به گزارش خبرنگار ایمنا، جمعیت سرمایه اصلی هر کشور است و توسعه و رونق اقتصادی در همه جوامع متأثر از جمعیت جوان و مولد آن خواهد بود، نرخ باروری و عوامل کاهنده و فزاینده آن در جوامع برای حفظ جمعیت جوان و مولد بسیار حائز اهمیت است و توجه به این نکته کلیدی جمعیت را جوان نگه می‌دارد؛ اکنون که پاندمی کرونا نیز کل جمعیت دنیا را تحت‌الشعاع قرار داده، حفظ باروری و حفظ جمعیت جوان در جوامع سخت‌تر نیز شده است، چرا که عوامل بسیاری از جمله اقتصاد، فرهنگ، اجتماع، جنگ و بسیاری عوامل دیگر تهدید کننده جمعیت بود و اکنون پاندمی کرونا به یکباره این بحث را با مشکلاتی فراوانی روبرو کرده است. در ارتباط با جمعیت، نرخ باروری و سایر مسائل مربوط به آن با فرزانه السادات فرود، رئیس گروه سلامت خانواده و جمعیت معاونت بهداشتی استان اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
شاخص‌های مهم جمعیتی در کشور چیست؟
جمعیت و دگرگونی‌های باروری در گذشته، حال و آینده از متغیرهای اساسی سیاستگذاری و طراحی برنامه‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها است، جمعیت سرمایه اصلی هر کشور است و توسعه و رونق اقتصادی در همه جوامع متأثر از جمعیت جوان و مولد آن خواهد بود و یکی از شاخص‌های کلیدی جمعیت، میزان باروری کلی (TFR) یعنی تعداد متوسط کودکان متولد شده از یک زن تا پایان دوره فرزندآوری است.
نرخ جایگزینی یا نرخ باروری در حد جانشینی نیز شاخص مهم دیگری است که برای این منظور داشتن متوسط ۲.۱ فرزند برای هر زوج لازم است و به عبارتی لازم است تا هر ۱۰ زن حداقل ۲۱ فرزند به دنیا بیاورند تا فرزندان بتوانند جانشین والدین خود شوند و طی سال‌های اخیر نرخ باروری کلی در کشورمان زیر حد جانشینی بوده و روند کاهشی در این زمینه همچنان ادامه دارد، سطح باروری خیلی پایین برای مدت طولانی می‌تواند منجر به کاهش جمعیت جوان و سالخوردگی جمعیت و کاهش نیروی کار و رشد منفی جمعیت شود.
علت کاهش باروری در کشور چیست؟
یکی از علل مهم کاهش باروری در کشور تغییر سبک زندگی زوج‌ها و جوانان است، از عوامل دیگر می‌توان به کاهش آمار ازدواج و افزایش متوسط سن ازدواج در زنان و مردان، افزایش فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول و افزایش فاصله بین بارداری‌ها اشاره کرد، بر اساس اطلاعات موجود فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول حدود ۳.۵ سال و میانگین فاصله زمانی بین فرزند اول و دوم و نیز دوم و سوم حدود ۵.۵ سال برآورد شده است و با توجه به روند صعودی متوسط سن ازدواج در کشور در سال‌های اخیر تأخیر طولانی در تولد فرزند اول و فرزندان بعدی سبب خواهد شد که فرصت‌های مناسب برای بارداری از دست برود که این امر به نوبه خود محدود شدن فرزندآوری را به دنبال دارد و همچنین اگر زوج‌ها در آغاز زندگی دارای مشکلات ناباروری باشند، ایجاد فاصله طولانی بین ازدواج و تولد اولین فرزند موجب خواهد شد که مشکل ناباروری برای مدت طولانی‌تری از نظر پوشیده بماند و درمان‌های بعدی را نیز با مشکلات بیشتری روبرو کند.
پدیده تک فرزندی چه تأثیری بر جمعیت دارد؟
رواج پدیده تک فرزندی یکی دیگر از عوامل کاهش باروری است و بر اساس آمارها حدود ۱۹ درصد خانواده‌ها تک فرزند هستند و پدیده تک فرزندی در آینده‌ای نه چندان دور می‌تواند صدمات سنگین و جبران ناپذیری را بر پیکره جامعه ایرانی وارد کند، موانع اقتصادی نیز عامل دیگری است که بر کاهش آمار ازدواج و فرزندآوری جوانان مؤثر است و یکی از علت‌های تک فرزند شدن خانواده‌ها نیز مشکلات اقتصادی است، چرا که بیشتر زوج‌های جوان از ترس عدم توانایی اقتصادی بچه‌دار شدن را به تأخیر می‌اندازند و یا تک فرزندی را ترجیح می‌دهند.
کاهش نرخ باروری چه پیامدهایی به دنبال دارد؟
کاهش باروری آسیب‌ها و پیامدهای منفی از جمله کاهش نسبت جمعیت جوان و مولد در جمعیت کشور، کاهش نیروی کار و افزایش مصرف کنندگان، ایجاد مشکل در رشد و پیشرفت کشور، کاهش تولید ناخالص داخلی، کاهش صادرات محصولات صنعتی، افزایش واردات، کاهش ذخایر ارزی و افزایش بدهی‌های خارجی را به دنبال دارد و در جامعه سالمند چابکی و سرعت لازم برای حل مسائل اجتماعی، فرهنگی، خلاقیت، نوآوری، کثرت نسل و ریسک پذیری کاهش پیدا می‌کند و این موارد در تمام زمینه‌ها به ضرر جوامع خواهد بود.
کاهش نرخ باروری و تک فرزندی چه تأثیری بر هنجارهای خانواده‌های ایرانی دارد؟
با کاهش تعداد فرزندان خانواده مسئولیت نگهداری از والدین سالمند به جای چند فرزند برعهده یک یا دو فرزند خواهد بود که مستلزم صرف هزینه‌های زمانی و مالی زیادی است، در فرهنگ ایرانی که مناسبات خانوادگی دارای ارزش بالایی است افزایش تک فرزندی در جامعه منجر به بالا رفتن احتمال ازدواج دو تک فرزند با یکدیگر و محروم شدن فرزند این زوج از داشتن دایی، خاله، عمو و عمه باعث کم رنگ شدن کارکرد اجتماعی و عاطفی خانواده در مفهوم وسیع و به هم خوردن تدریجی هنجارهای خانواده ایرانی می‌شود و در چنین شرایطی افزایش احتمال انزوای والدین تک فرزند در سنین پیری، دور از ذهن نخواهد بود، همچنین تبعات منفی از دست دادن تک فرزندی بر جنبه‌های مختلف سلامت جسمی و روانی والدین از جمله ابتلاء به افسردگی و بیماری‌های مزمن بسیار بیشتر از خانواده‌های چند فرزند است و نکته مهم دیگر این است که روند تک فرزندی در زنان و مردان تحصیل کرده رو به افزایش بوده و این مسئله می‌تواند به عنوان یک ضرر بزرگ تلقی شود و کشور را از ژن انسان‌های برتر و نخبه محروم کند؛ کاهش جمعیت همچنین موجب کاهش اقتدار ملی و بروز مسائل سیاسی امنیتی برای کشور می‌شود.
راهکار پیشنهادی شما برای افزایش باروری و جمعیت جوان و مولد چیست؟
ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی و فرهنگ دوری از تجمل گرایی، فرهنگ سازی برای افزایش فرزندآوری و آگاه سازی زوج‌ها نسبت به پیامدهای بی فرزندی و کم فرزندی، رفع موانع اقتصادی، حمایت مالی جوانان برای ازدواج و فرزندآوری و با بهره گیری از سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۳ می‌توان کشور را از بحران کاهش رشد جمعیت خارج کرد.
چالش اصلی کشور در میزان باروری چیست؟
در حال حاضر چالش اصلی کشور در زمینه باروری این است که میزان باروری در سطحی پایین‌تر از نرخ جانشینی قرار دارد که این امر در دراز مدت می‌تواند به نرخ رشد منفی در جمعیت، کاهش سهم جمعیت جوان از کل جمعیت و سالخوردگی جمعیت منتهی شود، در حال حاضر افزایش جمعیت، نیاز جامعه و توسعه کشور است و باید در این مسیر ضمن شناسایی موانع ازدواج و فرزندآوری و رفع یا تسهیل این موانع ساختاری و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، جوانان را به ازدواج و افزایش فرزندآوری تشویق کنیم؛ مهم‌ترین مشکل در زمینه جمعیت چه در سطح کلان و چه در سطح دانشگاهی بحث حرکت جمعیت به سمت پیری و شاخص فرزندآوری پایین در کشور و استان است و اکنون نیز پاندمی کرونا به شدت نرخ باروری و فرزند آوری را تهدید می‌کند و به افزایش مشکلات جمعیتی دامن زده است، چرا که هنوز مشخص نیست این بیماری چه زمانی از بین برود و یا درمانی برای آن پیدا شود.
آمار استان اصفهان در زمینه جمعیت و باروری چگونه است؟
دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با حدود ۱۰.۶ درصد جمعیت سالمندی و TFR یا شاخص فرزندآوری حدود ۱.۷ بر اساس آخرین آماری که رسماً در سال ۹۶ توسط اداره آمار استان اعلام شده شرایط مناسبی از نظر وضعیت باروری، فرزندآوری و سالمندی ندارد، قطعاً با شاخص فرزندآوری زیر حد جایگزینی (که ۲.۱ فرزند به ازای هر زن ایرانی تعریف شده) و جمعیت میانسال بالای استان حرکت به سمت پیری جمعیت طی سال‌های آینده شتابی تند خواهد داشت و علاوه بر اهمیت برنامه‌ریزی جدی مبتنی بر سیاست‌های علمی در افزایش تمایل جامعه به ویژه فرهیختگان و خانواده‌هایی با توان مالی کافی در فرزندآوری، برنامه‌ریزی برای برخورد با شرایط ناشی از سالمندی جامعه نیز باید مد نظر سیاستگذاران کشوری و استانی قرار گیرد.
طبق دستورالعمل‌های جدیدی که اکنون برای مشاوره‌های باروری سالم برای گروه سنی که واجد شرایط مشاوره باروری سالم است و اواخر سال ۹۸ از طرف دفتر سلامت خانواده و جمعیت وزارت بهداشت ابلاغ شده، سن زنان واجد شرایط فرزندآوری از ۱۰ تا ۴۹ سال به ۱۰ سال ۵۴ سال افزایش پیدا کرده است.
نظر شما