به گزارش خبرنگار ایمنا؛ پس از اثبات مزایای بازارهای مالی برای اقتصاد کشورها، این بخش به یکی از مهمترین مامن سرمایه‌ها تبدیل شد. به مرور با گسترده شدن بازارهای مالی و فعالیت بیشتر و بیشتر سرمایه‌گذاران به منظور کسب بازدهی بیشتر، روش‌های سرمایه‌گذاری در بازار توسعه یافته و شیوه‌های تازه‌ای برای سرمایه‌گذاری پدید آمد. با گسترش علوم رایانه و توسعه الگوریتم‌ها و کشف مزایای هوش مصنوعی، صفحه‌ای جدید در کتاب معاملات بازارهای مالی گشوده شد.
به دنبال آن متخصصان علوم رایانه و بازارهای مالی گرد هم آمدند و با ساخت الگوریتم‌های معاملاتی که با هدف جایگزین شدن با معامله‌گران انسانی پدید آمد، معاملات در بازار شیوه جدیدی به خود گرفت و به دلیل مزایای مهمی که استفاده از این روش به همراه داشت به سرعت توجه‌ها را به خود جلب کرد.
در تعریف این نوع معاملات باید گفت به طور کلی، هر نوع معامله خودکار فارغ از تعداد دستورهای ارسالی به سامانه معاملاتی، معامله الگوریتمی محسوب می‌شود. در این بخش، الگوریتم‌ها با بررسی و تحلیل داده‌های موجود، مستقیماً به خرید و فروش سهام می‌پردازند. در حال حاضر برخی از الگوریتم‌های موجود در بازار سرمایه قادر به انجام تمامی امور از صفر تا صد است.
پس به طور ساده، هر معامله خودکار می‌تواند در نقطه‌ای از طیف معاملات الگوریتمی قرار گیرد. این طیف را بر اساس عملکرد می‌توان به الگوریتم‌های معاملاتی اجرای معاملات، الگوریتم‌های سیگنال‌دهی، الگوریتم‌های مانیتورینگ یا پایش بازار، الگوریتم‌های position trading یا کم بسامد و الگوریتم‌های HFT یا پر بسامد (High Frequency Trading) تقسیم بندی کرد.
به دلیل اهمیت زمان و توانایی این برنامه‌ها در کسب سود بدون الزام وجود توجه کامل انسانی، این نوع از معاملات به سرعت مورد توجه قرار گرفت. از میان انواع معاملات الگوریتمی که بیان شد، معاملات فرکانس بالا از محبوبیت بیشتری در بورس‌های پیشرفته دنیا مانند بورس نیویورک یا نزدک برخوردار است. اما در ایران از انجام چنین معاملاتی به دلیل ایجاد اختلال در سامانه معاملاتی جلوگیری می‌شد.
اما این مهم به ویژه در سال‌های اخیر در ایران مورد توجه مسئولان مربوطه از جمله سازمان بورس و اوراق بهادار قرار گرفت، به گونه‌ای که برگزاری مسابقات معاملات الگوریتمی در کشور با هدف توسعه اینگونه معاملات در دستور کار قرار گرفته و مدیریت آن به شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس واگذار شد. در همین راستا گفتگویی با یاسر فلاح، مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان بورس و اوراق بهادار و مدیرعامل شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
ورود هوش مصنوعی به معاملات چه مزایایی دارد و چرا کشورهای توسعه یافته به گسترش آن در حوزه‌های مالی توجه دارند؟
از ابتدای آغاز فعالیت بورس نحوه معاملات سهام به صورت خرید و فروش فردی بوده است اما گسترش تکنولوژی‌های نوین به ویژه علوم رایانه‌ای و ورود آن به علوم مالی به ویژه در بازار سرمایه باعث شد از چندین سال گذشته شیوه جدیدی از معاملات با عنوان معاملات الگوریتمی در بازارهای مالی رواج پیدا کند. در واقع یک استراتژی معاملاتی مالی توسط متخصصان علوم رایانه‌ای به یک الگوریتم معاملاتی تبدیل می‌شود. پس از تبدیل این استراتژی به الگوریتم، نقش معامله‌گری فرد حذف شده و رایانه به جای شخص به معامله می‌پردازد.
ورود هوش مصنوعی به معاملات مزایای قابل توجهی دارد. به طور کلی استفاده از هوش مصنوعی به جای انسان باعث می‌شود سرعت انجام معاملات افزایش پیدا کند. همچنین باعث می‌شود دقت در انجام معاملات به شدت افزایش پیدا کرده و بالتبع احتمال بروز خطا نیز کاهش یابد.
علاوه بر این با استفاده از این فناوری، تخلفات در بازار نیز به صفر میل می‌کند. از آنجا که در معاملات الگوریتمی، سفارشات توسط یک ماشین ثبت می‌شود امکان انجام تخلفات نیز تقریباً به سمت صفر حرکت می‌کند، به همین دلایل بورس‌های مطرح جهان نیز به این سمت حرکت کرده‌اند.
یکی از پدیده‌های بد بازار سهام که هم‌اکنون نیز با آن مواجه هستیم، صف نشینی است. در واقع صف نشینی بدین معنی است که افرادی با انتشار سیگنال، دیگران را ترغیب به خرید یا فروش یک سهم می‌کنند؛ مسئله‌ای که وجود معاملات الگوریتمی از بروز آن جلوگیری می‌کند. همچنین زمانی که یک الگوریتم مناسب نوشته می‌شود، تهیه کنندگان علاوه بر استفاده و کسب سود در بازار سرمایه می‌توانند با فروش آن به دیگران، تجارت جدیدی انجام دهند.
در جهان امروز و در بازارهای معتبر دنیا نظیر بورس‌های ایالات متحده آمریکا، معاملات الگوریتمی رونق خاصی پیدا کرده و بخشی از معاملات با این روش انجام می‌شود. در ایران نیز تقریباً از دو سال گذشته، سازمان بورس و اوراق بهادار انجام معاملات الگوریتمی را بلا مانع دانست. به دنبال اعلام این موضوع، معاملات الگوریتمی در بازار سهام ایران نیز آغاز شد اما هنوز تعداد چنین معاملاتی کم است.
به همین دلیل شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس به عنوان بازوی آموزشی و فرهنگ سازی بازار سرمایه ایران به این حوزه وارد شده و به منظور بیان اهمیت معاملات الگوریتمی در کشور، از سال گذشته مسابقات معاملات الگوریتمی را به صورت سالانه در کشور برگزار می‌کند. این رقابت هیچ محدودیتی نداشته و همه می‌توانند در آن شرکت کنند؛ امیدواریم که با این کار بتوانیم بازار سهام را علمی‌تر، تحلیلی‌تر و به روزتر به پیش بریم. استفاده از معاملات الگوریتمی فرصتی است که باید به دلیل مزایای آن به درستی مورد استفاده قرار گیرد.
چرا انجام معاملات الگوریتمی با فرکانس بالا یا اصطلاحاً معاملات HFT در بورس ایران ممنوع است؟
باید توجه داشت که متأسفانه معاملات HFT هنوز در بورس ایران قابلیت اجرا ندارد؛ انجام این نوع داد و ستد در بازار سرمایه می‌تواند در سیستم معاملاتی بورس کشور اختلال ایجاد کند، از این سو، سازمان بورس مانع از فعالیت اینگونه معاملات می‌شود.
در حال حاضر ضریب نفوذ معاملات الگوریتمی در بورس ایران چقدر بوده و این مقدار در بورس‌های توسعه یافته و پیشرفته جهانی مانند بورس نیویورک چقدر است؟
بر اساس آخرین آمار در دسترس، ضریب نفوذ معاملات الگوریتمی در بورس ایالات متحده بیش از ۵۰ درصد بوده و این بدین معنی است که بیش از ۵۰ درصد معاملات در این بورس‌ها، از طریق الگوریتم‌ها انجام می‌شود. حال از آنجا که این عدد در دیگر کشورها مانند کشورهای توسعه یافته اروپایی و آسیایی نیز بالاست می‌توان نتیجه گرفت که تمایل معامله گران به استفاده از معاملات الگوریتمی قابل توجه است زیرا زمان و سرعت عمل دو عامل مهم در این کشورها به شمار می‌رود.
همچنین بر اساس آخرین اطلاعات، در منطقه ما نیز حدود ۲۰ درصد از معاملات بورس استانبول که قرابت‌هایی با بورس ایران دارد، به روش الگوریتمی انجام می‌شود. با این وجود این عدد در بورس ایران بالا نبوده و به علت تازه بودن نیز آمار دقیقی از آن در دسترس نیست، اگرچه به نظر می‌رسد حوالی هشت درصد باشد. به منظور توسعه این عدد علاوه بر برگزاری مسابقه معاملات الگوریتمی، کارگزاران نیز باید با این مسئله آشنا شده و آن را یاد بگیرند؛ ایده استفاده از ماشین در معاملات به هیچ عنوان خام نیست و کاملاً بر اساس مطالعات است.
بر اساس اطلاعات در دسترس، در منطقه خاورمیانه و غرب آسیا کشورهای بسیاری در حال استفاده از این فناوری هستند. اگر این مسئله صحیح است آیا مسابقات معامله الگوریتمی نیز در این کشورها برگزار می‌شود؟
اگرچه معاملات الگوریتمی در بسیاری از کشورهای منطقه از جمله ترکیه، عربستان، کره، ژاپن، هندوستان و امارات وجود دارد اما بر اساس آخرین اطلاعات موجود، ایران پس از هند، دومین برگزار کننده مسابقات الگوریتمی در آسیا و اولین برگزار کننده در غرب آسیا و خاورمیانه به شمار می‌رود.
نکته قابل توجه درباره کشور هند این است که اگرچه ضریب نفوذ بازار سرمایه در آن بسیار پایین و حدود دو درصد است اما همین مقدار با احتساب جمعیت یک میلیاردی آن، دربرگیرنده حدود ۲۵ میلیون نفری است و معاملات الگوریتمی در آن با قوت در حال انجام است.
در ایران اما این عدد با توجه به جمعیت ۸۱ میلیون نفری آن، حدود ۱۳ میلیون نفر است. از این میان، حدود ۵۰۰ هزار نفر معامله‌گر روزانه، دو میلیون نفر معامله گران هفتگی و ماهانه، پنج میلیون نفر معامله گران سالانه و سه میلیون نفر نیز شامل افرادی می‌شود که در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اوراق تسهیلات مسکن و موارد مشابه سرمایه گذاری می‌کنند. مجموع این افراد نشان می‌دهد ضریب نفوذ بازار سرمایه در ایران حدود ۱۵ درصد است.
گفتگو از: محمد رضایی فرد- خبرنگار سرویس اقتصادی ایمنا
نظر شما