به گزارش خبرنگار ایمنا، مدیریت آب از مهم‌ترین راهبردهای توسعه بشمار می‌رود؛ مدیریتی که ضعف در آن چالشی بحرانی همراه می‌آورد که نجات از این بحران بسیار دشوار خواهد بود.
در این میان لزوم مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی نسبت به دیگر بخش‌ها، قابل‌توجه‌تر به نظر می‌آید. گفته می‌شود سهم چشمگیر مصرف آب در بخش کشاورزی، کشور را با بحران کم‌آبی مواجه کرده به‌طوری‌که پتانسیل آبی کشور، دیگر پاسخگوی نیازهای رو به رشد در این بخش نیست.
شاید به همین دلیل است که از مدیریت منابع و بهینه‌سازی مصرف آب در بخش کشاورزی به‌عنوان مهم‌ترین و شاید هم تنها راهکار مقابله با کم‌آبی نام برده می‌شود.
به اعتقاد برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران بخش آب کشور، با توجه به محدودیت منابع آب، توسعه پایدار در آینده مرهون مدیریت صحیح در استحصال، نگهداری، انتقال و مصرف آب و افزایش بهره‌وری آن است. بر این اساس راهکارهایی چون صرفه‌جویی و خلق منابع تأمین آب، اصلاح الگوی کشت و استفاده از آبیاری مکانیزه در بخش کشاورزی مطرح می‌شود که استفاده از آن‌ها می‌تواند بازده سطح زیر کشت را تا چند برابر افزایش دهد. این مسئله به‌ویژه در استان‌هایی که صنعت کشاورزی سهم قابل توجهی از اشتغال و فعالیت را به خود اختصاص داده، نمود بیشتری می‌یابد.
ایران از نظر منابع آبی در شرایط بحرانی بسر می‌برد
به گفته کارشناسان، تدابیری چون بهره‌گیری از روش‌های نوین آبیاری، تغییر الگوی کشت با بهره‌گیری از بذرهای دارای مقاومت بیشتر در مناطق خشک و کم آب و همچنین ضرورت تصویب طرح جمع‌آوری آب باران در کشور از جمله سیاست‌هایی است که از طریق آن‌ها می‌توان منابع آبی را در بخش کشاورزی مدیریت کرد.
در چند دهه گذشته با افزایش بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی، شرایط نامطلوبی در این حوزه ایجاد شده است. حال به دلایلی مانند نبود شبکه‌های آبیاری، ضعف مدیریت بهره‌برداری و نگهداری از تأسیسات آبی، بالا بودن تلفات آب در مراحل انتقال و همچنین توزیع و مصرف از منابع آب زیرزمینی، مشکلات این بخش در حال تشدید شدن است. باید توجه داشت که ایران ازنظر منابع آب، در شرایط بحرانی‌تری نسبت به متوسط‌های جهانی بسر می‌برد.
کشاورزی اصفهان را نجات دهید
در شرایطی که اصفهان، استان با سابقه کشور در کشاورزی که به دلیل مشکلات کم‌آبی در زمینه کشاورزی دچار مشکل شده است، چگونه می‌تواند با مدیریت منابع آبی بر چالش‌های کشاورزی خود غلبه کند؟
مجید امینی، مدیر آب‌وخاک سازمان جهاد کشاورزی اصفهان، در این باره در گفتگو با خبرنگار ایمنا با تأکید بر اهمیت مدیریت صحیح در حوزه کشاورزی استان می‌گوید: قرارگیری اصفهان در منطقه‌ای خشک و نیمه خشک مسئله امروز نیست بلکه همیشه چنین بوده. بر اساس مستندات تومار شیخ بهایی که به صدها سال قبل بر می‌گردد، این خشکی در آن زمان هم وجود داشته ولی علت مشکلات کنونی به مدیریت نادرست در منابع آبی مربوط می‌شود.
وی می‌افزاید: مواردی چون بارگذاری‌های بیش از حد روی زاینده‌رود، تجمع صنایع آب‌بر و افزایش زمین‌های زیر کشت که همگی مصرف آب قابل توجهی دارند، از ایراداتی است که به ضعف مدیریت بازمی‌گردد.
مدیر آب‌وخاک سازمان جهاد کشاورزی اصفهان می‌گوید: در کل کشاورزی در نقاط مختلف ایران پیشینه‌ای هزاران ساله دارد و موضوعی نیست که مربوط به چند سال اخیر باشد. در مناطقی که انواعی از محصولات کشاورزی کشت می‌شود حتی نحوه کشت با فرهنگ و تاریخ آن منطقه سازگار شده است.
امینی تصریح می‌کند: علاوه بر این آبی که در بخش کشاورزی مصرف می‌شود باید بهینه باشد بنابراین در آبیاری باید از روش‌های مدرن به‌جای سنتی استفاده شود. همچنین لازم است الگوی کشتی برای استان تعریف شود که بر ویژگی‌های آب‌وهوایی این منطقه، منطبق باشد بنابراین کشاورزی در چنین منطقه‌ای با مشکل چندانی مواجه نخواهد بود.
وی با بیان ضرورت مطالعات علمی در خصوص تعیین علت بروز خشکسالی می‌گوید: در راستای رفع این مشکلات برنامه "سازگاری باکم آبی" با حضور دستگاه‌های اجرایی مانند جهاد کشاورزی، شهرداری و محیط زیست میزان آب قابل‌برنامه‌ریزی استان‌ها برآورد می‌شود. در این صورت مقدار منابع آبی موجود و ظرفیت کشت در مناطق مختلف مشخص می‌شود؛ این طرح بسیار کارآمد خواهد بود.
مدیریت صحیح بر آب زاینده‌رود حاکم نیست
کشاورزان اصفهان همواره نسبت به شیوه مدیریت آب رودخانه زاینده رود، گلایه‌مند بوده و بر این اعتقادند که تقسیم عادلانه آب مطابق با برنامه‌های تدوینی وزارت نیرو بر حوضه زاینده‌رود حاکم نیست و حدود ۵۰ درصد از برداشت آب از حوضه زاینده‌رود سرنوشت نامعلوم دارد.
در این زمینه حسین محمدرضایی، عضو هیئت‌مدیره نظام صنفی کشاورزی شهرستان اصفهان، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: برداشت‌های بی‌نام و نشان از آب زاینده‌رود مشکل اساسی کشاورزان این استان است.
وی می‌افزاید: گزارش‌های فراوانی از برداشت‌های غیرقانونی در بالادست استان اصفهان و حتی استان مجاور داده می‌شود که متأسفانه شرکت آب منطقه‌ای و وزارت نیرو درجهت تأمین آب کشاورزی شرق اصفهان غیرمتعهد عمل کرده و در ممانعت از برداشت‌های غیرقانونی و غیرمجاز از زاینده‌رود توانی از خود نشان نداده اند؛ این شرکت هنوز نتوانسته در این زمینه به تعهدات خود عمل کند درصورتی‌که تنها پاسخگوی کشاورزان، وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای هستند.
عضو هیئت مدیره نظام صنفی کشاورزی شهرستان اصفهان خاطرنشان می‌کند: چرا برای زاینده‌رود اصفهان و مدیریت منابع آبی این حوزه در تهران تصمیم‌گیری می‌شود درحالی‌که لازم است شرایط این استان از نزدیک مشاهده شود تا بتوان تصمیم صحیحی برای آن گرفت.
محمدرضایی ادامه می‌دهد: کم‌آبی تنها یکی از مشکلاتی است که کشاورزان اصفهان به ویژه در منطقه شرق استان با آن دست به گریبانند به فروش نرسیدن محصولات و نبود درآمد به دلیل شرایط کرونا ازجمله چالش‌های بسیار مهم این صنف است که امسال مزید بر مشکلات کم‌آبی شده است. حال با توجه به این مشکلات اگر هم باوجود کم‌آبی کشاورز نتواند محصولی را کشت کند، چه شرایطی برای آن‌ها ایجاد خواهد شد؟
تدابیری برای گذر از شرایط ناخوش آبی
ضعف‌ها و نواقص مدیریت منابع آبی و رفع آن‌ها بیش از هرچه به سیاست‌گذاری توسط مسئولان مربوط می‌شود. چه‌بسا با وجود خشک بودن اصفهان می‌توان توسط مدیریت منابع آبی، کشاورزی را رونق بخشید. در این حال تغییر الگوی کشت، استفاده از گیاهان کم آب بر، افزایش راندمان آب کشاورزی و افزایش بهره‌وری از راهکارهای کارآمدی برای مصرف بهینه آب محسوب می‌شود که بنا بر گفته کارشناسان این بخش، کشاورزان استان در بحث مدیریت منابع آب همیشه پیشرو بوده‌اند.
البته استفاده از چنین راه‌حل‌هایی چندان ساده نیست و در راه اجرا مشکلاتی وجود دارد بنابراین باید به خوبی مورد بررسی قرار گیرد. اولین چالش این مسئله مدیریت چندگانه آب در بخش کشاورزی و مسئله دیگر ارائه راه‌حل‌های یکسان توسط مسئولان برای کشاورزی همه استان‌هاست درصورتی‌که لازم است ویژگی‌ها و ظرفیت‌های هر استان در نظر گرفته شود. درنهایت باید خاطرنشان کرد برای گذر از این شرایط لازم است از سوی مسئولان بالادستی در قوانین و مصوبه‌های مرتبط با این حوزه تجدید نظر شود در غیر این صورت دیری نمی‌پاید که تداوم این روال، رمق باقی‌مانده در بخش کشاورزی استان را هم بگیرد.
گزارش از: نفیسه زمانی نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما