به گزارش خبرنگار ایمنا، محمد حسن گنجی در سال ۱۲۹۱ در شهرستان بیرجند به دنیا آمد. پدر او، ابوتراب مدت‌ها نایب‌الحکومة شهر "قاین" بود. وی سه برادر و دو خواهر داشت که چهار نفر آنها در مدارس محلی بیرجند به تدریس اشتغال داشتند. گنجی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خود گذراند و پس از آن برای ادامه تحصیل به تهران مهاجرت کرد. در تهران به دارالمعلمین عالی رفت و در رشته تاریخ و جغرافیا تحصیل کرد و به درجه کارشناسی رسید. سپس در حدود سال ۱۳۱۲ به عنوان دانشجوی برگزیده به اروپا اعزام شد و در دانشگاه ویکتوریا منچستر انگلستان به تحصیل ادامه داد و در سال ۱۳۱۷، لیسانس تخصصی خود را در جغرافیا اخذ کرد.
در سال دوم ماندن در انگلستان بود که پس از یک سال مطالعه و بررسی رشته‌های گوناگون، تصمیم خود را گرفت که در زمینه جغرافیا کار کند و از آن زمان تاریخ برای او در درجه دوم اهمیت قرار گرفت. گنجی در آن سال در گروه تخصصی جغرافیا در دانشگاه منچستر نام‌نویسی کرد و پس از چهار سال توانست لیسانس تخصصی و ممتاز در جغرافیا را به دست آورد که برابر کارشناسی‌ارشد به شمار می‌آید. وی دلیل گرایش خود را به جغرافیا و به ویژه هواشناسی، دو رویداد خشکسالی و سیلی می‌داند که در روزگار کودکی و نوجوانی در زادگاهش رخ داد و باعث آسیب زیادی به روستاییان شده بود. او در سال ۱۳۳۱ مجدداً با استفاده از بورس تحصیلی عازم آمریکا شد و مدرک دکتری خود را در رشته جغرافیا، از دانشگاه کلارک دریافت کرد. پایان نامه دکتر گنجی درباره آب و هوای ایران به زبان انگلیسی به چاپ رسیده‌است.
محمد حسن گنجی از سال ۱۳۱۷ تا ۱۳۵۴ در دانشگاه تهران به تدریس اشتغال داشت و به عنوان اولین شخصی که جغرافیای نوین را وارد برنامه‌های دانشگاهی کرده‌است، شناخته می‌شود. وی مراحل دانشگاهی را از دبیری تا معاونت دانشگاه طی کرده و در سال ۱۳۵۴ با اخذ درجه استادی ممتاز بازنشسته شده‌است. وی از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۷ مدیریت اداره کل هواشناسی را عهده‌دار بود و به عنوان بنیانگذار سازمان هواشناسی ایران شناخته می‌شود.
دکتر گنجی از اردیبهشت سال ۱۳۴۲ تا مهرماه ۱۳۴۷ معاون پارلمانی وزارت راه و در زمان ریاست پروفسور رضا از سال ۱۳۴۷ به مدت یک سال پست معاونت اداری و مالی دانشگاه تهران را عهده‌دار بود. پس از چندی مشاور دانشگاه و از خردادماه ۱۳۵۳ عهده‌دار ریاست دانشکده ادبیات و علوم انسانی شد و تا پایان خدمت ۳۷ ساله دانشگاهی خود در این سمت باقی ماند. وی در دهه ۴۰ شمسی ریاست منطقه آسیا را در سازمان هواشناسی عهده‌دار بود و از همان سال رابطه خود را با همان سازمان حفظ کرد. از محمدحسن گنجی چندین کتاب از جمله "اطلس اقلیمی ایران" و بیشتر از ۱۰۰ مقاله به زبان‌های فارسی و انگلیسی منتشر شده است.
وی علاوه بر مدیریت گروه جغرافیا، ریاست دانشکده ادبیات و علوم انسانی و معاونت دانشگاه تهران و پیش از انقلاب اسلامی، ریاست اداره کل هواشناسی ایران و ریاست هواشناسی منطقه آسیا را نیز بر عهده داشته است. دکتر گنجی از سال ۱۳۶۴ با مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، همکاری کرد و از سال ۱۳۷۰ به عنوان مشاور رئیس دانشکده علوم زمین با دانشگاه شهید بهشتی همکاری داشته است. استاد گنجی در زمان جنگ در ستاد بسیج مسئولیت بررسی و ارزیابی نقشه جبهه‌های جنگ را بر عهده داشت. علاوه بر این از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲ مشاور رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح بود و از سال ۱۳۷۳ نیز با سمت مشاور دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی در طراحی و اجرای برنامه‌ها مشارکت داشته است.
وی از سال ۱۳۶۵ عضویت بخش جغرافیایی سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی را دارا بوده و با بیشتر دانشگاه‌های تهران بویژه دانشگاه تربیت مدرس در تدریس دوره‌های دکتری جغرافیا همکاری داشته است. او همچنین عضویت کمیته رهبری اطلس اقلیمی ایران را در سازمان هواشناسی بر عهده داشت. وی همچنین عضو دائم‌العمری انجمن جغرافیایی انگلستان و اولین رئیس انجمن جغرافی‌دانان آسیا و یکی از ۱۵ جغرافی‌دانان برتر جهان بوده است.
دکتر گنجی که به پدر علم جغرافیای ایران شهرت دارد، در سال ۲۰۰۱ از سوی سازمان جهانی هواشناسی به عنوان دانشمند برتر جهان و دانشمند سال هواشناسی معرفی شده است. او در بیست و نهمین کنگره اتحادیه بین‌المللی جغرافیایی در کره جنوبی در سال ۲۰۰۰ میلادی به عنوان یکی از ۱۵ جغرافی‌دان برجسته جهان شناخته شد و سازمان هواشناسی جهانی، جایزه علمی سال ۲۰۰۱ خود را به وی اعطا کرد. پدر علم جغرافیای ایران دارای ۱۳۰ اثر برجسته علمی و تخصصی به زبان‌های فارسی و انگلیسی و تربیت کننده ۱۱ نسل استاد عالی در حوزه جغرافیاست.
مراسم نکوداشت یکصدمین سالروز تولد دکتر محمد حسن گنجی پدر علم جغرافیای ایران و مؤسسه اداره هواشناسی و تربیت کننده ۱۱ نسل استاد جغرافیا در مجموعه تاریخی سعدآباد برگزار شد. او همچنین نشان درجه سه در خدمات دولتی را دریافت کرده است. دکتر گنجی از اوایل انقلاب تا قبل از مرگ بیش از ۶۳ لوح تقدیر از مراکز آثار و مفاخر علمی، چهره‌های ماندگار، انجمن‌های علمی جغرافیایی و دانشگاه‌ها دریافت کرده است.
خانه جغرافیا
در تاریخ سوم آذر ماه ۱۳۹۰ با حضور پروفسور محمد حسن گنجی, منزل مسکونی وی توسط شهرداری تهران تملک و به عنوان خانه جغرافیا افتتاح گردید. در حال حاضر این خانه به عنوان یکی از مراکز و خانه‌های علم و زندگی شهر تهران محسوب می‌شود.
علت درگذشت پروفسور محمدحسن گنجی
محمدحسن گنجی، ۲۸ تیرماه ۱۳۹۱ بر اثر زمین خوردن در منزل شخصی خود دچار خونریزی مغزی شد. پس از آن به بیمارستان پیامبران منتقل و تحت عمل جراحی قرار گرفت که بهبود نیافت و درگذشت. پیکر ایشان پس از تشییع از مقابل دانشگاه تهران جهت خاکسپاری به زادگاهش شهر بیرجند منتقل شد و در تاریخ ۲ مرداد ماه ۱۳۹۱ در محل بوستان دکتر محمد حسن گنجی در خیابان توحید، چهره در نقاب خاک کشید.
نظر شما