تونل گوتهارد یا بهشت آباد؛ علت نارواپردازی درباره انتقال آب به اصفهان چیست؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، پروژه انتقال آب از حوضه آبریز کارون به فلات مرکزی که با نام "بهشت آباد" شناخته می شود از دهه 80 مطرح و با وجود اختلاف نظرها این پروژه در سال 1390 کلنگ زده شد. با این حال به دلیل اختلاف‌های شدید بین استان‌ها به ویژه انتقادهای بخشی از اهالی چهارمحال و بختیاری و خوزستان این طرح برای سال‌ها بلاتکلیف ماند.

طرح انتقال آب بهشت آباد شامل سدی ۱.۵ میلیارد مترمکعبی به ارتفاع ۱۷۸ متر و تونلی به طول ۶۰ کیلومتر است. کل تخصیص پروژه سد و تونل بهشت آباد ۵۸۰ میلیون متر مکعب است که براساس تابلو منابع و مصارف وزارت نیرو، این پروژه در صورت  اجرا مجوز انتقال ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب را در سال به اصفهان خواهد داشت؛ با اجرای این طرح سالانه ۱۵۰ میلیون متر مکعب به یزد و ١٨٠ میلیون متر مکعب به کرمان منتقل می شود همچنین استان چهارمحال و بختیاری نیز مقداری از طرح برداشت می کند.

رودخانه زاینده رود منبع تامین شرب بیش از چهار میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در استان اصفهان است و این پروژه جزو تنها گزینه های تامین آب این استان و فلات مرکزی محسوب می شود زیرا گزینه هایی مانند شیرین سازی و انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی و یا سایر گزینه‌ها برای تامین آب نه تنها صرفه اقتصادی ندارد بلکه از نظر زیست محیطی نیز بسیار آسیب زا است.

انتشار تصویری از گوتهارد سوئیس بجای بهشت آباد!

به رغم اینکه طرح‌های انتقال آب نیز مشکلات زیست محیطی خاص خود را دارد اما در حوضه آبریز زاینده رود که سال هاست به دلیل تخصیص‌ها و  بارگذاری های بیش از حد درگیر بحران آب شده، راهکاری غیر از انتقال آب میان حوضه ای ندارد.

با این وجود در روزهای اخیر برخی فعالان رسانه ای و زیست محیطی با انتشار عکسی از تونل ریلی گوتهارد؛ طولانی ترین تونل جهان در سوئیس و نسبت دادن آن به تونل بهشت آباد، باری دیگر این طرح را مورد انتقاد قرار دادند.

نکته قابل توجه این است که برخی رسانه‌های معتبر نیز با استفاده از این عکس، اجرای طرح بهشت آباد را غیرکارشناسی خواندند و این در حالی است که جریان منتقد به طرح های انتقال آب به حوضه آبریز زاینده رود، نسبت به بارگذاری ها و انتقال آب از این حوضه به سایر استان ها واکنشی ندارند.

در همین پیوند خبرنگار ایمنا نظرات کارشناسان مختلفی را پیرامون بایدها ونبایدهای تامین آب استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد و ...، چرایی اظهارنظرها و موضع‌گیری‌های غیرمنصفانه درباره طرح‌های انتقال آب، اینکه چقدر اجرای چنین طرح‌هایی توجیه دارد و چه کسانی از آن منتفع می‌شوند را جویا شده است که در ادامه می‌خوانیم؛

علت موضع گیری‌ها و مخالفت‌ها مشخص نیست

متین میرعلایی فعال محیط زیست و عضو جمعیت امید دوستداران زاینده رود در همین پیوند و در واکنش به انتشار عکسی از طولانی ترین تونل ریلی جهان و نسبت دادن آن به پروژه بهشت آباد، می گوید: تصویر تونل ترافیکی گوتهارد در سوئیس را یک بار دیگر نیز در سال 1395 به صورت کلیپی منتشر کردند که روی کلیپ نریشنی اجرا شده بود و گوینده در آن کلیپ می‌گفت "یکی از نمایندگان استان چهارمحال در بازدید از منطقه، تونلی پنهانی پیدا کرده که آب به اصفهان منتقل می کند." در حالی که تونل گوتهارد طولانی ترین و بزرگترین تونل جهان در اروپا است و این عکس ارتباطی با طرح انتقال آب بهشت آباد ندارد.

وی می افزاید: دلیل مخالفت ها، موضع گیری های گاه و بی گاه و انتشار موضوعات خلاف واقع در خصوص طرح های انتقال آب به اصفهان و پروژه بهشت آباد را حتی مسئولان استان نیز نمی دانند.  

 این فعال محیط زیست خاطرنشان می کند: با این وجود به نظر می رسد این مشکلات از تهران نشات می‌گیرد و جریانی وجود دارد که برای موضع گیری ها پشت پرده حمایت می شود. به ویژه اینکه از بسیاری موضوعات اطلاعات دقیقی دارند برخلاف فعالان محیط زیست و زاینده رود که باید برای کسب اطلاعات تلاش کنند. اینکه حامیان این جریان چه کسانی هستند سوالی است که سال ها بی جواب مانده است.

طرح‌های انتقال آب جایگزین تخصیص‌های وزارت نیرو از زاینده رود است

اسفندیار امینی دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزان استان اصفهان نیز در همین ارتباط اظهار می کند: موضع گیری ها درخصوص طرح های انتقال آب به حوضه آبریز زاینده رود یک جریان اصفهان ستیزی و سیاسی است در حالی که از ابتدا مقرر شد در صورت افتتاح تونل های سه و بهشت آباد، طرح‌های انتقال آب به یزد و چهارمحال برای پمپاژ اجرا شود.

وی می افزاید: طرح های انتقال آب از تونل سوم کوهرنگ و بهشت آباد برای جبران تخصیص هایی است که وزارت نیرو از حوضه آبریز زاینده رود در سایر مناطق توسعه داده است؛ وزارت نیرو ۲۳۷ میلیون مترمکعب آب به استان چهارمحال و بختیاری و ۹۸ میلیون مترمکعب به یزد تخصیص داده در حالی که آورد تونل سوم کوهرنگ ۱۲۰ میلیون و بهشت آباد ۱۵۲ میلیون مترمکعب در سال است که این دو طرح به طور کامل هم اجرا شود هنوز هم معادل تخصیص چهارمحال نیست.

 دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزان استان اصفهان می گوید: پیگیر اجرای کوهرنگ سه و بهشت آباد هستیم زیرا وزارت نیرو از سهم حقابه های ما به دو استان چهارمحال و بختیاری و یزد آب تخصیص داد و امیدواریم این طرح ها جایگزین برداشت‌ها شود؛ انتقال آب از حوضه آبریز زاینده رود به دو استان مجاور را به آسانی اجرا کردند و امروز با یک جریان سیاسی از اجرای طرح بهشت آباد جلوگیری می کنند.‌

اجرای طرح‌های انتقال آب تونل بهشت آباد اجتناب ناپذیر است

همچنین مهدی بصیری عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه کل مدیریت منابع آب در ایران از نظر اکولوژیست ها غیر کارشناسی است، خاطرنشان می‌کند که با این وجود طرح‌های انتقال آب مانند جراحی برای درمان دردی است که روش دیگری برای بهبود آن وجود ندارد.

وی می افزاید: اجرای طرح‌های انتقال آب تونل بهشت آباد و تونل سوم کوهرنگ به حوضه آبریز زاینده رود اجتناب ناپذیر شده است زیرا دستکم در سه دهه گذشته بارگذاری های بسیار سنگینی بر این حوضه آبریز اجرا شده است.

بصیری خاطرنشان می کند: برداشت های بالادست در دو استان چهارمحال و بختیاری و اصفهان، گسترش صنایع، انتقال آب به یزد و همچنین آبخیزداریِ اشتباهی که در این مناطق دو استان انجام شد، اصفهان را به شدت در معرض کم آبی قرار داده است.

این استاد دانشگاه می گوید: راهکار جلوگیری از خشکیدن تالاب گاوخونی و اراضی کشاورزی که مبدا ریزگردهای سمی و آلوده، شناخته شده و سبب خسارات فراوان به شهر اصفهان و سلامت مردم می شود، تامین آب یعنی اجرای طرح های انتقال آب است. در غیر این صورت توقف برداشت های بیش از ظرفیت در بالادست و پایین دست سد زاینده رود، صنایع اصفهان و یزد ضروری است.

آورد تونل بهشت آباد بیشتر به یزد و کرمان خواهد رسید

وی با تاکید بر اینکه صنایع آب‌بر نباید در استان اصفهان و یزد گسترش می یافت، می افزاید: با توسعه جمعیت، مصارف نیز افزایش می یابد؛ این مشکلات ناشی از تصمیم گیری های غیرکارشناسی است، از سوی دیگر آورد تونل بهشت آباد جوابگوی کمبود آب اصفهان و برداشت‌ها نیست و بیشتر به یزد و کرمان خواهد رسید.

بصیری در واکنش به موضع گیری ها درخصوص طرح بهشت آباد می گوید: برخی به گفتار قوم گرایانه عادت دارند در حالی که بسیاری از مردم این استان‌ها از سال‌ها پیش به اصفهان مهاجرت کردند و تامین معیشت همه مردم به آب بستگی دارد. مقدار آبی که با تونل بهشت آباد به زاینده رود منتقل خواهد شد در مقایسه با آبی که از شش استان به خوزستان می ریزد، ناچیز است.

وی می افزاید: آبی که از اصفهان به سرشاخه‌های حوضه‌های خوزستان می ریزد دو برابر آبی است که به حوضه زاینده رود وارد خواهد شد؛ از سمیرم و فریدونشهر آب فراوانی از کوه‌های زاگرس سرچشمه می گیرد و به خوزستان می رود این حوضه های آبریز به هم‌پیوسته است ولی باید دید کجا برای آن مصارف تعریف و استفاده شده است.

چرا چشم خود را بر اجرای طرح بن - بروجن می‌بندید؟

 محمد درویش فعال محیط زیست و مدیرکل سابق دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط با بیان اینکه همه طرح‌های انتقال آب در کشور مشکل جدی داشته و نظام هیدرولوژیک آن را به شدت به مخاطره انداخته است، می گوید: پروژه‌های انتقال آب بین حوضه‌ای می‌تواند برای مبدا و مقصد این حوضه خطرناک باشد.

وی می افزاید: این انتقاد درباره طرح بن- بروجن نیز وجود دارد؛ انتقادمان به دوستان چهارمحال و بختیاری این است که چرا شما با اجرای طرح گلاب و بهشت آباد مخالفت می‌کنید اما چشم خود را بر اجرای طرح بن - بروجن می‌بندید؟ اجرای طرح انتقال آب برای همه جا بد است.

این فعال محیط زیست با تاکید بر اینکه موضع گیری ها در برابر طرح بن- بروجن نیز باید یکسان باشد، خاطرنشان می کند: هرگز نباید به غیر از تأمین آب شرب برای تأمین آب بخش کشاورزی و صنعت به اجرای عملیات سازه‌ای تن داد؛ می توان از منابع آب های زیرزمینی و سطحی با توجه به ظرفیت منطقه بهره برد.

درویش خاطرنشان می کند: با توجه به اینکه آب شرب را می‌توان تا ۲۰ مرتبه بازچرخانی و تصفیه کرد، رعایت مدیریت مصرف در استان‌های درگیر کمبود آب ضروری است.

وی با بیان اینکه ایران به طور متوسط ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب قابل استحصال دارد که هشت درصد آن می‌تواند کل نیاز کشور را برای شرب تأمین کند، تصریح می کند: از این رو به اجرای طرح‌های انتقال آب نیازی نیست، با مدیریت درست آب و توزیع چیدمان توسعه، منابع و سایت‌های اشتغال براساس واقعیت، بی شک مشکلات بخش‌های مختلف همچون کشاورزی، صنعت و شرب مرتفع می‌شود.

گزارش از: ندا سپاهی- خبرنگار ایمنا