به گزارش خبرنگار ایمنا، بهاءالدین محمد بن حسین عاملی برای مردم ایران و اصفهان شخصیت برجسته ای است. ادیب و دانشمندی که با نظریه های خود تاثیر بسزایی در شکل گیری تفکر و نحوه حکومت صفویان و معماری شهری آن دوران داشت. شیخ بهایی در طی ۷۸ سال که در دربار چهار پادشاه صفوی یعنی طهماسب، اسماعیل دوم، محمدخدابنده و شاه عباس اول بود، تاثیر غیرقابل انکاری بر این حاکمان گذاشت. بیشترین تغییرات و اصلاحات از تصمیمات و نظریه های او در اصفهان تبلور یافت، شهری که در عصر صفوی به یکی از باشکوه ترین پایتخت های دنیا تبدیل شد و پس از گذشت صدها سال همچنان شکوه آن دوران زبانزد است.
در تقویم مناسبت‌های ایران، سوم اردیبهشت به عنوان روز بزرگداشت شیخ بهایی ثبت شده است، شیخی که از لبنان آمد و در ایران ماند و خدمت های انکار ناپذیری انجام داد. ایران در زمان شیخ بهایی، در سایه اقتدار حکومت سیاستی و مذهبی صفویه دارای ثبات و آرامش نسبی گردید و پادشاهان این سلسله بویژه شاه عباس اول از بزرگترین حامیان شیعه بشمار می آمدند. بسیاری شیخ بهایی را به نوعی معمار فکری حکومت صفوی و بنیان گذار اصفهان عصر صفوی می دانند. او پس از ورود به ایران مدت ها در شهر هایی چون قزوین و مشهد بسر برد و مدت ها در اصفهان سکونت گزید و به عنوان شیخ الاسلامی نیز دست پیدا کرد.
محمد حسین ریاحی، استاد و پژوهشگر تاریخ و تمدن ایران و اصفهان شناس در گفت و گو با خبرنگار ایمنا درباره شیخ بهایی اظهار کرد: با تاسیس دولت صفویه، ایران پس از قرن ها تشتت و نابسامانی، یکپارچگی و وحدت سیاسی مذهبی پیدا کرد همچنین استقرار پایتخت در زمان شاه عباس اول در اصفهان فضای مناسبی را در ابعاد گوناگون برای حضور فرهیختگان و اندیشمندان ایران و جهان تشیع از جمله شیخ بهایی در این شهر فراهم کرد.
وی افزود: بی شک یکی از نوابغ و شخصیت های علمی عصر صفوی شیخ بهاءالدین محمد عاملی است که با نام شیخ بهایی شناخته می شود. محل تولد وی در جبل عامل لبنان بوده است و بعدها به همراه پدرش حسین ابن عبدالصمد و دیگر اعضای خانواده خود راهی ایران شد. در واقع استقبال دولت شیعه مذهب صفوی و سختگیری های حکام عثمانی بر شیعیان باعث شد خاندان شیخ بهایی و برخی از بزرگان دیگر به ایران مهاجرت کنند و در اینجا با تلاش به مراتب عالی دست پیدا کنند.
این اصفهان شناس تصریح کرد: بهاءالدین عاملی شاگردان بسیاری را تربیت کرد که بعدها از مفاخر علوم اسلامی به ویژه شیعه شدند که از جمله می توان به ملا محمد تقی مجلسی، ملا محسن فیض کاشانی و نظام الدین ساوجی اشاره کرد. از آثار متعدد شیخ نیز می توان از "جامع عباسی" یاد کرد که اولین رساله عملیه احکام به زبان فارسی است و با دستور شاه عباس اول نوشته شد، همچنین کتاب "تشریح الافلاک"، "خلاصه الحساب"، "فوائد البیان" و کلیات شیخ بهایی نیز از دیگر آثاری است که او خلق کرده است.
شیخ بهایی، نظریه پرداز پایتخت مدرن صفوی
ریاحی با اشاره به نقش پر رنگ شیخ بهایی در اصفهان عصر صفوی، گفت: شیخ با تاسیس نهاد های آموزشی شاگردان بسیاری تربیت کرد و تحکیم، تقویت و استقرار شهرسازی دوران شاه عباس اول در اصفهان که بنا بود پایتخت بزرگ صفویه باشد را بر عهده داشت. همچنین برخی معتقدند امکانات بسیار و قابل توجه از جمله خیابان ها ، دیوانخانه ها، مساجد، مدارس، بازارها، حمام ها، قلعه ها و باغ هایی که برای این پایتخت نیاز بود از طراحی ها و تاثیرات اندیشه و درایت شیخ بهایی بوده است.
این اصفهان شناس شناس ادامه داد: از دوره صفویه تاکنون بسیاری از اقدامات بزرگ از جمله طراحی و معماری شهر اصفهان به عنوان پایتخت شاه عباس اول، طرح اولیه انتقال آب از کوهرنگ و تصمیم به ایجاد شهر نجف آباد را به این دانشمند جامع منسوب دانسته‌اند. البته شاید برخی موارد پیش از او نیز وجود داشته اند اما نکته ای که مسلم است وی در عملی شدن بعضی از این موارد بی تاثیر نبوده است. با این حال مواردی را هم به او نسبت داده اند که شایسته بررسی است، یکی از آن ها ایجاد شهری است که امروزه آن را نجف آباد می گوییم.
وی افزود: مورد دیگر حمامی است با نام شیخ بهایی که درنزدیکی مسجد جامع عتیق اصفهان قرار دارد، همچنین مسجد جامع عباسی که امروزه مسجد امام گفته می شود و مواردی که برخی از آن ها ممکن است هنوز درج نشده باشد را گفته می شود شیخ مراقبت، پشتیبانی و راهنمایی کرده است.
این اصفهان شناس با اشاره به ذوق ادبی شیخ بهایی، تصریح کرد: شیخ بهایی هم فقیهی بزرگ و هم ادیبی است که وقتی امروزه شعر های زیبا، تصنیفات و نوشته های ادبی او را مورد بررسی قرار دهیم، متوجه می شویم که باوجود اینکه در کودکی به ایران آمده است در زبان و ادبیات فارسی متبحر است.
اصفهان مرهون شیخ بهایی است
ریاحی از شیخ بهایی به عنوان یک انسان معنوی یاد کرد و گفت: اشعار او از لطافت، شیرینی، حکم و محتوایی ارزشمند بهره مند است بنابراین ما می توانیم شیخ بهایی را یک انسان ارزشمند معنوی بدانیم درست است که در مسائل دنیوی همکاری های بسیاری کرده است اما کسی نبود که بخواهد از منابع سوءاستفاده کند.
وی تصریح کرد: سهم شیخ بهایی در جامعیت اصفهان فوق العاده است چراکه شیخ شاگردان بزرگی را در این شهر پرورش داد، تالیفات بسیاری از او در ابعاد مختلف منتشر شد و می توان گفت زیبایی اصفهان مرهون دیدگاه ها و تدابیر حکیمانه امثال شیخ بهایی است. در واقع طراوتی که در این شهر نهفته هنوز مرهون تدابیر شایسته و قابل تقدیر وی است.
این پژوهشگر با اشاره به مرگ شیخ بهایی، توضیح داد: برخی معتقد هستند که وقتی شیخ از دنیا رفت، در مسجد جامع غسل داده شد و بعد از مدتی در امامزاده واجب التکریم درب امام نگهداری شد، همچنین یکی از اجتماعات بزرگ اصفهان مراسم شیخ بهایی بود که مردم بسیاری در آن شرکت کردند و سپس پیکر او را در حرم مطهر امام رضا(ع) به خاک سپردند.
نظر شما