به گزارش خبرنگار ایمنا، بسیاری از شهرهای ایران از لحاظ سبک‌های منحصر بفرد خود دارای هویتی مستقل هستند و اکنون خود را در گرو گذشته پر رونق میراث معماری می‌بینند. این هویت در بافت شهری اصفهان آنقدر تکثر یافته که می‌توان در تمام وسعت قدیم شهر هر گوشه‌ای میراثی از یک دوره تاریخی با قواعد اجتماعی حاکم بر آن را یافت.
شاید در بسیاری از شهرها، توسعه نامتوازن باعث ازبین رفتن بخش زیادی از سبک‌های اصیل معماری شده و چهره شهر را ناهنجار کرده اما شاید این رویه در اصفهان قدری متفاوت‌تر بوده و هنوز هم بتوان شاکله اصیل معماری ایرانی در دوره‌های مختلف را بر پیکره شهر دید.
دانستن از آنچه امروز از اصالت معماری ایرانی در دستان اصفهان است و دریافتن از آنچه در آینده پیش‌رو دارد، موضوع گفت‌وگو شیرین طغیانی، رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان با خبرنگار ایمنا است که متن آن را در ادامه می‌خوانید:
به نظر شما در نگاه کلی وضعیت معماری در شهر اصفهان چگونه است؟
اگر به پیشینه اصفهان نگاه کنیم، قطعا شاخص‌های معماری در بناهای شهر مشهود است اما در دوره معاصر با توجه به شرایطی که بر معماری ایران حاکم بود و اصفهان و معماری آن تحت تاثیر ورود مدرنیته قرار گرفت، شرایط متفاوت است. نمی‌توان اصفهان را تافته جدا بافته از سایر شهرهای کشور دانست و قطعا اتفاقاتی که در کشور جاری است بر اصفهان نیز تاثیر خواهد گذاشت اما با این حال اصفهان در حوزه معماری متخصصان صاحب نامی دارد که با وجود نقدهای موجود به معماری سال‌های اخیر، این معماران تلاش‌های بسیاری انجام دادند تا سبک و سیاق خود را متناسب با شرایط موردنیاز کشور تطبیق دهند
از طرفی در شهر اصفهان سختگیری‌هایی نیز از سوی مدیریت شهری و نظام مهندسی وجود داشته که باعث شده شاخص‌های معماری شهر به استانداردها نزدیک شود هرچند که هنوز تا استاندارد موردنظر برای شهری مانند اصفهان فاصله داریم و گاهی اتفاقاتی در سطح شهر در معماری بناها می‌افتد که تاسف‌بار است. با تمام این ضعف‌ها اگر معماری اصفهان را در قیاس با دیگر شهرهای کشور در نظر آوریم می‌توان گفت در سال‌های اخیر در اصفهان با شرایط متعادل‌تری حرکت کرده‌ایم.
اصفهان از لحاظ تنوع سبک‌های معماری منحصر بفرد است که حاصل شکوفایی دوره‌های مختلف تاریخی است، برای حفظ این میراث چه راهکاری وجود دارد؟
این موضوع بیش از آنکه در معماری به چشم آید، خود را در بافت شهری نشان می‌دهد؛ هرچند که این دانه‌های معماری هستند که بافت شهری را تشکیل می‌دهند.
در اصفهان بافت‌های دست نخورده‌ای وجود داشته که در ساخت‌وسازها بویژه با ایجاد مسیرها و بازگشایی گلوگاه‌ها اصالت خود را ازدست داده‌اند در حالی که می‌توانستیم در این زمینه بهتر عمل کنیم. گاهی فشار مردم، گاهی بی‌توجهی مسئولان و گاهی غفلت‌هایی در حوزه حرفه‌ای باعث ازبین رفتن بافت‌های تاریخی در شهر شده است؛ بافت‌هایی که در اصفهان بسیار هم متفاوت از یکدیگر هستند.
معماری اصفهان میراثی دارد که برای پاسداشت و حفاظت از آن‌ها باید دقت نظر مسئولان وجود داشته باشد؛ البته اینکه همیشه توپ را در زمین مسئولان بیندازیم چندان صحیح نیست و اگر در حوزه فرهنگسازی بیشتر کار کرده بودیم، مردم ارزشمند بودن این میراث معماری را بیشتر شناخته بودند و صیانت از آن به یک خواسته مردمی تبدیل می‌شد به حدی که اگر حتی مدیران شهری می‌خواستند دست به تخریب یا تغییر بافت‌ها بزنند، به دلیل خواست مردم نمی‌توانستند.
نقش مردم در حفظ این میراث تاریخی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شاید آنقدر در سال‌های اخیر به شکل قابل توجهی به بافت‌های تاریخی رسیدگی نشده که ساکنان اصلی، آن مناطق را خالی کرده‌اند و مهاجران و ساکنان و غیربومی که شاید سطح فرهنگی پایین‌تری داشتند جایگزین ساکنان بومی شدند.
از طرفی بسیاری از بناهای موجود در بافت‌های تاریخی به عنوان کارگاه و انبار استفاده و سبب شده به نحوی سطح زندگی در این مکان‌ها پایین بیاید و مردم برای زندگی در چنین فضاهایی دچار مشقت شوند. به نظر می‌آید نگاه مردم به این بافت‌ها به‌ویژه افرادی که در این مناطق زندگی می‌کنند و از مشکلات موجود در آن خبر دارند باید اصلاح شود.
هرچند که به دلیل سرمایه‌گذاری‌هایی که در حوزه گردشگری و در سال‌های اخیر اتفاق افتاده شاهد نگهداری بیشتری از بناهای دارای ارزش در شهر بوده‌ایم. توسعه گردشگری طبق همان رویه‌ای که تا پیش از کرونا بود، اگر باعث نگهداری مطلوب از میراث معماری شده و تبدیل به تفکر و رویکرد مردمی شود قطعا بیش از آنکه مدیران نقش آفرینی کنند، در این حوزه تاثیر گذار خواهد بود.
در رابطه با ساماندهی جداره‌ها در شهر چه ضوابطی تعیین شده که سبک‌های معماری اصیل در آن‌ها حفظ شود؟
هنگام تصویب بودجه سال اول شورای پنجم مقرر شد که برای تملک روی بدنه‌های غربی چهارباغ ردیف بودجه‌ای وجود نداشته باشد چون اگر چنین اتفاقی می‌افتاد با تخریب بافت قدیم و شکل‌گیری ساختمان‌های جدید روبه‌رو می‌شدیم. در این رابطه در شورای شهر مقاومت کردیم و نتیجه آن تخریب کمتر بدنه غربی بود زیرا معتقد بودیم این بخش از چهارباغ باید با میراثش ساماندهی شود؛ میراثی که حاصل اتفاقات و برهه‌های تاریخی است که چهارباغ را تبدیل به هویت ذهنی و عینی مردم شهر کرده و باید نگه داشته شود.
برای ساماندهی چهارباغ تلاش کردیم نگاه به وسعت یک پهنه باشد چون نمی‌توان بافت‌های اطراف چهارباغ را درنظر نگرفت، آن را به یک پیاده‌راه محدود کرد و تنها به اجرای تزئینات دکوری بر بدنه شرقی و غربی بپردازیم. وقتی به چهارباغ به چشم یک پهنه نگاه شود، خیابان‌هایی که به آن متصل شده‌اند نیز همگی متناسب با بافت اصلی چهارباغ خواهند بود و برای ترافیک آن نیز چاره‌اندیشی می‌شود. از طرفی نمی‌توان چهارباغ را به‌راحتی تبدیل به پیاده‌راه کرد و نسبت به دسترسی آن بی‌توجه بود. نگاه با این معیارها پیش از این کمتر اتفاق افتاده بود و نه تنها در چهارباغ بلکه برای دیگر پروژه‌های شهر مانند پروژه کمال نیز جداره‌ها بر همین مبنا ساماندهی خواهند شد.
به نظر شما در رابطه با نیروهای متخصص معمار، اصفهان وضعیت مطلوبی دارد؟
در اصفهان از لحاظ نیروهای متخصص معمار ضعف چندانی وجود ندارد و افراد بسیاری در این حوزه داریم که در سطح کلان کشور صاحب نام و آوازه بوده‌اند اما گاهی به سبب شرایط درآمدی، رویکردهای مدیریت شهری و تقاضای مردم، از این ظرفیت و از استانداردها در معماری شهر استفاده نمی‌شود. با نگاهی به گذشته درمی‌یابیم که هرجا فضا برای متخصصان باز بوده و آن‌ها اجازه پرورش ایده‌های خود را داشته‌اند نتیجه خوبی گرفته‌ایم.
به نظر شما تعدد طراحان در حوزه معماری می‌تواند یک ضعف محسوب شود؟
اگر قصد اجرای طرح در قیاس یک ساختمان را داشته باشیم شاید بتوان از یک طراح استفاده کرد اما در طرح‌های دیگر اینگونه نیست.
اصفهان را باید در وسعت یک شهر جهانی دید و بدین سبب نمی‌توان به مقیاس‌های عمومی شهر مانند تک ساختمان‌ها نگاه کرد و طراحی آن را به یک معمار سپرد بنابراین نیاز به گروه‌های طراح، داوران و ناظران در این حوزه داریم. پیش از این سعی شده از برندهای ایران در این حوزه استفاده کرده و داوری‌ها با دقت بیشتری انجام شود و زین پس نیز مسیر جدیدی در نگاه کلان به معماری شهری با تمام سختی‌های آن درپیش خواهد بود.
در برخی از شهرها از عدم اعمال نظرات اعضای شورا بر روند تدوین طرح‌های تفصیلی انتقاد می‌شود، این شرایط در اصفهان نیز وجود دارد؟
مشکلات مربوط به طرح‌های تفصیلی و جامع مربوط به اصفهان نیست و فرایند تدوین و تصویب برنامه‌ها مشکل دارد. پویش یک شهر گفت‌وگو که به تازگی در اصفهان آغاز شده برای رفع همین مشکلات است؛ در این پویش برنامه جامع شهر منطقه اصفهان در دستورکار بوده و اصفهان به عنوان پایلوت برای تدوین طرح با رویکرد مشارکتی و استفاده از نیروهای داخل شهر انتخاب شده است.
چشم‌انداز آینده شهر توسط مردم تدوین می‌شود که اتفاق بزرگی است؛ طرح‌های جامع و تفضیلی چنین فرایندی را طی نکرده‌اند و به همین سبب دچار ایراد شده‌اند بنابراین امیدواریم ظرفیتی که در اصفهان ایجاد شده با موفقیت به فرجام رسیده مردم و مدیران شهر در تهیه و تدوین برنامه با یکدیگر همکاری داشته باشند.
نظر شما