به گزارش خبرنگار ایمنا، در زمان امپراطوری کنستانتین دوم (از ۳۳۷ تا ۳۴۰) در سرزمین‌های شرقی امپراطوری روم و در محلی سرسبز و خوش آب و هوا سنگ بنای یک مکان مقدس شکل گرفت. در آن سال‌ها قسطنطنیه پل تمدن شرق و غرب بود، به همین دلیل در مرکز شهر کلیسایی بنا گشت.
این کلیسا در طی سال‌های طولانی گسترش یافت و هر حاکمی سنگی نو بر آن گذاشت و نقشی تازه بر تن آن زد. در سال‌های ابتدایی قرن پنجم میلادی اختلاف بین اسقف اعظم قسطنطنیه و ملکه امپراطوری روم شرقی رخ داد و در سال ۴۰۴ اسقف به تبعید محکوم شد. این لج‌بازی تاریخی باعث شد شکل‌گیری یک شورش شد که در پی آن کلیسا مقدس قسطنطنیه در آتشی سوخت.
با این حال در همان سال‌ها این کلیسا بازسازی و در ۴۱۵ میلادی کلیسا جدید بر خرابه‌های کلیسا اول ساخته شد. در اول ژانویه ۵۳۲ بار دیگر شورشی بزرگ در استانبول بین ساکنان شهر شروع شد. این شورش به دلیل وسعت و مدت آن باعث خسارات جبران‌ناپذیری به مردم، شهر و زیربنای حکومت گردید. از جمله آن آتش سوزی دوباره کلیسا و این بار تخریب گسترده آن بود.
در ۲۳ فوریه سال ۵۳۲ میلادی، تنها چند روز پس از نابودی کلیسای دوم، ژوستینین یکم تصمیم به ساخت کلیسایی بزرگ‌تر و با عظمت‌تر گرفت. بدین ترتیب کلیسا سوم که مسجد ایاصوفیه فعلی است ساخته شد. این مسجد تا سال ۱۴۵۳ میلادی که ترکان عثمانی قسطنطنیه را تسخیر و آن را استانبول کنند تغییرات زیادی کرد و حتی مسیحیان تحت تأثیر هنر اسلامی بخش‌هایی را به آن اضافه کردند.
تبدیل کلیسا به مسجد
با قدرت گرفتن ترکان عثمانی و آغاز حکومت آن‌ها بر استانبول آیا صوفیا، به مسجد آیا صوفیا تبدیل گردید. در واقع محمد فاتح در همان روز فتح استانبول فرمان تبدیل کلیسای ایاصوفیاه به مسجد را صادر کرد و سه روز پس از فتح استانبول، ضمن برپا داشتن مراسم نماز جمعه در آیا صوفیا به امامت آق شمس‌الدین، خطبه به نام پادشاه فاتح عثمانی خوانده شد. بدین ترتیب از بیش از ۵۰۰ سال پیش این بنا به مسجد تغییر کاربری داد.
در سال‌های حکومت عثمانی‌ها بر ترکیه امروزی این مسجد بارها مرمت و تزئینات جدید به آن اضافه شد. اما همچنان با دارا بودن روح معماری مسیحی و اروپایی این مکان برای پیروان مسیحیت نیز مقدس شمرده می‌شود.
تغییر کاربری به موزه
ایاصوفیه از دل حوادث مختلف سر بلند بیرون آمد تا به دوران معاصر ترکیه رسید. تحولات جدید سیاسی ترکیه در ابتدای قرن گذشته میلادی باعث انقراض امپراطوری عثمانی و روی کار آمدن مصطفی کمال آتاترک اولین رئیس جمهور این کشور شد. آتاترک هم مانند دیگر پادشاهان و حاکمان قسطنطنیه نامی از خود بر پیکر مسجد ایاصوفیه برجای گذاشت.
آتاترک در سال ۱۹۳۵ دستور تبدیل مسجد ایاصوفیه به موزه را داد. حکمی مهم که مهم‌ترین بنا ترکیه را تبدیل به اهرمی مهم برای رونق گردشگری در این کشور کرد. در آن سال‌ها فرش‌ها برداشته شدند، گچ روی موزاییک‌ها با زحمت بسیار زیاد توسط متخصصین کنده شد و برای اولین بار در چندین قرن کف مرمر ساختمان با جلوه خاص خود نمایان گردید و موزه ایاصوفیه افتتاح گردید.
تصمیم جنجالی اردوغان
حالا از آن روز ۸۵ سال می‌گذرد و یک حاکم دیگر در ترکیه تصمیمی جنجالی گرفته است. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور پر حاشیه ترک‌ها در فرمانی دستور تغییر کاربری موزه ایاصوفیه به مسجد را صادر کرده است. این حکم روز جمعه (۲۰ تیرماه) پس از رأی دیوان عالی اداری این کشور صادر شده و به این ترتیب دستور تبدیل مسجد به موزه که در سال ۱۹۳۵ صادر شد، لغو کردید.
علی‌رغم مخالفت‌های گسترده اردوغان اصرار زیادی بر انجام این کار داشت و حتی در کارزار انتخاباتی خود قول تبدیل دوباره ایاصوفیه به مسجد را به طرفدارانش داد. این بحث در دو دهه گذشته بارها مطرح شد، اما این اولین بار است که دولت از این تغییر کاربری حمایت کرده است.
یونسکو: متأسف هستیم!
مسجد ۱۵۰۰ سال ایاصوفیه از جمله مهم‌ترین آثار ثبت جهانی شده ترکیه در فهرست میراث جهانی یونسکو است و دبیرکل سازمان جهانی یونسکو از تصمیم دولت این کشور در مورد تغییر کلیسای ایاصوفیه به مسجد ابراز تأسف کرده. آن‌ها اعلام کردند که این تصمیم بدون مشورت با یونسکو اتخاذ شده و نیاز است درباره تغییر کاربری ایاصوفیه در کمیته جهانی بحث و تبادل نظر صورت گیرد.
در بیانیه یونسکو، آدری آزول نگرانی خود در این باره را تلویحاً به دولت ترکیه اعلام کرده است. او خاطرنشان کرده که ایاصوفیه یک بخش مهمی از منطقه تاریخی استانبول و میراثی ارزشمند برای یونسکو است ضمن اینکه این بنا تاریخی با معماری بی‌نظیر خود در طی سالیان دراز پلی بین اروپا و آسیا بوده.
آزول معتقد است که موزه ایاصوفیه انعکاسی از طبیعت دنیا و همچنین محوری برای گفت‌وگو بین اقشار و ادیان مختلف است و تصمیم اخیر می‌تواند رسالت آن را زیر سوال ببرد. حالا باید منتظر ماند و دید که آیا در صورت اجرا این فرمان، یونسکو این میراث جهانی را از لیست خود خارج می‌کند یا خیر.
واکنش‌ها به تصمیم اردوغان
چهره‌های سیاسی و فرهنگی مختلف از سراسر جهان به تصمیم اخیر دولت اردوغان مبنی بر تغییر کاربری مسجد ایاصوفیه واکنش نشان دادند. از جمله رهبر مسیحیان ارتدکس در پیامی خطاب به اردوغان از او خواسته بود تا از تصمیمش برای تغییر کاربری مسجد صرف نظر کند. او ایاصوفیه را مکانی مقدس برای مسلمانان و مسیحیان دانسته بود.
مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا نیز در توییتی از دولت ترکیه خواست که وضعیت مسجد ایاصوفیه را به عنوان یک موزه حفظ کند تا نمونه‌ای از تعهد و احترام به آئین‌ها و تاریخ مذاهب در ترکیه باشد.
نظر شما