به گزارش خبرنگار ایمنا، شش ماه از شیوع بیماری کرونا می‌گذرد و همه گیری این ویروس و تعطیلی مشاغل و تاکید بر خانه ماندن افراد، استفاده خانواده‌ها از فضای مجازی را افزایش داده است همچنین اگر چه شبکه‌های اجتماعی مجازی به عنوان ابزار ارتباطی که می‌تواند جنبه‌های مثبت و مؤثری در توسعه فرهنگی و روابط انسانی ایفا کند اما به دلیل مدیریت ناصحیح، استفاده افراطی و بدون تعقل و تعمق از سوی کاربران برای بسیاری از خانواده‌ها و ورود افراطی آنها به انواع پیج‌ها و فضاها می‌تواند به یک تهدید تبدیل شده تا جایی که جنبه‌های آسیب‌شناسانه آن بیش از کارکردهای مثبت آن جلب توجه می‌کند و این امر تنش‌هایی را برای همسران ایجاد کرده است. شواهد پژوهشی و نظرات کارشناسان حاکی است که این موضوع به ویژه بر میزان سلامت و بقای خانواده‌ها در ابعاد مختلف تأثیرگذار بوده است و امروزه ردپای فضای مجازی در بروز بسیاری از طلاق‌ها و ایجاد نابسامانی‌ها در روابط زوجین دیده می‌شود که در صورت وجود ضعف در پیوندهای حقیقی بین زوجین و وجود مسائل حل نشده بین آنها، پیوندهای مجازی می‌تواند جایگزین پیوندهای حقیقی شده و در نهایت به ناپایداری و قطع احتمالی رابطه بین زوجین منجر شود.
پر کردن خلأ عاطفی همسران در فضای مجازی
مصطفی زارعی، محقق و کارشناس سواد رسانه‌ای و امور بین الملل به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: فضای مجازی در واقع فضایی است که هر اتفاقی در منزل بین والدین و فرزندان و همسران رخ داد و خلأ ایجاد شد ممکن است اشخاص به این فضا مراجعه کنند. معمولاً در ارتباط بین همسران وقتی این خلأ باعث شده به فضای مجازی رجوع شود در این موقعیت چند پارامتر معمولاً می‌تواند در روابط زوجین اثر بگذارد.
وی می‌افزاید: بدبینی و بی‌اعتمادی در زندگی مشترک وجود دارد و استفاده از شبکه‌های اجتماعی در این موقعیت‌ها می‌تواند نوعی فکر را در روابط فردی شخص تعمیم دهد و افراط آن می‌تواند فرصت‌های تعامل واقعی همسران را کاهش دهد.
این کارشناس رسانه تصریح می‌کند: بحث اعتیاد در فضای مجازی و برخی موضوعات مانند خیانت گفتاری و رفتاری در ارتباط‌های مجازی رخ می‌دهد. همچنین موارد طلاقی و دادگاهی که در حوزه بحث روابط همسران است و مربوط به فضای مجازی نبوده هم تأثیرگذاری خود را دارد.
وی در خصوص چرایی وابستگی به فضای مجازی، اظهار می‌کند: اینکه چرا این اتفاق می‌افتد در اکثر موارد به دلیل خلأ عاطفی است و فرد در فضای مجازی دنبال پر کردن این خلأهاست. آمارهایی که طی چند سال اخیر درباره میزان استفاده مردم از شبکه‌های اجتماعی منتشر شد حاکی بود که قریب به ۴۷ میلیون نفر از برنامه واتساپ استفاده می‌کنند، با یک اختلاف کمتر قریب به ۴۵ میلیون نفر از تلگرام استفاده می‌کنند و حدود ۴۲ میلیون نفر کاربر اینستاگرام هستند.
زارعی ادامه می‌دهد: با به وجود آمدن شرایط کرونایی، برای بسیاری از کسب و کارها و فضای آموزشی محدودیت ایجاد شد و استفاده مردم از فضای مجازی بیشتر از قبل شده است. از سوی دیگر کسانی که در فضای مجازی تولید محتوا می‌کنند این تولیدات را افزایش دادند و این اتفاق‌ها نشان می‌دهد که ارتباط تنگاتنگی در جامعه‌ای که ۸۰ میلیون نفر جمعیت دارد وجود دارد و می‌توان گفت که آیتم‌هایی که ابتدای صحبت به آنها اشاره شد به نوعی در یک رابطه همسرانه و خانوادگی تأثیرگذار هستند.
لزوم آموزش‌های استفاده از فضای رسانه و رژیم محتوایی
وی در زمینه آموزش‌های استفاده از فضای رسانه، اظهار می‌کند: در حقیقت آموزش فضای مجازی تقریباً کم رنگ بوده است، برای تشکیل یک خانواده پسر و دختر در کلاس‌های روانشناسی و آموزشی شرکت می‌کنند و یکی از کلاس‌های آموزشی که در زندگی خانوادگی مؤثر بوده و یکی از پایه‌های زندگی را تشکیل می‌دهد به طور یقین رسانه است.
این محقق سواد رسانه‌ای می‌افزاید: به دلیل اینکه دختر و پسر قبل از ازدواج با فضای مجازی آشنا هستند. باید فضای مجازی را مدیریت کنند تا کنترل ایجاد شود. دو نفری که استفاده کننده فضای مجازی بودند و اکنون در کنار همدیگر قرار می‌گیرند باید به این موارد توجه کنند. ابتدا بحث فراگیری سواد رسانه‌ای را مد نظر قرار دهند و همه افراد باید این موارد را بیاموزند، همچنین ایجاد محدودیت زمانی و مکانی برای استفاده از فضای مجازی به شدت بعد از فراگیری سواد رسانه‌ای توصیه می‌شود.
وی تصریح می‌کند: نیازی نیست افراد همیشه آنلاین باشند و در حقیقت خارج از بازه زمانی که خودشان تعریف می‌کنند از فضای رایانه‌ای استفاده کنند. همه این موارد نیازمند اعمال رژیم در سواد رسانه‌ای است همانطور که فردی طالب این است که اندام متناسبی داشته باشد و رژیم غذایی را در نظر می‌گیرد، به طور یقین در فضای مجازی هم رژیم سواد رسانه‌ای به شدت به شخص کمک می‌کند.
به گفته زارعی مهم این است که در این فضا زوج‌ها بدانند چه نوع فیلم‌هایی را تماشا کنند یا نکنند، برنامه ریزی داشته باشند یا نداشته باشند، اینکه در این فضا چه صفحه‌ای مورد پسند بوده و فالو کرده باشند و چه صفحه‌ای مورد پسند نبوده و فالو نکرده باشند. عضو چه گروهی باشند و عضو چه گروهی نباشند و همه این موارد در حوزه رژیم سواد رسانه‌ای و مصرف در حوزه فضای مجازی قرار می‌گیرد.
وی تاکید می‌کند: در واقع باید یک رژیم محتوایی برای خودمان در نظر بگیریم و مطابق با همان می‌توانیم فضا را پیش ببریم. معمولاً استفاده از فضای حقیقی حائز اهمیت بیشتری است. بسیاری از اوقات استفاده از همین فضا به وسیله زوج‌ها می‌تواند به شدت اثرگذار باشد مانند وبگردی، گردشگری، آشپزی و موارد دیگر که همسران می‌توانند در این فضا با یکدیگر تعامل داشته باشند که همه اینها از جنبه‌های مثبت استفاده از فضای مجازی است.
این محقق سواد رسانه‌ای، اظهار می‌کند: در استفاده از این فضا شاهد برخی تعارضات نیز هستیم و دسته‌ای از افراد به فضای مجازی اعتیاد پیدا می‌کنند که توجه به این مسائل حائز اهمیت است. زوج‌ها علاوه بر محتوای فضای مجازی باید به زمان و مکان استفاده از این فضا توجه داشته باشند. پاسخگویی به پیامک‌ها قطعاً زمان و مکان دارد و قرار نیست که افراد همیشه آنلاین و در دسترس باشند. بعضی از اوقات خلأ عاطفی همسران امکان دارد از یک سرخوردگی محبت اتفاق افتاده و دچار افسردگی محدود باشند و به دلیل ایجاد خلأ عاطفی به سمت فضای مجازی و رسانه‌ای سوق پیدا کنند و همین سوق پیدا کردن به این فضا باعث می‌شود که افرادی بخواهند زندگی آنها را از بین ببرند و آن فرد را درگیر مسائل عاطفی کرده و به سوی خود جذب کنند و زوجین دچار خیانت شوند.
اصول و چهارچوب‌های شهروند فضای مجازی را بدانیم
احمد پدرام روانشناس در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به اینکه باید به عنوان یک انسان مدرن با شهر مجازی آشنا باشیم، می‌گوید: شهروند فضای مجازی شدن اصول و چهارچوب‌هایی دارد و متمدن این شهر باید بتواند قواعد آن را رعایت کند. طبیعی است که ابتدا به خودش صدمه نزند و در ارتباطات هم یک حد و مرزهای واژگانی وجود دارد که اگر این حد و مرزهای واژگانی یا زمان استفاده مناسب رعایت نشود به طور طبیعی برای خود آن فرد در رابطه‌ها عین فضای واقعی مشکل ایجاد می‌شود.
وی معتقد است یک خانمی که ارتباط کلامی را با یک آقایی شروع می‌کند یا یک آقایی که با یک خانمی شروع می‌کند به اسم اینکه دوست دارد یا چون فضای مجازی است اشکالی ندارد، باید بداند که یک اشکال‌های جدی در این فضا وجود دارد اینکه باعث می‌شود توجیه نباشد و یا حد و مرزها فهمیده نمی‌شود و باعث می‌شود که آن فرد از دایره اخلاق پای خود را فراتر بگذارد. از خط قرمزها عبور کند و صمیمی‌تر شدن اتفاق بیفتد.
این مشاور خانواده، ادامه می‌دهد: در نتیجه ورود اشخاص به این فضا وقت و بی وقت می‌شود و گاهی اوقات شخصی نصف شب در چهارچوبی تعریف شده به یک نفر دیگر پیام می‌دهد. اگر اعتراضی هم شود بر این باور است یک گفت وگوی ساده بوده و کار خاصی نشده است.
به گفته پدرام، همه اینها در واقع مانند فضای حقیقی خطراتی ایجاد می‌کند، بنابراین زمان، شخص مقابل، تصاویری که رد و بدل می‌شود، مکان ارتباط‌های مجازی مانند فضای حقیقی حائز اهمیت است و اگر بر مبنای اصول نباشد می‌تواند برای هر دو طرف (مرد و زن) آسیب زا باشد.
این روانشناس تصریح می‌کند: هنگامی که مرد یا زن به اسم اینکه با دوست یا همکارم تماس می‌گیرم، در زمان نامناسب و بدون رعایت مکان این کار را انجام دهند به زندگی خود، بچه‌ها و همسرشان آسیب می‌رسانند و قطعاً پایبند به رعایت اصول شهروند فضای مجازی نیستند. در واقع در استفاده از این فضا بحث فقط خیانت زوج‌ها نیست و نکته مهم عدول از وظایف و خروج از چهارچوب‌های اخلاقی است که ممکن است به وجود بیاید.
وی برای استفاده بهینه از فضای مجازی به زوج‌های جوان، توصیه می‌کند: استفاده از کانال‌های علمی را در اولویت قرار دهند و این فضا را بشناسند. باید از کانال‌ها و صفحه‌های سالم و با تعریف‌های فلسفی، ادبی، اخلاقی، اجتماعی و روانشناسی استفاده کنند.
این استاد دانشگاه اظهار می‌کند: اگر همسران در طول روز نمی‌توانند به یکدیگر سر بزنند می‌توانند از فضای مجازی به عنوان یک ابزار برای رد و بدل کردن حرف‌های دل خود استفاده کنند. ارسال آهنگ، پیام‌های محبت آمیز یا علمی، بازگویی خاطرات با ارسال عکس‌ها و موارد دیگر استفاده بهینه از مخازن فضای مجازی برای زوج‌هاست.
تضعیف روابط بین فردی همسران، فضای مجازی عامل تعارضات زوج‌ها
مجتبی ناجی، معاون اجتماعی سازمان بهزیستی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به تأثیرگذاری استفاده از فضای مجازی در روابط بین زوجین، می‌گوید: نفس این رفتار می‌تواند رفتار اعتیادی تلقی شود و زمانی که فرد احساس کند در میزان استفاده از فضای مجازی کنترل ندارد و بی اختیار به سراغ آن می‌رود یا بعضی از رفتارهای جدی زندگی به خصوص فعالیت‌هایی که مربوط به سلامت، تغذیه، بهداشت، شغل و تحصیل است تحت تأثیر مشغولیت‌های فضای مجازی قرار می‌گیرد در این صورت استفاده از این فضا دیگر از حد طبیعی خودش فراتر رفته است.
وی می‌افزاید: بنابراین هر نوع کاربری و استفاده از فضای مجازی نمی‌تواند به عنوان مصداق رفتار اعتیادگونه تلقی شود و مشخصه‌هایی دارد. صرف نظر از اینکه در چه گروه‌ها، سایت‌ها و کانال‌هایی سرکشی می‌کند خود این رفتار می‌تواند باعث اختلال در رفتار و سبک زندگی زوجین شود.
وی تصریح می‌کند: وقتی افراد دچار وبگردی و سرکشی به گروه‌ها و سایت‌های مختلف می‌شوند ممکن است از سایت‌ها و گروه‌هایی سر در آورند که از نظر علمی و فرهنگی موثق و مورد اعتماد نیستند و این امکان وجود دارد که افراد به سایت‌های غیرمرتبط و غیرمعتبر راه پیدا کنند و کنجکاوی‌هایی را به دنبال دارد. ممکن است که ارتباطات بین فردی فضای مجازی شکل گیرد که در اوایل بیشتر حالت کنجکاوی داشته باشد و از روی تفنن و یا تفریح بخواهند آن را افزایش دهند.
ناجی اظهار می‌کند: چه بسا بتدریج وابستگی عاطفی و روانی ایجاد شود که برقراری روابط مجازی با افراد مجازی که هویتشان مشخص نیست در اولویت باشد. فرد ممکن است حتی جنسیت خود را هم در این فضا معکوس معرفی کند و باعث فریب کاربر در ارتباطات مجازی شود.
معاون اجتماعی سازمان بهزیستی استان اصفهان، تاکید می‌کند: اگر زوجین در اوقات فراغت زندگی به روابط فضای مجازی بپردازند می‌تواند یک الگوی مداخله کننده در رفتار طبیعی زوجین باشد و آنها را از روابط واقعی زندگی بازدارد. برخی پیامدهای ناگوار عاطفی و هیجانی هم در پی داشته باشد و باعث سرخوردگی، افسردگی و خمودگی آنها شود. کاربر فضای مجازی اگر از حد متعادلی بیشتر در این فضا جستجو کند ممکن است از نظر روانی تحت تأثیر قرار گیرد و به هر حال انسان به تعاملات واقعی نیاز دارد و اگر تعاملات مجازی جایگزین روابط واقعی شود می‌تواند در روابط زوجین عوارضی داشته باشد.
وی معتقد است اگر این تعاملات در فضای مجازی با جنس مخالف اتفاق بیفتد، ممکن است قول‌هایی را فرد دریافت کند که حالت‌های وسوسه انگیز و هیجان انگیزی به همراه داشته باشد و این اتفاق پیامدهای ناگواری در زندگی زناشویی دارد.
ناجی تاکید می‌کند: زوجینی که با همدیگر روابط متشنجی دارند روابط واقعی و بین فردی آنها دستخوش اختلالاتی است که به فضای مجازی روی می‌آورند در واقع بعضی اوقات فضای مجازی علت اختلالات رفتاری بین همسران نیست بلکه معلول اختلالات رفتاری بین فردی است. بر عکس این قضیه نیز اتفاق می‌افتد و آغاز تعاملات فضای مجازی می‌تواند در روابط بین زوجین تأثیر بگذارد و این دو مورد با همدیگر همبستگی دارند و نمی‌توان ادعا کرد اگر روابط زوجی منجر به طلاق شده یا تعارضات زناشویی عامل اصلی آن فضای مجازی است.
معاون اجتماعی سازمان بهزیستی استان اصفهان، اظهار می‌کند: شاید خصوصیت‌های شخصیتی زوجین و روابط بین فردی آنها به گونه‌ای بوده که آنها را به فضای مجازی سوق داده است. یعنی زن و شوهری که دچار افسردگی و سرخوردگی در روابط زوجی می‌شوند از فضای مجازی به عنوان یک گریزگاه برای خروج از تعارضات زناشویی استفاده می‌کنند.
وی تصریح می‌کند: این‌طور می‌توان گفت که بیشتر زوجینی که به سمت استفاده افراطی از فضای مجازی می‌روند روابط بین فردی و عاطفی آنها در زندگی واقعی دچار نابسامانی و تعارضاتی شده که این افراد به فضای مجازی سوق پیدا کردند.
ناجی در خصوص راهکارهای پیشگیرانه از آسیب‌های فضای مجازی به زوجین توصیه می‌کند: روابط بین فردی خود را تقویت کنند تا طرف مقابل نیاز کمتری برای ورود و استفاده از فضای مجازی پیدا کند و فقط در حد امور زندگی، دنبال کردن اخبار و روابط با اقوام و بستگان باشد. اما اگر روابط بین فردی همسران تضعیف شود فضای مجازی می‌تواند به عنوان یک عنصر و عامل تشدید تنش‌ها و تعارضات زناشویی شود.
گزارش از اکرم کیانی، خبرنگار سرویس جامعه ایمنا
نظر شما