به گزارش خبرنگار ایمنا، هریک از ما در طول شبانه روز خواه یا ناخواه لغاتی را در صحبت‌های خود به‌کار می‌بریم که ریشه فارسی ندارند. ادامه روند این مکالمات به قلم و نگارش ما نیز نفوذ می‌کند و شاهد به‌کارگیری لغات بیگانه آن هم در حد گسترده در نوشتار هستیم. این موضوع اهالی زبان و ادب را بر این واداشته تا فکری به حال زبان کهن فارسی بکنند و اینجاست که نام فرهنگستان زبان و ادب فارسی پررنگ‌تر از پیش می‌درخشد.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی می‌گوید سالانه حدود سه تا چهار هزار واژه جدید ساخته و تصویب کرده و همه آنها را نیز در کتابی به نام «فرهنگ واژه‌های مصوب» منتشر می‌کند که تا حالا ۱۳ جلد از این مجموعه منتشر شده است. فرهنگستان نهادی است با ۱۳ گروه پژوهشی که برخی از آنها عبارت‌اند از: ادبیات معاصر، ادبیات تطبیقی، ادبیات انقلاب اسلامی، دستور زبان، فرهنگ‌نویسی، مطالعات زبان و ادب فارسی در آسیای صغیر، آموزش زبان و ادبیات فارسی و واژه‌گزینی. در میان این بخش‌ها، آنکه بسیار پیش چشم بوده همان گروه واژه‌گزینی است. در این بخش، علاوه بر اعضای پیوسته تعداد زیادی از استادان نیز با عنوان اعضای غیرپیوسته و هیئت فنی مشغول کار هستند.
واژه‌های مصوب از سوی فرهنگستان با سلیقه مردم هماهنگی دارند؟
در کنار نگرانی‌هایی که برای ورود لغات بیگانه به زبان و ادبیات وجود دارد حالا ورود لغات مصوب از سوی فرهنگستان به زبان عامیانه و حتی رسانه‌ها حاشیه ساز شده است و از سوی و کنار انتقادهایی به این واژگان می‌شود که در بعضی موارد نیز آنقدر بیجا و بی مورد نیست.
اسحاق طغیانی، استاد زبان و ادبیات فارسی در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: فرهنگستان باید واژه‌هایی را تنظیم و مطرح کند که تا حد ممکن مقبولیت عمومی پیدا کند، البته بسیاری از واژه‌ها مانند واژه‌های مباحث تخصصی جنبه اختصاصی دارند که متخصصین مربوط به این رشته‌ها با آشنایی با این لغات رابطه ملموس‌تری با آنها پیدا می‌کنند.
وی اظهار می‌کند: مهم آن است که واژه‌ها به اشکال گوناگون در کتاب‌های درسی، مجلات، رسانه‌ها مخصوصاً رادیو تلویزیون و روزنامه به کار گرفته شود و بدین صورت می‌توانند در میان مردم و در مکالمه‌های روزمره آنها جای باز کنند. در این صورت اگر کلمات تألیف شده در ناهنجارترین حالت ممکن نیز باشد معمول خواهد شد. البته باید تا حد امکان از واژه‌های عمومی استفاده شود که با سلیقه مردم نیز هماهنگی داشته باشد.
واژه‌سازی دستمایه شوخی شده است
بخش واژه‌سازی فرهنگستان که همیشه تنور حاشیه داغی دارد و حتی در میان جامعه جنبه‌ای طنز پیدا کرده است! این درحالی است که بسیاری از واژه‌هایی که به فرهنگستان نسبت داده و آن را دستمایه خنده می‌کنند، به هیچ عنوان در فرهنگستان معادل سازی نشده است. به عنوان مثال یکی از واژه‌ها "کش لقمه" است که برخی به اشتباه تصور کردند این واژه تولید فرهنگستان است. با این حال فرهنگستان در دو دهه گذشته توانسته بیش از ۵۰ هزار واژه فارسی جدید برای معادل‌های خارجی تصویب کند. این واژه‌ها در بخش‌های مختلف تخصصی و عمومی مثل کشاورزی، باغداری، کامپیوتر، ورزش، علوم نظامی و غیره است. چند سال پیش غلامعلی حدادعادل که سال‌هاست ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی را بر عهده دارد، گفته بود «این لغات به مدت سه سال به‌صورت پیشنهادی به نظرخواهی گذاشته می‌شوند و سپس با امضای رئیس‌جمهوری رسمیت پیدا می‌کنند».
طغیانی در خصوص دستمایه شوخی و خنده شدن برخی واژه‌ها، توضیح می‌دهد: در ابتدای امر ممکن است واژه، ترکیبی ناهنجار باشد و حتی در میان مردم مورد خنده و مزاح قرار گیرد اما با به‌کارگیری پی در پی، این چنین واژه‌ها نیز می‌توانند به خوبی جا بیفتند. اینکه مردم نسبت به ورود لغات جدید واکنش‌های متفاوتی نشان دهند موضوع چندان عجیبی نیست، چرا که بشر همیشه در مقابل ابزار، وسایل و حتی فرهنگ، زبان و خط‌های نو ظهور کمی مقاومت کرده و واکنش نشان داده، اما به مرور زمان به آن عادت کرده و حتی به کارکردهای مثبت آن نیز پی برده است. واژگان نوظهور تقریباً این چنین مصداقی دارند و با تکرار و به‌کارگیری در میان مردم جا می‌افتند.
رسانه‌ها باید وارد میدان شوند
رسانه‌ها مانند از رادیو، تلویزیون، مطبوعات و خبرگزاری‌ها همواره نقش شایانی در فرهنگ‌سازی مطالب مختلف در جامعه دارند. در زمینه به‌کارگیری واژه‌های مصوب از سوی فرهنگستان نیز رسانه‌ها می‌توانند نقشی پر رنگ داشته باشند، چراکه مخاطب اصلی آنها مردم جامعه هستند و میزان تأثیر پذیری مردم از رسانه‌ها تقریباً زیاد است؛ پس می‌توان روی رسانه‌ها به عنوان عاملی برای جا انداختن هر چه بیشتر واژه‌های معادل سازی شده از سوی فرهنگستان در میان مردم حساب کرد.
طغیانی در این باره اظهار می‌کند: اگر رسانه‌ها این مطالب را به صورت پی در پی مطرح کنند واژه‌ها کم کم متداول خواهند شد و رسانه باید نقش حائز اهمیت خود در این زمینه را درک کند و از آن نهایت استفاده را داشته باشد.
وی ادامه داد: در فرهنگستان محققان و پژوهشگرانی حضور دارند که در حال تلاش برای بهبود هر چه بیشتر ادبیات زبان فارسی هستند و به زبان فارسی عشق می‌ورزند. در صورتی که هماهنگی میان تولید کننده واژه‌های جدید و دستگاه‌های رابط و حتی عامه مردم وجود داشته باشد نه تنها مشکلی نخواهد بود، بلکه قدم‌های مثبتی برای تقویت زبان فارسی برداشته خواهد شد. اما متأسفانه اعضای فرهنگستان با صرف هزینه و وقت بسیار واژه‌هایی را تولید می‌کنند اما مردم آنها را به کار نمی‌برند و تمامی این تلاش‌ها بی نتیجه خواهد شد.
نظر شما