به گزارش خبرنگار ایمنا، عروسک‌ها از دیرباز دو کارکرد مشخص داشته‌اند؛ برخی از آنها با هدف سرگرمی ساخته می‌شدند، چنین عروسک‌هایی مهم‌ترین نقش را در ساختن دنیای کودکان داشته‌اند. دسته دوم، عروسک‌های سنتی و آئینی بودند. این دسته از عروسک‌ها از دو جهت دارای اهمیت بودند، یکی به جهت استفاده از المان‌ها، زیور آلات و آرایه‌های فرهنگی در آنها و دیگری از نظر انتقال عقایدی که در خود نهان می‌داشتند.
هشتم ژوئن در تقویم جهانی به عنوان روز جهانی عروسک نامیده شده است. امروزه شاهد کمرنگ شدن نقش عروسک‌ها و ظهور نیافتن عروسک‌های شاخص هستیم. این امر دلایل و نتایج مختلفی در بر خواهد داشت؛ یکی از نتایج آن حضور عروسک‌های سایر فرهنگ‌ها است که هر کدام نقش سفیر کشور خود را بازی کرده و مجموعه‌ای از محتواهای فرهنگی را به فرهنگ ما تزریق می‌کنند.
احمد رضایی، نماینده اتحادیه بین‌المللی نمایشگران عروسکی اصفهان در گفتگو با خبرنگار ایمنا، در این خصوص اظهار می‌کند: عروسک بخشی از فرهنگ هر جامعه است، به دلیل اینکه مردم جامعه می‌توانند بخشی از مظاهر فرهنگی خود را به وسیله عروسک‌ها نشان دهند. عروسک‌ها در گذشته سمبلیک و آئینی بودند و پشت هر یک از آنها داستان‌ها و سخنانی وجود داشته که عروسک نمود آن است.
وی در خصوص علت ماندگاری برخی از این عروسک‌ها، می‌افزاید: عروسک‌ها به دلیل پشتوانه فرهنگی است که ماندگار می‌شوند برای نمونه در اصفهان عروسک‌هایی وجود دارد که در زمان ازدواج دختر به همراه جهیزیه او به خانه همسر فرستاده می‌شود. این کار نمادی است از اینکه دختر خاطرات خود در خانه پدری را به همراه عروسک به خانه همسر می‌برد تا عروسک همدم او شود و بتواند آنچه در دل دارد را با آن در میان گذارد. نمونه دیگر عروسک مبارک است که عروسکی کاملاً شناخته شده برای ایرانیان است، این عروسک‌ها به دلیل اینکه در پشت خود داستانی دارند ماندگار شده‌اند.
عروسک باید عناصر مظهر شدن را داشته باشد
نماینده یونیما در اصفهان ادامه می‌دهد: اگر امروزه عروسک‌های سمبلیک وجود ندارند به این علت است که قصه‌های مربوط به آنها را نمی‌سازیم، منظورم از قصه حکایت و داستان نیست بلکه آن چیزی است که بتواند پشتوانه‌ای برای این عروسک‌ها باشد. برای نمونه "دارا و سارا " دو عروسک است که برای ساخت آنها سرمایه گذاری بسیاری شد. آنها از کدام بخش فرهنگ برآمده بودند؟ آیا توانستند موفق شوند؟ آیا آنها هدف تولید کنندگان خود را عملی کردند؟ خیر، این اتفاق رخ نداد به دلیل اینکه پشتوانه‌ای که از آن سخن گفتم را نداشتند.
رضایی تصریح می‌کند: اینکه بگوییم عروسکی نماد ایران است، کفایت نمی‌کند، بلکه عروسک باید عناصر مظهر شدن را داشته باشد. اینکه لباس بختیاری، ترکی یا گیلکی به "دارا و سارا" بپوشانیم آنها را مظهر قومیت نمی‌کند؛ چراکه ما داستانی که عروسک برای یادآوری آن نماد شود، نداریم. بنابراین در برهه‌هایی از تاریخ عروسک نمادین داریم و در زمانی نیز چنین عروسک‌هایی وجود ندارد. در نتیجه نیاز است که عروسک برخاسته از جایگاه فرهنگی باشد تا در تاریخ باقی بماند در غیر این صورت خود عروسک فی نفسه نمی‌تواند ماندگار شود.
وی در خصوص نگاه ارزشی به عروسک‌های سنتی و نمایشی، می‌گوید: عروسک اگر توانست عناصر فرهنگی پشتوانه خود را به مخاطب منتقل کند، ارزشمند است. حال می‌تواند نمایشی باشد یا نباشد، مثلاً مبارک و کلاه قرمزی نمایشی هستند اما عروسک‌های دیگری نیز وجود دارد که در مناطق و روستاهای ایران به عنوان عروسک تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرند و هر یک مظهر چیزی هستند.
عروسک باید بر سلیقه مخاطب بنشیند
نماینده یونیما در اصفهان خاطر نشان می‌کند: انسان همیشه با عروسک پیوندی داشته و این نشان دهنده این است که او نیازمند عروسک است. برای نمونه هیچ گاه نمی‌توان کودکی را تصور کرد که با عروسک بازی نکند، اما اگر نتوانیم با عروسک‌هایی که جای پای محکمی در فرهنگ دارند به این نیاز پاسخ دهیم، عروسک‌هایی دیگر حضور خواهند یافت که با خود داستان‌هایی همراه دارند. به عنوان مثال به دلیل اینکه ما موفق نشدیم عروسکی را تولید کنیم که در فرهنگ استمرار یابد باربی و باب اسفنجی و غیره جا باز کردند. همچنین به این علت که شبکه توزیع آنها جهانی است، خانواده‌های ایرانی با آنها رفع نیاز کردند و این در حالی است که چنین عروسک‌هایی همراه خود داستان‌ها، فرهنگ و پشتوانه را نیز می‌آورند.
رضایی در خصوص راهکار این مساله عنوان می‌کند: راهکار این است که با دقت وارد میدان شویم و به این نیاز پاسخ دهیم و عروسک‌هایی بسازیم که بر سلیقه مخاطب که برآمده از فرهنگ است بنشیند.
پیش بینی موزه عروسک در طرح اصفهان ۲۰۲۰
وی می‌افزاید: یونیما اتحادیه بین‌المللی نمایشگران عروسکی است که در ۱۵ استان ایران نمایندگی دارد. کار آن پژوهش، احیا و توجه به عروسک به معنای عام است. از طرفی موزه‌های عروسکی را راه اندازی می‌کند که به عنوان موزه‌های فرهنگ شناسی محسوب می‌شوند و بخش دیگری از کار این اتحادیه نیز نمایش عروسکی است که ژانرهای خاص خود را دارد.
نماینده یونیما در اصفهان در پاسخ به این سوال که تا چه میزان یونیما در تحقق اهداف خود موفق بوده، تصریح می‌کند: زمان زیادی نیست که نمایندگی یونیما در استان‌ها فعال شده است، اما در مجموع توجه به نمایش عروسکی فرایندی است که مسیر را دشوار می‌کند، این روزها نمایش عروسکی کم‌تر از سایر نمایش‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد، چراکه در اجرای چنین نمایشی علاوه بر مسائلی که باید رعایت شود امکاناتی چون ساخت عروسک و حضور عروسک گردان نیز نیاز است که فراهم کردن آنها احتیاج به کار مداوم دارد.
رضایی ادامه می‌دهد: این روزها در اصفهان طرحی به نام ۲۰۲۰ وجود دارد که بر اساس آن قرار است به توسعه گردشگری فکر شود یکی از نقاطی که می‌تواند به توسعه گردشگری و انتقال فرهنگ کمک کند داشتن موزه عروسک است در صورتی که اصفهان فاقد آن است و یونیما این آمادگی را دارد که روی این مساله متمرکز شود؛ امیدوارم با همکاری شهرداری و شورای شهر بتوانیم یک موزه عروسکی در اصفهان داشته باشیم، چراکه در این شهر پتانسیل عروسک بسیار است و چنین موزه‌ای می‌تواند به عنوان یک جاذبه گردشگری در کنار سایر جاذبه‌های اصفهان قرار گیرد.
نظر شما