به گزارش خبرنگار ایمنا، امروز با گذشت بیش از ۱۰۰ سال از قرارداد سایکس پیکو، پیامدهای آن همچنان بر دوش مردم منطقه سنگینی می‌کند.
ریشه بسیاری از منازعات فعلی در منطقه به دلیل انعقاد قراردادی است که نه بر اساس واقعیت‌ها که بر اساس منافع کشورهای استعمارگر آن زمان تهیه شد. در راستای تدوین این قرارداد، بیانیه بالفور نیز در دست تهیه بود که طبق آن بریتانیا رسماً خود را متعهد به تشکیل دولت یهود می‌کرد. با تأسیس اسرائیل در سرزمین‌های فلسطین، منازعات خون باری میان اعراب اسرائیل آغاز شد که همه آنها به دلیل انعقاد قرارداد سایکس پیکو است.
اروپا در حالی پا به قرن ۲۰ می‌گذاشت که خطر جنگی بزرگ آن را تهدید می‌کرد و عثمانی زمانی پا به قرن ۲۰ گذاشت که همه به او لقب پیر اروپا را داده بودند. بریتانیا، فرانسه و شوروی می‌دانستند که شکست عثمانی یعنی شکست تمام متحدان آن.
طرح سقوط حکومت عثمانی در حالی در دستور کار این ۳ کشور قرار گرفت که جنبش‌های جدایی طلب در عثمانی دست به شورش زده بودند. بریتانیا با سوءاستفاده از این مسئله با «شریف حسین» امیر حجاز و والی مکه ارتباط مخفیانه برقرار کرده و با وعده اینکه اگر نیروهای تحت امر وی علیه دولت عثمانی بلند شده و باعث متلاشی شدن دولت عثمانی شوند، سرتاسر سرزمین‌های عربی امپراتوری عثمانی تحت پادشاهی شریف حسین دولتی مستقل را تشکیل خواهند داد.
شریف حسین برای رسیدن به این وعده که هرگز محقق نشد و غافل از اینکه در میانه جنگ یعنی در ۱۹۱۶ بریتانیا و فرانسه این سرزمین‌ها را بین خود تقسیم کرده و اندک اراده‌ای برای اعطای استقلال به یک دولت عربی در سر نداشتند، جنگ‌های جدایی طلبانه ای را علیه عثمانی به راه انداخت.
تقسیم محرمانه سرزمین‌های عربی امپراتوری عثمانی به «مایک سایکس» و «فرانسوا ژرژ پیکو» وزیران خارجه بریتانیا و فرانسه سپرده شد. بر اساس قرارداد محرمانه‌ای که امروز به نام سایکس پیکو شناخته می‌شود، کشورهایی با مرزهای تصنعی در نقشه خاورمیانه عربی ترسیم شدند که هیچکدام از آنها با اراده مردم این مناطق نبود.
با پایان جنگ جهانی در نوامبر ۱۹۱۸ و فروپاشی امپراتوری عثمانی نه تنها استقلال یک کشور یکپارچه عربی تحقق نیافت بلکه بریتانیا و فرانسه به عنوان کشورهای پرنفوذ در جامعه بین‌الملل طرح موسوم به قیمومیت را در ژانویه ۱۹۱۹ به تصویب رساندند که بر اساس آن کشورهای عرب خاورمیانه به دلیل توحش، فرو دست بودن و عدم بلوغ کافی در اداره سرزمین‌های خود، تحت سرپرستی بریتانیا و فرانسه باقی می‌ماندند.
به این ترتیب و بر اساس قرارداد سایکس پیکو نه تنها جنبش جدایی طلبی عرب از دولت عثمانی برای آنان استقلالی را در بر نداشت بلکه تمام دارایی‌های آنها به دست بریتانیا و فرانسه افتاد.
وعده استقلال به اعراب در حالی مطرح شد که هم زمان صهیونیست‌ها توانسته بودند وعده قطعی تشکیل دولت یهود در فلسطین را از بریتانیا به دست آورند. اراده لندن برای حمایت از تشکیل اسرائیل، طی بیانیه موسوم به بیانیه بالفور در تاریخ ۲ نوامبر ۱۹۱۷ شکل عملی به خود گرفت.
بیانیه بالفور به خودی خود دلیل کافی برای شوکه شدن اعراب از توافقات پشت صحنه بود که در ۲۳ نوامبر همان سال، دولت بلشویک روسیه با علم به محرمانه بودن سایکس پیکو که بریتانیا و فرانسه برای تقسیم امپراتوری عثمانی امضا کرده بودند، کلیه متن قرارداد را منتشر کرد تا نشان دهد بریتانیا هیچ اراده‌ای برای استقلال اعراب ندارد. شاید اعراب حق دارند که سالگرد این قرارداد را روز نکبت می‌نامند...
حال باید پرسید سایکس پیکو چگونه خاورمیانه را درنوردید کشورهای منطقه را به استعمار بریتانیا درآورد؟ پس از صدسال اثرات این قرارداد بر جنگ‌های امروز منطقه و خاورمیانه چه بوده است؟ فلسطین اشغالی چگونه می‌تواند این زخم کهنه را از تن خود بردارد؟
قرارداد سایکس پیکو ثبات و آرامش را از مردم منطقه گرفت
عبد الرسول شبیبی، کارشناس مسائل غرب آسیا معتقد است بریتانیا و فرانسه سعی داشتند با تقسیم مناطق غرب آسیا تحت لوای قرارداد سایکس پیکو، مردم منطقه زیر نظر امپراتوری‌های اروپایی، زندگی بهتری داشته باشند.
به گفته وی اما این تقسیم بندی باعث ایجاد بسیاری از مشکلات و اختلافات بین جوامع منطقه‌ای شد و نه تنها مردم ثبات و آرامش را از مردم منطقه گرفت، بلکه منازعات و اختلافات دینی و مذهبی ناشی از آن، نفوذ بریتانیا در بین کشورهای منطقه را گسترش داد.
این کارشناس مسائل غرب آسیا با بیان اینکه "این قرار در بحبوحه جنگ جهانی اول با رضایت روسیه برای تقسیم امپراتوری عثمانی منعقد شد" می‌گوید که طبق این قرار داد کشوهای تحت سلطه عثمانی بین دو قدرت بریتانیا و فرانسه تقسیم شد؛ به این صورت که کنترل مناطقی مانند جنوب اسرائیل، فلسطین، اردن، جنوب عراق به اضافه منطقه کوچکی شامل بندر حیفا و عکا برای ایجاد دسترسی به دریا مدیترانه به انگلیس واگذار شد و کنترل جنوب شرقی ترکیه امروزی و بخش‌های شمالی عراق و سوریه و لبنان را فرانسه به دست گرفت.
به گفته شبیبی انقلاب ۱۹۲۰ در عراق باعث ایجاد اختلافات میان اقلیت‌های مذهبی در لبنان و همچنین درگیری‌های درون فلسطین اشغالی میان اعراب و یهودیان شد. جنگ‌های بعدی در منطقه نشان از این دارد که پایه توافق سایس پیکو مبتنی بر بروز اختلاف و سواستفاده از اختلافات میان ملت‌ها در منطقه غرب آسیا است.
سایکس پیکو عامل فاجعه امروز به وجود آمده در فلسطین است
محمدرضا حاجیان، کارشناس مسائل خاورمیانه اما معتقد است مشکلی اساسی این توافق نادیده گرفتن عمدی واقعیت‌ها از سوی دو کشور استعمارگر انگلیس و فرانسه بود.
به گفته وی مهم‌ترین بخش این توافق اشغال فلسطین و نادیده گرفتن حق و حقوق مردم این سرزمین است؛ در صورتی که این موضوع در سایکس پیکو مطرح نبود اما زمینه ساز سلطه بریتانیا بر فلسطین شد. بر اساس شواهد، این توافق و بریتانیا عاملان اصلی فاجعه امروز به وجود آمده در فلسطین است.
این کارشناس مسائل خاورمیانه می‌گوید بریتانیا قبل از آغاز جنگ جهانی اول تا پایان جنگ جهانی دوم زمینه ساز اشغال فلسطین توسط صهیونیست‌ها بود که همچنان ادامه دارد. در حال حاضر اکثر کشورهای منطقه از توافق سایکس پیکو رنج می‌برند؛ به گونه‌ای که طی سال‌های اخیر شاهد بروز اختلافات مرزی بین کشورهای ترکیه و عراق بوده ایم و به نظر می‌رسد این اختلافات ادامه داشته باشد؛ زیرا این تقسیم بندی بدون در نظر گرفتن نقش مردم منطقه، به کشورها تحمیل شد.
سایکس پیکو اولین گام برای تشکیل اسرائیل بود
مهدی شکیبایی، دبیرکل جمعیت دفاع از ملت فلسطین نظر متفاوت‌تری دارد.
وی معتقد است که توافق سایکس پیکو اولین گام برای تشکیل اسرائیل در منطقه غرب آسیا بود.
به گفته دبیرکل جمعیت دفاع از ملت فلسطین هدف بریتانیا نیز از تشکیل اسرائیل استفاده از ذخایر نفتی منطقه غرب آسیا و فلسطین بود زیرا کشورهای اروپایی به دلیل وجود صنعت بسیار به مواد اولیه و نفت محتاج هستند از همین رو بریتانیا با هدف تشکیل اسرائیل قصد داشت نفت سرزمین‌های غرب آسیا را به غارت ببرد.
شکیبایی می‌گوید که پیش از این توافق، دولت وقت استعماری بریتانیا به یهودیانی که در اروپا و بریتانیا مستقر بودند و تمامی کارکردهای اقتصادی را در اختیار داشتند تعهد دادند که سرزمینی را برای سکونت یهودیان مهیا کنند. طبق بیانیه بالفور قرار بود وطن ملی یهودیان در سرزمین‌های فلسطین ایجاد شود. فلسطینی در آن زمان در اختیار امپراطوری عثمانی بود و از همین رو بلافاصله پس از شکسته عثمانی در جنگ جهانی اول، بریتانیا بر طبق توافق سایکس پیکو، خواستار سلطه بر منطقه فلسطین شد و در سال ۱۹۲۰ سازمان ملل به صورت رسمی تمامیت فلسطین را در اختیار بریتانیا قرار داد.
به عقیده وی از سال ۱۹۲۰ تا سال ۱۹۴۸، بریتانیا بر اساس اعلامیه بالفور زمینه‌های مهاجرت یهودیان به سرزمین‌های فلسطین را مهیا کرد. یهودیان در سال ۱۹۱۷ تنها ۶ درصد جمعیت فلسطین را تشکیل می‌دادند؛ اما در سال ۱۹۴۸ که اسرائیل به صورت رسمی تأسیس شد، جمعیت یهودیان به ۶۰۰ هزار نفر رسید و حدود ۸۰۰ هزار نفر از اعراب فلسطین آواره شدند.
دبیرکل جمعیت دفاع از ملت فلسطین خاطرنشان کرد: فلسطین در سال ۲۰۱۶ طی بیانیه ای انگلستان را عامل تمامی فاجعه‌ها به وجود آمده تلقی کرد و از دولت انگلستان خواست به دلیل این رفتار خود عذر خواهی کند؛ اما ترزامی، نخست وزیر وقت انگلستان طی سخنرانی اعلام کرد که دولت بریتانیا به اعلامیه بالفور افتخار می‌کند. انگلستان در حالی که از هیچ تلاشی برای تشکیل اسرائیل دریغ نمی‌کند، اما هنگام رأی گیری برای عضویت اسرائیل در سازمان ملل به آن رأی ممتنع داد و فریب کاری را از خود را به رخ دنیا کشید.
نظر شما