به گزارش خبرنگار ایمنا، این اقدام واشنگتن در حالی است که تا امروز در ارائه این طرح به شورای امنیت تنها بوده و نه تنها کشورهای اروپایی عضو برجام بلکه متحدان آن نیز از فعال‌سازی مکانیسم ماشه حمایت نکردند.
کشورهای عضو شورای امنیت هفته گذشته اعلام کرده بودند که کاخ سفید با خروج از برجام دیگر حق استفاده از این بند توافق هسته‌ای را ندارد. کشورهای اروپایی عضو برجام مانند انگلیس، آلمان، فرانسه به صراحت اعلام کردند که با طرح فعال سازی مکانیسم ماشه علیه ایران مخالفند و به واشنگتن اجازه استفاده از این بند برجام را نمی‌دهند.
اما سرانجام روز گذشته مایک پمپئو با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که در روز ۲۰ اوت آمریکا رسماً دبیر شورای امنیت را از تصمیم خود برای فعال کردن مکانیسم ماشه برابر قطعنامه ۲۲۳۱ این شورا مطلع کرده و اکنون نیز این مهلت ۳۰ روزه به پایان رسیده و رسماً تحریم‌های ایران که به موجب این قطعنامه تعلیق شده بود دوباره فعال خواهد شد.
طبق قطعنامه ۲۲۳۱ در صورتی که یکی از اعضای معاهده بین‌المللی برجام در اعمال تعهدات شکایتی داشته باشد، ابتدا باید به آن در کمیسیون مشترک برجام رسیدگی شود و اگر اعضای کمیسیون که متشکل از نمایندگان کشورهای عضو برجام است به توافقی واحد نرسند، پرونده شکایت به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارسال می‌شود و پس از آن این شورا ۳۰ روز فرصت دارد تا درباره تمدید یا تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آن‌ها قطعنامه صادر کند و اگر در این مدت، شورای امنیت در صادر کردن قطعنامه تعلل کند، مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک فعال خواهد شد و تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل به طور اتوماتیک بازمی‌گردد.
مهمترین اختلاف بین واشنگتن و ایران در نحوه فعال‌سازی مکانیسم ماشه است؛ زیرا طبق مفاد برجام تنها اعضای این معاهده قادر به استفاده از این مکانیسم هستند و تهران و همچنین اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد معتقد هستند که آمریکا به دلیل خروج از برجام دیگر عضوی از این معاهده نبوده و نمی‌تواند از مکانیسم ماشه استفاده کند.
مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا نیز مدعی است که به رغم حضور داشتن یا نداشتن کنونی در این توافق، آن را امضا کرده و به همین خاطر یکی از اعضای مشارکت کننده در برجام بوده و قادر به استفاده از این مکانیسم است.
نهایتاً ادعای آمریکا در فعال سازی مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک و بازگشت تمام تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران با واکنش مقام‌های مختلف جهانی مواجه شد. در ابتدا مجید تخت‌روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل طی نامه‌ای از دبیر کل این سازمان و اعضای شورای امنیت خواست تا مانع اقدام آمریکا در بازگرداندن تحریم‌ها علیه تهران شوند. وی در این نامه بر این موضوع تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران به اعضای شورای امنیت اعتماد می‌کند که بار دیگر تلاش مکرر ایالات متحده برای سوءاستفاده از فرایند شورای امنیت و به تبع آن تضعیف قدرت و اعتبار شورا و سازمان ملل را رد کند.
نمایندگی فرانسه در سازمان ملل نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که تحریم‌های بین‌المللی بر ایران همچنان لغو شده باقی می‌مانند و تهران نیز باید پاسخگو باشد تا زمانی که به الزاماتش عمل کند و فرانسه، آلمان و بریتانیا نیز بر اجرای کامل توافق هسته‌ای با ایران متعهد می‌مانند؛ زیرا توافق هسته‌ای تنها راه به سمت مهار برنامه هسته‌ای ایران است.
همچنین نمایندگی روسیه در سازمان ملل با انتقاد از این اقدام آمریکا، با ابراز تأسف در مورد این عمل گفت که دردناک است شاهد باشیم که کشوری به این بزرگی، بدین شکل به خودش توهین می‌کند و لجوجانه با دیگر اعضای شورای امنیت مخالفت می‌کند.
جوسپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده برجام نیز با انتشار بیانیه‌ای ادعای آمریکا مبنی بر از سرگیری تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را رد کرد و گفت که تعهدات طرف‌های باقی‌مانده در این توافق به رفع تحریم‌ها ادامه دارد.
در انتهای این واکنش‌ها، خبرگزاری رویترز در خبری اعلام کرد که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در نامه‌ای به شورای امنیت اعلام کرده که به دلیل قطعیت نداشتن، نمی‌تواند در زمینه اقدام آمریکا در بازگشت تحریم‌های ضد ایرانی سازمان ملل اقدامی انجام دهد.
حال باید پرسید که واکنش ایران در برابر این اقدام آمریکا و همچنین حمایت دیگر متحدان این کشور از برجام چه باید باشد؟ آیا این به گفته رئیس جمهور، پیروزی دیپلماسی نشانه‌ای از سودمند بودن برجام در برابر آمریکا نیست و یا باید این عمل آمریکا را به پای بلااستفاده بودن برجام گذاشت و از آن خارج شد؟
هیچ‌کدام از کشورهای جهان از مکانیسم ماشه پیروی نخواهند کرد
جلال ساداتیان، دیپلمات سابق وزارت خارجه و کارشناس روابط بین‌الملل معتقد است که دونالد ترامپ دو سال پیش به واسطه فشارهای رژیم صهیونیستی از برجام خارج شد و تحریم‌های حداکثری را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرد و مانع از هرگونه همکاری‌ها بین‌المللی تهران با کشورهای غربی شد که ضربه سنگینی بر اقتصاد کشور وارد کرد.
به گفته وی، آمریکا سعی داشت با اعمال تحریم‌های حداکثری ایران را به زانو درآورده و برای انعقاد یک برجام جدید پای میز مذاکره کشانده و خواسته‌های خود را بر تهران تحمیل کند، اما در این امر موفق نبود و به همین دلیل مجبور است تنها دلیل موفق نشدن فشارهای حداکثری علیه ایران را، نبود تحریم‌های جهانی تلقی کند.
به گفته این کارشناس روابط بین‌الملل، آمریکا درصدد اعمال تحریم‌های جهانی علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد برآمد و در گام اول پیش‌نویس تمدید تحریم‌های تسلیحاتی تهران را مطرح کرد که با مخالفت جدی اعضای شورای امنیت روبرو شد و در تحقق این هدف منزوی ماند و هیچ یک از کشورهای شورای امنیت به جز جمهوری دومینیکن از اجرای این طرح حمایت نکردند.
به اعتقاد ساداتیان، اگر واشنگتن موفق به اعمال قطعنامه‌ای علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل می‌شد، تحریم‌های جهانی علیه جمهوری اسلامی فعال می‌شد و تمامی کشورهای جهان ملزم به اجرای آن بودند و به همین دلیل پمپئو پیشنهاد فعال سازی مکانیسم ماشه را مطرح کرد.
وی خاطرنشان می‌کند: فعال سازی مکانیسم ماشه توسط آمریکا پشتوانه قانونی ندارد و هیچ‌کدام از کشورهای جهان از آن پیروی نخواهد کرد، اما باید توجه داشت که این کشور طی سال‌های گذشته تقریباً تمامی تحریم‌ها را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرده است.
اروپا قادر به مقابله با مکانیسم ماشه نیست
علیرضا محرابی، کارشناس روابط بین‌الملل می‌گوید که زمانی که ایالات متحده آمریکا از معاهده برجام خارج شد، تمامی تحریم‌ها را علیه جمهوری اسلامی ایران فعال کرد و تنها قادر به اعمال تحریم‌های تسلیحاتی نبود که با تلاش‌های بسیار پیش‌نویس آن را به شورای امنیت ارسال کرد، اما با آن موافقت نشد و به همین دلیل در صدد استفاده از مکانیسم ماشه برآمد.
به گفته وی، کشورهای عضو برجام بر این باورند که آمریکا به واسطه خروج از برجام نمی‌تواند از مکانیسم ماشه استفاده کند و در ادامه این مخالفت‌ها بیانیه‌ای هم ارائه شد، اما ایالات متحده، مواضع کشورهای اروپایی عضو برجام را نپذیرفت.
این کارشناسی روابط بین‌الملل خاطرنشان می‌کند: ایالات متحده تلاش می‌کند از پتانسیل‌های گسترده اقتصادی خود نهایت استفاده را برده و از آن در فعال سازی مکانیسم ماشه استفاده کند؛ بنابراین موضع‌گیری فعلی کشورهای اروپایی نسبت به فعال سازی مکانیسم ماشه تنها موضع‌گیری جایگاهی است و توانایی جلوگیری از فعال سازی مکانیسم ماشه را ندارند.
نظر شما