به گزارش خبرنگار ایمنا، سلاح‌های شیمیایی شاید یکی از غیرانسانی‌ترین ابداعات بشر باشد. سلاحی که با دود سمی خود به همه پناهگاه‌ها نفوذ خواهد کرد و حتی چند ساعت پس از انفجار در قامت ابر و باران چون بلای آسمانی بر سر مردم می‌آید. سلاح‌های شیمیایی نه به دلیل کشنده بودن، بلکه به دلیل نکشتن انسان‌ها در طول جنگ‌ها استفاده شده‌اند! یک بمب شیمیایی بمبی معمولی نیست که به زمین بخورد، منفجر شود و چند نفر را به کام مرگ بکشاند.
بلکه زمانی که یک بمب شیمیایی به زمین برخورد می‌کند، تازه داستان آغاز می‌شود. تاول‌های بسیار بزرگ، تنگی نفس، زجر فراوان و البته هزینه‌های هنگفت درمان (درمانی که هیچگاه به طور قطع وجود نداشته)، تنها بخشی از داستان شیمیایی‌ها است. هشتم تیرماه مصادف با روز جهانی مبارزه با سلاح‌های شیمیایی و میکروبی است، روزی که به علت بمباران سردشت، اولین شهر بمباران شیمیایی شده در کل تاریخ نامگذاری شده است.
به همین مناسبت خبرنگار ایمنا با محمد علی فلاحت، جانباز و متخصص سلاح‌های شیمیایی که در روزهای بمباران حلبچه و سردشت حضور داشته در خصوص سلاح‌های شیمیایی گفت‌وگویی داشته که در ادامه آن را خواهیم خواند:
تفاوت یک سلاح شیمیایی و غیر شیمیایی چیست؟
سلاح‌های جنگی مانند خمپاره و توپ با حرارت منفجر می‌شود، اما برعکس سلاح شیمیایی با حرارت، باران و طوفان نابود می‌شود. سلاح‌های جنگی تولید صدا می‌کند که باعث پناه گرفتن رزمنده در سنگر می‌شود، اما یکی از خصلت‌های سلاح شیمیایی بی‌صدا بودن آن است. برای در امان ماندن از سلاح‌های جنگی کافی است، به سطحی پایین‌تر از سطح زمین پناه برد، اما وزن سلاح شیمیایی از هوا سنگین‌تر است و در گودال‌ها و ارتفاعات پایین‌تر نفوذ می‌کند.
چند نوع سلاح شیمیایی وجود دارد؟
سیانور یکی از سلاح‌های شیمیایی است که صرفاً گازی کشنده در هوا پخش می‌کند و با کوچک‌ترین وزش باد و طوفان از هم پراکنده می‌شود و اثرش را از دست می‌دهد که به همین علت در جنگ ایران و عراق استفاده نشد. آلمانی‌ها از این سلاح در جنگ‌هایی که طوفان و باران وجود نداشت استفاده می‌کردند، چراکه در مناطقی که احتمال باد، طوفان و بارندگی باشد این سلاح کارایی ندارد.
دشمن در جنگ با ایران از سلاح‌های شیمیایی ناتوان کننده به نام خردل، استفاده کرد. خردل در ۹۸ درصد حملات شیمیایی عراق بر علیه ایران استفاده شد. کارکرد این سلاح در مناطقی که مرطوب است و فضاهایی چون رودخانه، باتلاق و برکه دارد، بسیار خطرناک است و عملکردش بالا می‌رود؛ زیرا آب را آلوده می‌کند. خردل به صورت مایع قهوه‌ای رنگ در داخل یک خمپاره است. زمانی که روی زمین می‌افتد سر خمپاره باز شده و مایع از آن بیرون می‌آید و به صورت ابر بالا می‌رود و یک توده ابر تشکیل می‌دهد. این ابر در منطقه خودش شروع به بارندگی می‌کند، قطرات این باران بر هر جای بدن بریزد آسیب می‌زند و هیچ پوششی جز پوشش مخصوص سلاح شیمیایی جلوی آن را نمی‌گیرد. در مقابل این سلاح استفاده ماسک ضد گاز هم اثر ندارد. کسانی که در معرض گاز خردل قرار می‌گیرند بعد از مدتی کوتاه روی پوست بدن‌شان تاول‌هایی به اندازه یک توپ ایجاد می‌شود و پس از ترکیدن تاول آن مجروح شیمیایی به درجه شهادت نائل می‌شود.
عراقی‌ها از چه زمانی از سلاح شیمیایی علیه ایران استفاده کردند؟
به صورت آشکار عراقی‌ها از عملیات خیبر از سلاح شیمیایی شروع به استفاده کردند. تا آن زمان به صورت غیرآشکار از سلاح شیمیایی استفاده می‌شد، اما عملیات خیبر به صورت آشکار استفاده از این سلاح‌ها اعلام شد. بیشترین استفاده از سلاح شیمیایی در جزایر بود چراکه سلاح شیمیایی تاول‌زا و خردل بیشترین عملکردش در مکان‌های نمناک و باتلاق است.
چرا عراق به سراغ استفاده از سلاح‌های شیمیایی رفت؟
اولین عملیات برون مرزی ایران در تاریخ ۲۰ مرداد ۶۱ انجام شد که در آن توفیقی پیدا نکردیم، زیرا هوا گرم بود و تا آن زمان تجربه عملیاتی در مناطق گرم وجود نداشت. تقریباً از مرداد ۶۱ تا اسفند ۶۲ عملیات سنگینی علیه عراق انجام ندادیم. عراقی‌ها هیچگاه احساس خطر از جانب ما نکردند. در هیچ کدام از عملیات‌ها به شهرهای عراق چنگ نزدیم تا آن‌ها احساس خطر کنند.
تا اینکه در اسفند ۱۳۶۲ در عملیات خیبر جزایر مجنون را از عراق گرفتیم، جزایر مجنون راه رسیدن به بصره بود. عراقی‌ها آن زمان احساس خطر کردند و دیدند با سلاح‌های روزمره نمی‌توانند جلوی پیشروی رزمنده‌های ایران را بگیرند. آن‌ها حس کردند که اگر خواستیم جلوی پیشروی ایرانی‌ها را بگیریم باید زمین گیرشان کنیم و هزینه‌هایشان را بالا ببریم. استفاده از سلاح‌های شیمیایی یک سیاست اهریمنی و شیطانی بود که عراق انجام داد.
استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی در عملیات بدر و ولفجر هشت نیز ادامه داشت. آن‌ها در سال‌های ۱۳۶۲، ۱۳۶۳ و ۱۳۶۴ از سلاح شیمیایی استفاده کردند و قصدشان ایجاد سد بین ایران و اهداف ما بود. باید این واقعیت را بپذیریم که از وقتی که عراق آغار به استفاده از سلاح‌های شیمیایی کرد، روند پیش روی ایران در جنگ کند شد و نتوانستیم پیروزی چشم‌گیر به دست بیاوریم.
در کدام عملیات عراق بیشترین استفاده از سلاح شیمیایی را داشت؟
عملیات کربلای پنج یا کبیر در دی‌ماه ۱۳۶۵ بود که عراق بیشترین استفاده از سلاح شیمیایی را داشت؛ این عملیات به مادر عملیات‌ها معروف است.
در کربلای پنج تمام عزم خود را جمع کرده بودیم تا جنگ را تمام کنیم، عراق متوجه شده بود و از هر نوع سلاح شیمیایی که داشت استفاده کرد تا عملیات ایران را متوقف کند. اگر عراق در عملیات کربلای پنج با این وسعت از سلاح شیمیایی استفاده نکرده بود در سال ۶۵ رژیم عراق را سرنگون کرده بودیم.
تصور کنید گردان حضرت رسول(ص) در خط مقدم رزمندگان، برای وضو گرفتن از آب برکه استفاده کردند که آلوده بود و بدن تمام رزمندگان تاول زد. ۳۵۰ نفر عضو یک گردان به عقب برگشت و مستقیم به بیمارستانی در تهران رفتند. این یعنی هزینه‌های جنگ و عملیات باید خرج درمان رزمنده‌ها می‌شد. بعضی از این رزمندگان در همان زمان شهید شدند و برخی دیگر ۲۰ سال جانباز شیمیایی بودند که هر شب شهادت را به چشم دیدند.
چه زمانی سلاح شیمیایی علیه مردم استفاده شد؟
عراق در دو مقطع علیه مردم سلاح شیمیایی استفاده کرد یکی در شهر حلبچه که ناجوانمردانه‌ترین عملیاتی که یک کشور می‌تواند در حق مردمان خودش انجام دهد را انجام داد و صدام روی سر زنان و بچه‌های کرد عراقی بمب شیمیایی ریخت. دیگری بمباران سردشت بود که در واقع سردشت اولین شهر شیمیایی شده در کل تاریخ است. در عملیات والفجر ۱۰ از ارتفاعات وارد حلبچه شدیم، این شهر مانند قبرستان بود در بعضی از خانه‌ها اعضای خانواده هم دیگر را در آغوش گرفته بودند از نوزاد شیرخواره تا مرد هفتاد ساله و همه در آغوش یکدیگر فوت شده بودند.
در سردشت اوضاع چطور بود؟
در سردشت حدود ۳۵۰ نفر مجروح شیمیایی شدند، تقریباً تمام این افراد به تهران منتقل و در بیمارستان بقیة الله بستری شدند. در آن زمان درحال یادگیری مقدمات مقابله با سلاح شیمیایی بودم و خودم چند مجروح را از سردشت به تهران منتقل کردم. در سردشت افرادی که سوار بر ماشین شده و فرار کرده بودند، بیشترین آسیب را دیدند چراکه ماشین‌ها آلوده بود و کسی متوجه این آلودگی نبود. بسیاری از مجروح‌ها بعد از گذشت یک هفته از بمباران سردشت به شهادت رسیدند. کسی که به سلاح شیمیایی آلوده شود هیچ قدرتی نمی‌تواند نجاتش دهد.
در جنگ جهانی دوم علیه شهرها از سلاح شیمیایی استفاده نشد و صدام تنها کسی است که در جنگ تحمیلی از آن در شهرها استفاده کرد. بمباران سردشت ۳۵۰ شهید و هزار و چهارصد مصدوم به یادگار گذاشته که مشکلات این بیماری همچنان گریبانگیر جانبازان آن است.
چرا صدام حلبچه، شهر خودش را بمباران کرد؟
عملیات‌هایی تحت عنوان "بازدارنده" وجود داشت که به معنای جلوگیری از بازسازی ارتش عراق بود. به همین علت برای انجام این عملیات‌ها به کردستان رفته و عملیات‌های مختلفی در غرب ایران انجام دادیم تا ماشین جنگی عراق را متوقف سازیم. این عملیات‌ها موفقیت‌آمیز بود و دلیل موفقیت آن تنها همکاری مردم کرد با رزمندگان بود. اگر مردم کرد عراق و ایران همکاری نمی‌کردند نمی‌توانستیم حتی یک روستا را بگیریم. عملیات در ارتفاعات سر به فلک کشیده و دمای بیست درجه زیر صفر بسیار دشوار بود.
بدین ترتیب بمباران حلبچه انتقام صدام از کردنشینان عراقی بود که به رزمندگان ایرانی کمک بسیاری کردند. سلاح‌های شیمیایی برای رزمندگان در کوهستان بازدهی ندارد، چراکه رزمندگان با مقدمات سلاح شیمیایی آشنایی لازم را دارند، اما عدم آگاهی روستاییان از چگونگی مقابله با سلاح شیمیایی باعث آسیب و شهادتشان شد چراکه طبق یک عادت در پناهگاه‌ها و زیر زمین پناه گرفتند.
نظر شما