیاری از پروژه‌ها به دلیل اینکه چنین سنخیتی نداشتند از اولویت خارج شدند.
در این مسیر تغییر رویکرد در بدنه مدیریت شهری به سمت پروژه‌های پیاده‌محور و انسان‌محور نیز دشوار بود چون سال‌ها عادت کرده بودیم احداث بزرگراه‌ها، پل‌های متقاطع، زیرگذرها و روگذرها را جز افتخارات خود بدانیم.
با وجود تمام این موارد اعضای شورا بر رویکرد خود مقاومت کردند و هرچند انتقاد نیز در فرایندهای طراحی و اعمال رویکردها زیاد است اما با همراهی شهردار اصفهان اتفاقات خوبی در شهر رخ داد.
آیا این تغییر رویکرد با مقاومت مردمی مواجه شد یا مورد اقبال قرار گرفت؟
باید در این زمینه فرهنگ‌سازی بیشتری انجام شود چون ما عادت کرده‌ایم که برای خرید، خودروی خود را در محل پارک کنیم و فعالیتی اگر داریم انجام دهیم که این انتظار درستی نیست، بلکه باید یاد بگیریم در بافت‌های تاریخی و واجد ارزش، تردد خودروها اشتباه است.
تقویت حضور عابران پیاده در فضای شهری باید به یک خواسته عمومی تبدیل شود چون اگر موضوعی که حتی به نفع مردم است به آنان تحمیل شود در مقابل آن مقاومت می‌کنند.
در حالت برعکس درخواست‌های مردمی برای گسترش پیاده‌محوری، مدیریت شهری را تشویق می‌کند که این پروژه‌ها حتی اگر بهای زیادی داشته باشند اجرا شود تا بار دیگر مردم با فضاهای شهری آشتی کنند
اکنون در چهارباغ این آشتی مردم با فضای شهر به وفور دیده می‌شود؛ در این میان گاهی ممکن است برخی به فضاهای شهری خدشه هم وارد کنند اما این امر جزئی از ذات حضور مردم است و مطمئناً صیانت از این فضا وقتی تبدیل به فرهنگ شود و مردم بر آن نظارت اجتماعی داشته باشند، منتج به نگهداری شایسته فضاهای شهری می‌شود.
نگاه ویژه به چهارباغ به نحوی بود که ترافیک از آن حذف و فضایی برای آشتی مردم با شهر باشد؛ خیابان‌های منتهی به چهارباغ مورد توجه بود، محوطه‌سازی میدان امام حسین (ع) دنبال شد و قرار است خودروها در محدوده میدان با کندی حرکت کنند.
چهارباغ بالا نیز با رویکرد پیاده محوری توسعه خواهد یافت البته قرار نیست پیاده‌راه شود بلکه بلوار وسط خیابان فضایی برای تردد عابران پیاده خواهد بود.
پس از آنکه چهارباغ تبدیل به یک فضای به هم ریخته و کارگاه عمرانی شد، بسیاری افراد فکر می‌کردند دیگر کسی از چهارباغ استقبال نکند، اما چهارباغ کنونی نشان داد اگر فضا برای حضور مردم فراهم شود، این گذر می‌تواند نه تنها در کشور بلکه در سطح بین‌المللی به یک اعتبار ویژه دست پیدا کند که این یک ادعا نیست بلکه براساس تجارب متخصصان بر آن اذعان می‌شود.
در بسیاری از شهرها، بافت‌های واجد ارزش از لحاظ تاریخی تبدیل به پیاده‌راه می‌شوند اما پس از اجرای پروژه شاهد برهنگی فضای شهری و سردرگمی مردم در آن هستیم، برای مقابله با تکرار این آسیب در چهارباغ راهکاری اندیشیده شده است؟
این سرگردانی در چهارباغ وجود ندارد؛ وقتی به حضور مردم در این گذر توجه کنید می‌بینید که عده‌ای در حال حرکت هستند، برخی در مکان‌هایی که حتی مبلمان شهری پیش‌بینی نشده، نشسته‌اند و فضای تعاملی آن احیا شده است.
در واقع اگر بهترین مبلمان نیز در یک فضای شهری پیش‌بینی شود اما مردم در آن فضا حضور نداشته باشند، عریانی فضا احساس می‌شود در حالی که وقتی حرف از فضای شهری می‌زنیم، ساختار، مبلمان و مردم هرکدام باید به درستی سر جای خود باشد تا عریانی فضای شهری از بین برود.
گاهی حتی برخی فضاهای شهری از لحاظ معیارهایی که طراحان، برنامه‌ریزان و شهرسازان مشخص کرده‌اند، کیفیت لازم را ندارد، اما مورد اقبال مردم قرار می‌گیرد که دلیل آن ابعاد هویتی، شاخص‌های خاطره‌انگیز و سوابق تاریخی است
در فضاهای شهری حرف اول را مردم می‌زنتد و به عنوان یک شهروند اگر از چهارباغ عبور کنید می‌بینید که حضور مردم و اینکه این گذر هویت اصیل خود را یافته، چهارباغ را به فضایی انسان‌محور تبدیل کرده است.
پیاده‌راه چهارباغ هنوز به‌طور کامل احیا نشده و بدنه‌های این گذر پیرایش نشده‌اند، طرحی برای آن پیش‌بینی نشده است؟
پیرایش بدنه غربی چهارباغ در دستور کار است اما تأخیر در انتخاب مشاور طرح آن به این دلیل است که هرکسی نمی‌تواند شایستگی طراحی برای این فضا را داشته باشد؛ روش پیرایش نیز باید منحصر به فرد بوده و مجری آتلیه را داخل چهارباغ و در تعامل با مردم و کسبه قرار دهد.
همانطور که تاکید شد اگر قرار باشد برای طراحی و اجرا، تعامل با مردم و کسبه فراموش شود، آن‌ها مقاومت می‌کنند و کار به نتیجه نمی‌رسد؛ این موضوع کاملاً امری مبتنی بر طراحی و برنامه‌ریزی شهری و اجتماعی و با تاکید بر جنبه‌های روانشناسی محیطی، جامعه‌شناسی، تاریخی و اقتصادی است.
طرح‌ها برای رد و تأیید باید آزمون شده و از متخصصان حوزه‌های مختلف در تدوین آن استفاده شود؛ ممکن است این وسواس باعث طولانی شدن روند اجرای پروژه شده و حتی مجریان ناامید شوند اما نباید چیدن ربان‌ها باعث پایین آمدن کیفیت پروژه‌ها شود.
آنچه تاکنون اتفاق افتاده حد اعلای کیفیت نیست، بلکه در حد توان و تخصص موجود در شهر بوده و به نظر می‌رسد با مجموعه اقداماتی که در چهارباغ، میدان امام حسین (ع)، خیابان سپاه و اتصال آن به میدان نقش جهان رخ می‌دهد می‌توان به اتفاقات خوبی امیدوار بود.
به اتصال چهارباغ به میدان نقش جهان اشاره کردید، تردد در این مسیر به ویژه خیابان سپاه در آینده چگونه خواهد بود؟
نمی‌توان از خیابان سپاه ترافیک را حذف کرد یا باغچه‌ها را برچید ولی می‌توان یک مسیر حرکت برای خودروها اختصاص داد و دو طرف باغچه‌ها مسیر پیاده‌روی پیش‌بینی کرد؛ خودروها می‌توانند در این مسیر توقف کوتاه داشته و مسافر پیاده یا سوار کنند اما امکان توقف کامل وجود ندارد چون در اطراف این خیابان چند پارکینگ برای توقف خودروها وجود دارد.
این مسیرها باید برای تردد ویلچر و کالسکه مناسب‌سازی شود نه اینکه خودروها با سرعت و به‌راحتی در آن تردد کنند.
برخی انتقاد می‌کنند که با پیاده‌راه‌سازی خودروها مستهلک می‌شوند در حالی که قرار نیست خودروها در بافت‌های واجد ارزش تردد کنند؛ حال به ناچار و برای آنکه گره ترافیکی ایجاد نشود، می‌توانند با سرعت کمتری تردد کنند.
نظر شما