هدف اسدآبادی اتحاد جهان اسلام بود

سید اصغر محمود آبادی در گفتگو با خبرنگار ایمنا در خصوص سید جمال‌الدین اسدآبادی اظهار کرد: سید جمال الدین اسد آبادی یکی از مشاهیری است که هنوز شناخته نشده است. او از مردانی است که علی‌رغم آثار و تأثیری که در سلامت فکری جامعه اسلامی قرن اخیر ما دارد چندان شناخته شده نیست.

این استاد تاریخ ادامه داد: اگرچه افغان‌ها اعتقاد دارند که سید جمال الدین اسدآبادی افغان بوده است چراکه به دلیل شرایطی که داشت پسوند "افغانی" به نام خود اضافه کرد، اما باید گفت که براساس تحقیقات اسدآبادی در روستای اسدآباد همدان به دنیا آمده است.

وی اضافه کرد: درواقع وی ایرانی الاصل و از خانواده بسیار مشهور سادات اسدآباد بود ضمن اینکه پدر وی سید صفدر پیشنماز آنجا بوده است.

محمود آبادی گفت: او تحصیلات عالی حوزوی را تا سطح اجتهاد ادامه داد و در واقع تفکراتی فلسفی داشت و با اینکه در فقه درجه اجتهاد داشت اما از جهت تفکر فلسفی از افکار دانشمندانی چون ابن سینا و خواجه نصیر الدین طوسی تأثیر می‌پذیرفت.

این استاد تاریخ افزود: بنابراین به نظر می‌رسد یک نوع تفاوت ریشه‌ای بین روحانیت قرن ۱۸ در ایران و تفکر این مرد که هدفی بزرگ در سر می‌پروراند وجود داشته است.

رؤیای "اتحاد" مسلمانان

محمود آبادی خاطرنشان کرد: مرحوم اسدآبادی در عصر ناصرالدین شاه به دلیل استبداد شاهان، فشار روی جامعه علمی، وابستگی دولت به سفارت روس و انگلیس و به دلیل عقب ماندگی‌های فکری و فرهنگی جامعه ایرانی بسیار متأثر بود و تلاش می‌کرد جامعه ایران آن روز را به جهان اسلام وصل کند.

وی با بیان اینکه "هدف مهمی که این فرد بزرگوار داشت این بود که جهان اسلام را متحد کند و اتحاد جهان اسلام هم در قرن ۱۹ کاری بسیار مشکل بود" تاکید کرد: دولت عثمانی مدافع تسنن بود و بر تمام بلاد اسلامی از جمله حرمین شریفین، عراق و سوریه و غیره مسلط بود. از طرفی اسدآبادی علاقمند بود که تفکر سنی و شیعه به هم نزدیک شوند و با وجود اینکه توفیق چندانی در این کار نیافت اما تلاش زیادی برای تحقق آن انجام داد.

این استاد تاریخ افزود: اسدآبادی تلاش می‌کرد جهان اسلام را به سمت یک جهان پایدار هدایت کند و با وجود این که او شیعه متعصبی بود، اما به دلیل هدفی که داشت در افغانستان تظاهر به سنی بودن می‌کرد و به همین دلیل پادشاه افغانستان ایشان را برای تصدی وزارت انتخاب کرد و مدتی در دستگاه حکومتی افغانستان وزیر بود.

محمودآبادی اظهار کرد: طبیعتاً چنین مرد بزرگی با آن تلاش عظیمی که داشت، نمی‌توانست در افغانستان بماند و اینگونه بود که شروع به مسافرت‌های طولانی به سرزمین‌های اسلامی و غیر اسلامی کرد.

اسدآبادی فراماسون نبود

وی در خصوص سنی و فراماسون دانستن اسدآبادی تصریح کرد: موضوع سنی دانستن این فرد مسأله‌ای است که نباید چندان بر آن تکیه کرد، کما اینکه فراماسون بودن ایشان پذیرفته نیست چراکه وی یک مرد روحانی و متفکری فلسفی و فکری بود و هرگز با جریان‌های انحرافی و ضد دین چون جریان فراماسونری همکاری نداشت.

این استاد تاریخ گفت: سید جمال‌الدین اسدآبادی اولین متفکر مذهبی روشنفکر در ایران دانسته شده است. روشنفکران مذهبی مانند اسدآبادی بیشتر به فلسفه گرایش دارند یعنی گرایش آن‌ها به سوی چون و چرا است و فقها بیشتر روی مسائل توحیدی، ارزشی و پایدار متمرکز می‌شوند. سید تلاش می‌کرد این موضوع را جا بیندازد که می‌شود روی مباحث دینی تشکیک و تحقیق کرد و با این بحث‌ها جریان سنی و شیعه را به هم نزدیک تر کرد.

محمودآبادی گفت: او روزنامه‌ای به نام "عروه الوثقی" تأسیس کرد که مشهور ترین روزنامه مذهبی علیه استعمار و استبداد زمان خود بوده است و در آن از نظام استبدادی ایران و همچنین استعمار انگلیس به شدت انتقاد می‌کرد و مردم مسلمان را به مجاهدت دعوت می‌کرد. به این دلایل می‌توان گفت که نظراتش تفاوت‌هایی با روحانیون آن زمان ایران داشت کما اینکه زمانی که به دعوت ناصر الدین شاه به ایران آمد روحانیون ایران از وی استقبال نکردند و ناچار شد به حرم عبدالعظیم حسنی پناه ببرد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: این متفکر در ۱۹ اسفند به روایتی شهید و به روایتی درگذشته است.