چاره ناکارآمدی هسته معاملات بورس چیست؟!

به گزارش خبرنگار ایمنا، اختلال مداوم هسته معاملات بازار سهام این روزها با این که باعث آزردگی و اذیت شدن فعالان این حوزه است، تقریباً برای معامله‌گران و حتی مسئولان عادی شده است. تقریباً روزی نیست که هسته معاملات مشکلی پیدا نکرده یا پیامی از سوی کارگزاران مبنی بر اختلال در هسته یا سامانه‌های معاملاتی برای معامله گران فرستاده نشود. علاوه بر این تقریباً روزی نیست که عده‌ای از معامله گران در اعتراض به ناکارآمدی هسته معاملات، درخواست لغو یا ابطال بخشی از معاملات را نداشته باشند.

اظهار نظر یاسر فلاح، مدیر روابط عمومی و امور بین الملل سازمان بورس و اوراق بهادار در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، مبنی بر این است که همه مشکلات از سامانه یا هسته معاملاتی نیست و می‌تواند این موضوع دلایل مختلفی داشته باشد. باید توجه داشت که گاهی، اختلالی در سامانه آنلاین کارگزاری‌ها به وجود می‌آید و برخی مسئولان کارگزاری‌ها این اشتباه را از هسته معاملات قلمداد و اعلام می‌کنند.

وی می افزاید: همچنین گاهی سایت TSETMC (شرکت مدیریت فناوری بورس تهران) که تنها یک سایت تماشاگر است به دلایلی مانند اختلال در سامانه‌های شرکت‌های خدمات دهنده اینترنتی دچار مشکل می‌شود. در حالی که این سایت هیچ ارتباطی به معاملات ندارد و اختلال در آن به اشتباه به عنوان اختلال در هسته معاملات تعبیر می‌شود. علاوه بر این دو مورد، در زمان‌هایی که عرضه اولیه در بازار وجود دارد، تعداد بسیار زیادی از افراد (آخرین آمار از شرکت حدود ۱.۵ میلیون نفر در عرضه‌های اولیه حکایت دارد) درخواست خرید سهم مذکور را داشته و بنابراین تعداد زیادی درخواست به سامانه معاملاتی بورس ارسال می‌شود.

فلاح این مسئله را به وضعیت جاده چالوس تشبیه کرده و می گوید: در نظر بگیرید چنین جاده‌ای بر فرض ظرفیت دو هزار خودرو را داشته باشد اما در زمان‌های خاص مانند روزهای تعطیلی به یکباره پنج میلیون خودرو به این جاده وارد شود. در چنین شرایطی کاملاً بدیهی است که ترافیک به وجود آید؛ جاده توانایی و ظرفیت تردد این حجم خودرو را ندارد. همین مسئله نیز درباره سامانه معاملاتی بورس صادق است که تنها مختص به ایران هم نبوده و در سایر کشورها وضعیت همین گونه است. چندی پیش بورس لندن به مدت دو ساعت متوقف شد که علت ایراد در سامانه معاملاتی آن بود.

مدیر روابط عمومی و امور بین الملل سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه با بیان اینکه این مسئله چندان عجیب و غریب نیست، گفت: باید توجه داشت که سامانه معاملاتی بورس ایران، از شرکت فرانسوی یورو نکست فرانسه خریداری شده و بنابراین سامانه خوبی بشمار می‌آید. این سامانه اکنون توسط دانشمندان ایرانی به صورت پیوسته به روز رسانی و نگهداری می‌شود. با این حال به دلیل تراکم سفارشات و محدودیت ارسال سفارشات، درخواست‌های خرید و فروش با تأخیر توسط هسته معاملات دریافت می‌شود و همین امر باعث می‌شود کندی هسته به خرابی آن نسبت داده شود.

کندی معاملات به روایت آمار

در دو سال گذشته یعنی سال ۱۳۹۶ و پیش از به وجود آمدن بحران ارزی و جهش چند صد درصدی ارز، متوسط تعداد معاملات در بورس اوراق بهادار تهران تقریباً برابر با ۶۴ هزار معامله در روز و حجم آن نیز تقریباً برابر با یک میلیون سهم در روز بوده است. این در حالی است که بر اساس اطلاعات معاملاتی روز  دوشنبه (۱۸ فروردین‌ماه) بورس اوراق بهادار تهران، تعداد معاملات این بازار برابر با یک میلیون و ۲۳۱ هزار و ۵۲۸ معامله و حجم معاملات نیز برابر با ۷۳۰۲ میلیون سهم یا به عبارت دیگر هفت میلیارد و ۳۰۰ میلیون سهم بوده است.

این آمار به خوبی خبر از تغییر چشمگیر تعداد و حجم معاملات دارد. طبق این آمار، تعداد معاملات از سال ۹۶ تاکنون بیش از ۱۹ برابر و حجم معاملات نیز تقریباً ۷۳۰۰ برابر شده است. بخشی از این آمار حیرت آور به دلیل ورود نقدینگی سرگردان به بازار سرمایه است که پیش‌تر به بلای جان اقتصاد تبدیل شده بود و با ورودش به هر بازاری آن را دگرگون می‌کرد. با این حال فارغ از چون و چرای این مسئله، نمی‌توان از ناکارآمدی هسته در شرایط فعلی چشم پوشی کرد. اگرچه باتوجه به آمار فوق می‌توان علت کندی و ایراد هسته معاملات را توجیه کرد اما انتظارات از نهادهای مربوطه برای رفع این مشکل به وقت خود باقی است.

بدیهی است هرگونه اختلال در هسته معاملات یا سامانه برخط کارگزاری‌ها به طور مستقیم در سود یا زیان معامله‌گران نقش دارد. از طرف دیگر با وجود دلایل مختلف اختلال در معاملات که به قول مدیر روابط عمومی سازمان بورس می‌تواند ناشی از کند شدن هسته یا سامانه برخط کارگزاری‌ها باشد، نمی‌توان دقیقاً تشخیص داد کدام مورد به مشکل برخورده است و نیاز به اظهار نظرهای کارشناسی در موقعیت به وجود آمده دارد.

از سوی دیگر در روزهای اخیر، گاه کار از کندی هسته گذشته و روند معاملات برای مدتی عملاً با مشکل جدی مواجه می‌شد. بروز مشکل در یکی از شرکت‌های OMS (شرکت‌های خدمات بر خط بازار سرمایه) در روز دوشنبه نیز بر مشکلات موجود افزود.

باید توجه داشت سهامداران و معامله‌گران فارغ از چرایی مشکل، از شورای بورس و همچنین سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان دو نهاد سیاستگذار و ناظر انتظار دارند تا بخوبی به وظایف خود عمل کرده تا بازار به فعالیت خود به شکل روان ادامه داده و توسعه یابد.

بر اساس قوانین و مقررات بازار سرمایه، مصوب سال ۱۳۷۸، یکی از وظایف شورای عالی بورس " اتخاذ تدابیر لازم جهت ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهار" و " اعمال نظارت عالیه بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار" است. از جمله وظایف مرتبط با موضوع هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار نیز شامل مواردی مانند " اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار" و "اتخاذ تدابیر ضروری و انجام اقدامات لازم به منظور حمایت از حقوق و منافع سرمایه‌گذاران" است.

بدیهی است هرچه بازار اصولی و روانتر به فعالیت خود ادامه دهد، معامله گران با اشتیاق بیشتری به انجام معامله می‌پردازند؛ تعداد معاملات به صورت مستقیم بر درآمد سازمان بورس و نهادهای مالی از جمله کارگزاری‌ها تأثیرگذار است.