به گزارش خبرنگار ایمنا، مژگان خالقی کارگردان و بازیگر تئاتر شامگاه گذشته_۳۰ دی ماه_ در برنامه شب‌های جلفا با عنوان "روایت‌های ناشنیده بیش از ۱۳۰ سال تئاتر ارامنه در اصفهان" که به همت شهر کتاب اصفهان برگزار شده بود، اظهار کرد: هموطنان ارمنی جمعیتی بالغ بر ۱۳۰ هزار نفر هستند که بیش از ۴۰۰ سال پیش به ایران کوچانده شده‌اند، پس از آن جامعه خود را تشکیل دادند و این جامعه چنان مستحکم بود که با جامعه ایران یک تن شد.
وی افزود: در زمان شاه عباس صفوی در سال ۱۹۹ هجری قمری، معاهده‌ای میان شاه عباس و سلطان مراد سوم خلیفه عثمانی شکل می‌گیرد که طبق آن برخی مناطق ایران تحت سیطره دولت عثمانی قرار می‌گیرد البته حدود ۱۴ سال بعد شاه عباس بخش‌هایی را بازپس می‌گیرد.
این کارگردان تئاتر افزود: پس از آن از سوی عثمانی‌ها بر ایران یورش می‌شود و بر این اساس شاه عباس دستور می‌دهد که تعدادی از ارامنه ناحیه رود ارس به ایران کوچانده شوند و کسانی که در جلفای نخجوان بودند در اصفهان سکونت گزیدند و جلفایی نو به یاد جلفایی که داشتند در اصفهان ایجاد کردند.
خالقی در خصوص اینکه چگونه افرادی مهاجر توانستند به یک جامعه یکدست تبدیل شوند، اضافه کرد: تاثیر زبان و فرهنگ را می‌توان در این خصوص مطرح کرد. چراکه دریچه ورود به هر جهانی زبان آن جامعه است و به این دلیل که ارامنه زبان مستقل داشتند و آن را حفظ کردند توانستند فرهنگ خود را نیز حفظ کنند.
وی تصریح کرد: تاریخ تئاتر ارامنه و اصفهان در واقع یکی است، پیش از تئاتر، نمایش های سنتی ایرانی داشتیم که روایت‌های کلامی بوده‌اند اما نمایشگری و ورود تئاتر غربی به ایران در میان ارامنه و اصفهانی‌ها همزمان است.
این کارگردان تئاتر افزود: سال ۱۸۹۰ نقطه عطفی در تاریخ تئاتر اصفهان و ایران است به دو دلیل یکی اینکه زنان اجازه حضور در صحنه تئاتر را یافتند و دیگر اینکه اولین سالی است که نمایش‌های غیر زبان ارمنی نیز روی صحنه می‌رود.
خالقی ادامه داد: تا سال ۱۹۲۰ تئاتر ارامنه به شکل حرفه‌ای در نمی‌آید چراکه تا پیش از آن که برای انجمن‌ها و مدارس اجرا می‌شده، در بر دارنده آموزه‌های اخلاقی بوده است و فقط در حال شکل گرفتن بود، اما از این سال که سال طلایی تئاتر ارامنه است، شکل حرفه‌ای به خود می‌گیرد و برای ورود به سالن آن باید بلیط تهیه شود همچنین اساس نامه‌ای برای آن تنظیم می‌شود که بر اساس آن تصمیم می‌گیرند بخش زیادی از آن چه به دست می‌آورند را صرف امور خیریه کنند.
نیکید میرزایانس نویسنده ارمنی در ادامه اظهار کرد: ارامنه از زمان شاه عباس که به ایران آمده‌اند مرتب کوچ کرده و از ایران رفته و به دنبال مسائل روشنفکرانه بوده‌اند که تئاتر یکی از نتایج آن است اما ایرانیان پیش از تئاتر تعزیه داشتند.
وی افزود: از زمان شاه عباس که تاجران به اصفهان می‌آمدند تئاتر اجرا می‌کردند تا بتوانند اجناس خود را به فروش برسانند لذا می‌توان گفت در ایران تئاتر وجود داشته است.
این نویسنده اضافه کرد: مدرسه ارامنه از جمله جاهایی است که سالها در آن‌ها تئاتر اجرا می‌شده که مدرسه شاه عباس از جمله آن‌ها است همچنین خانه تاریخی سیمون که همان باشگاه آرکا ارامنه است نیز از جمله مکان‌هایی بوده که در آن تئاتر اجرا می‌شده است و یکی از بزرگترین هنر پیشه‌های تئاتر ارامنه خانم سیرانوش است.
میرزایانس با بیان اینکه تئاتر در میان ارامنه امر مهمی بوده است تقریباً ۹۰ در صد از متن این نمایشنامه‌ها در ابتدا از خود ارامنه است و بعدها رو به سوی نمایش نامه‌های غربی می‌آورند.
این نویسنده افزود: زمانی که رضا شاه به ترکیه سفر می‌کند به شدت تحت تأثیر نظرات آتاتورک قرار می‌گیرد و زمانی که باز می‌گردد تغییراتی ایجاد می‌کند که از جمله آن‌ها می‌توان به تعطیلی هفت ساله مدارس ارمنی اشاره کرد اما ارامنه کار خود را در خانه‌ها و به صورت پنهانی پی می‌گرفتند.
وی در خصوص عمومیت نیافتن تئاتر در میان ارامنه افزود: ارامنه حشر و نشر چندانی با ایرانیان نداشتند و شاید یکی از دلایلی که روشنفکران ارمنی رشد نکردند به همین امر بازگردد، چراکه خود را در چهار چوب می‌دیدند و مراوده آن‌ها کم بود و ازطرفی روشنفکران ارامنی از ایران مهاجرات می‌کردند البته با وجود دلایلی که ذکر کردم، چنین مسئله‌ای نیاز به ریشه شناسی دارد.
نظر شما