به گزارش خبرنگار ایمنا، از حدود ۶۰ سال قبل که نسل یوزپلنگ آسیایی در کشورهایی مانند عربستان، عراق، هندوستان و پاکستان از بین رفت ایران تنها مأمن این گونه در خطر انقراض شناخته می‌شود و حتی به همین دلیل امروزه یوزپلنگ آسیایی را یوزپلنگ ایرانی می‌نامند.
سازمان حفاظت محیط زیست نیز به عنوان متولی حفاظت از گونه‌های حیات وحش در دو دهه اخیر برای حفاظت از بقایای نسل یوز در ایران تلاش کرده است. از سال ۱۳۸۰ در تفاهمنامه‌ای که بین سازمان حفاظت محیط زیست با UNDP منعقد شد، پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در سه فاز حفاظت، آموزش و مطالعه موضوع یوز پیگیری شد.
فاز اول پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی از سال ۸۰ تا ۸۷ و فاز دوم آن از سال ۸۷ تا ۹۷ اجرا شد. این پروژه برای ۶ استان یوززیست یزد، سمنان، کرمان، خراسان شمالی و جنوبی و اصفهان در دستور کار قرار گرفت. البته اجرای این پروژه در سال ۹۶ مدتی معلق بود تا اینکه از سال گذشته اجرای فاز سوم آن دوباره از سر گرفته شد و قرار است در مدت پنج سال در زیستگاه‌های یوز اجرا شود.
در شرایطی که جمعیت یوزپلنگ‌ها بنا بر آمارهای اعلام شده از سوی مسئولان و فعالان محیط زیست کمتر از ۵۰ قلاده بوده است، حفاظت از این گونه در خطر انقراض با مشکلات جنجال برانگیزی نیز مواجه شد از جمله مرگ ماریتا یوزپلنگ ماده در شرایط اسارت پارک پردیسان یا موفق نبودن آزمایش‌ها و لقاح مصنوعی برای زادآوری کوشکی و دلبر و حتی طرح انتقال آنها به منطقه حفاظت شده خار توران در بهار امسال که با واکنش‌ها و انتقاداتی همراه بود.
کیومرث کلانتری معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست انتقال موفقیت آمیز سه قلاده یوز در اسارت (کوشکی، دلبر و ایران) به زیستگاه طبیعی را از دستاوردهای این معاونت دانست و مشاهده چهار خانواده یوز در پارک ملی توران را نشان از درستی راهبرد توجه به تغییر زیستگاه اعلام کرده است در حالی که مرتضی پورمیرزایی مدیرعامل انجمن حفاظت یوزپلنگ ایرانی به تازگی در مصاحبه‌ای با یکی از رسانه‌ها گفت که هیچ شواهدی از افزایش جمعیت یوز ایرانی وجود ندارد و خطر انقراض تصادفی ۴۰ یوز باقیمانده جدی است.
تعداد یوزپلنگ آسیایی با توجه به گستره ایران بیشتر است
هرچند اسماعیل کهرم فعال محیط زیست در گفت وگو با خبرنگار ایمنا، لظهار می‌کند که شمار یوزپلنگ‌ها با توجه به گستردگی ایران بیشتر از تعدادی است که در سال‌های اخیر اعلام می‌شود.
وی افزود: چنانچه کمتر از ۳۰ قلاده یوزپلنگ در ایران باقی مانده بود در منطقه‌ای به وسعت یک میلیون و ۴۷۰ هکتاری خارتوران هیچ یوزی پیدا نمی‌شد در حالی که به تازگی تعدادی یوزپلنگ در این منطقه مشاهده شده و ردپای آنها را دیده‌اند اما سازمان حفاظت محیط زیست نمی‌تواند تعداد یوز پلنگ‌ها را اعتباری برای عملکرد خود در زمینه حفاظت از یوز بداند.
این فعال محیط زیست با بیان اینکه سازمان حفاظت محیط زیست برنامه‌ای برای حفاظت از یوز آسیایی ندارد، ادامه داد: سه سال و نیم پیش عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفته است "ما برای چهار تا یوز نمی آییم مسئله آب را فراموش کنیم" در حالی که حراست و نگهداری و تأمین آب جزء وظایف این سازمان نیست و متولی آن وزارت نیرو است اما این سخن نشان می‌دهد که نگرش سازمان حفاظت محیط زیست و رئیس آن نسبت به یوز چه بوده است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر هومن جوکار رئیس پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی به همراه شش فعال محیط زیست دیگر از دو سال پیش تاکنون در زندان اوین هستند و کسی نیست که مسئول پروژه حفاظت یوز باشد. من برای یوز آسیایی که تنها در ایران وجود دارد با این بی‌خیالی که وجود دارد هیچ آینده‌ای پیش بینی نمی‌کنم.
یوزپلنگ در اسارت زاد و ولد نمی‌کند
وی افزود: به تازگی در مقاله‌ای خواندم که یوز ایرانی به هکتارها زمین نیاز دارد، در خار توران و در کویر مرکزی یوز وجود دارد اما اینها از هم فاصله دارند از این رو یوزپلنگ نر و ماده نمی‌توانند همدیگر را پیدا کنند بنابراین سازمان حفاظت محیط زیست باید کریدور تهیه کند که یوز در آن به سهولت رفت و آمد و جفت گیری کند اما کریدور ایمنی نیست چرا که کارخانه یا شهرک صنعتی در این مناطق ساخته شده است.
ما برای یوزپلنگ‌ها زیستگاه و کریدور ایجاد نکردیم از سوی دیگر یوزپلنگ‌ها طعمه ندارند، تعداد جبیر و آهو در ایران حدود ۲۲ هزار رأس و جمعیت آنها پراکنده است و در زیستگاه‌های یوز نیست.
کهرم گفت: یوزپلنگ از جمله حیواناتی است که در اسارت زاد و ولد نمی‌کند؛ اینها به سادگی جفت گیری نمی‌کنند حتی به زاد و ولد یوزپلنگ‌هایی که از پردیسان به خار توران منتقل شدند چندان نمی‌توان امیدوار بود زیرا سن این دو یوزپلنگ بالا رفته و امکان زادآوری ندارند.
حفظ زیستگاه یوزپلنگ اصلی ترین رسالت است
شهاب الدین منتظمی، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در گفت وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: حفظ زیستگاه و حفاظت از یوز در زیستگاه اصلی خودش یک اولویت و طرح اصلی است که برای اجرای آن برنامه‌ریزی‌هایی شده و با مدیران استان‌های یوزخیز کشور در جلسه چهارشنبه گذشته که به مناسبت روز ملی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی برگزار شد این برنامه‌ها را اعلام کردیم.
وی می‌افزاید: سازمان حفاظت محیط زیست برای حفاظت از یوزپلنگ بی برنامه نیست، تا پیش از این پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در دو فاز اجرا شد و فاز سوم آن نیز هم اکنون در حال اجراست.
وی اصلی ترین رسالت و برنامه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی را حفظ زیستگاه دانست و گفت: برای حفاظت از یوزپلنگ نگاه‌ها باید اکوسیستمی و فراتر از فرد یوز باشد. نگاه صرف به یوز جوابگوی حفاظت نخواهد بود.
منتظمی با بیان اینکه زیستگاه یوزپلنگ به حفاظت، امنیت و مراقبت نیاز دارد، گفت: برای ساماندهی زیستگاه یوز باید برنامه ریزی شود که لازمه آن اول تامین امنیت زیستگاه و دوم طعمه است.
خریداری پروانه مراتع از دامدارن برای تأمین امنیت یوزها
وی خاطرنشان می‌کند: وقتی زیستگاه یوزپلنگ کماکان عرصه و جولانگاه چرای دام و حضور سگ‌های گله و بلاصاحب است بی شک امنیتی برای این گونه زیستی وجود نخواهد داشت به هر حال اقداماتی که پیش تر شده بسیار خوب و شایسته بوده است که از جمله آنها می‌توان به خریداری پروانه‌های سامان عرفی و چرای دام از دامداران در مناطق حفاظت شده توران استان سمنان و میاندشت در خراسان شمالی با تلاش سازمان حفاظت محیط زیست، پروژه بین المللی یوز و همراهی سمن‌های زیست محیطی اشاره کرد.
وی می‌افزاید: در زمینه جلوگیری از حضور سگ‌های گله در زیستگاه یوزپلنگ‌ها اقدامات زیادی شد زیرا اصلی ترین تلاش ما این است که عرصه‌ها، زیستگاه‌ها و کریدورهای طبیعی یوزپلنگ را ایمن کنیم.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به این پرسش که آیا احتمال توقف برنامه فعلی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی پس از دولت دوازدهم و با تغییرات مدیریتی در سال‌های پیش رو وجود دارد؟ می‌گوید: وقتی برنامه‌ای کارشناسی است صد در صد از چهارچوب مدیریتی بیرون می‌آید؛ مدیران کلان و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کردند که برنامه حفاظت از یوز باید با همه امکانات فنی، کارشناسی و حتی با شرایط مالی موجود پیگیری شود.
ادامه برنامه حفاظت از یوز آسیایی در دولت بعدی
وی ادامه داد: وقتی برنامه کارشناسی، ضرورت حفظ یوز در زیستگاه خودش را با تمام جوانب در نظر گرفته است و بازخورد آن را در چند ماهه اخیر در منطقه توران شاهد بودیم که ثبت تصاویر حضور چهار خانواده یوزپلنگ بود؛ شاید اصلی ترین هدف و نگاه پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی که در گام نخست ایمن سازی زیستگاه و کریدورها بود با برنامه ریزی استانداری سمنان تحقق یافت و سبب مشاهده این یوزها در زیستگاه‌ها شد.
از سوی دیگر مشاهده کنندگان این یوزپلنگ‌ها همه از جوامع محلی بودند که این نشان می‌دهد تنویر افکار عمومی و ارتقای آگاهی و ضرورت حفاظت یوزپلنگ که خود مردم محلی نیز هم اکنون برای حفاظت از زیستگاه تلاش می‌کنند، مؤثر بوده است و شاید اصلی ترین دستاورد پروژه حفاظت از یوز آموزش جوامع محلی بود؛ اینها دستاوردهای مهم سازمان حفاظت محیط زیست درباره حفاظت از یوزپلنگ آسیایی بوده است و بی شک برنامه‌های کارشناسی پایدار خواهد بود.
اجرای برنامه احیا گونه‌ها در زیستگاه منطقی‌تر است
منتظمی در واکنش به برخی انتقادها درباره انتقال کوشکی، دلبر و ایران از پردیسان به منطقه حفاظت شده توران و نگهداری آنها در حصار اظهار می‌کند: مرگ یوز ماده ماریتا تجربه بسیار تلخ در سال‌های دهه ۸۰ بود که در زمان خودش انتقال آن منتقدان، مخالفان و موافقان بسیاری داشت و موضوع جنجالی بود و سرانجام ماریتا را در شرایط اسارت از دست دادیم؛ این سه یوزپلنگ نیز در پردیسان تهران و در شرایط اسارت نگهداری می‌شدند در جلسات کارشناسی به این نتیجه رسیدیم که هر برنامه‌ای برای احیا در زیستگاه اصلی گونه اجرا شود منطقی‌تر است.
وی تصریح کرد: انتقال و جابجایی کوشکی و دلبر باید در زمانی انجام می‌شد که جوان‌تر بودند و به یکدیگر در زیستگاه خودشان معرفی می‌شدند اما این موضوع در آن زمان نیز منتقدان و موافقانی داشت. به اعتقاد من بهتر بود درباره وضعیت کوشکی و دلبر در آن زمان با فرصت و دقت بیشتری تصمیم گیری می‌شد. با این حال هم اکنون نیز وضعیت عمومی سه یوزپلنگ در خار توران بسیار خوب است.
به گزارش ایمنا، بنا بر گفته امیر عبدوس مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان ۱۰۰ درصد محدوده پارک ملی توران و بخش‌هایی از محدوده امن که بهترین زیستگاه یوز آسیایی است از آغل و دام به منظور حفاظت از جان یوزپلنگ آزادسازی شده است؛ با اقدامات مؤثر ۴۰۰ هزار هکتار اراضی بایر منطقه توران در مجموع ۵۱۰ هزار هکتار، یعنی بالغ بر یک سوم از مساحت کل این مجموعه خالی از حضور دام شده و نکته مهمتر اینکه هسته مرکزی این ذخیره گاه، متشکل از محدوده پارک ملی و بخش‌هایی از محدوده امن که بهترین زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی در آن قرار دارد نیز به طور کامل از دام تخلیه و در اختیار حیات وحش ارزشمند این ذخیره گاه قرار گرفته است. همچنین برنامه ریزی برای ارتقای سرعت اینترنت در منطقه توران از دیگر رویکردها برای پایش و نظارت بر محدوده این پارک ملی برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی است.
نظر شما