چه سرنوشتی در انتظار گنجینه‌های شهر است؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، قدمت بیشتر خانه‌های تاریخی شهر اصفهان به دوران قاجار و صفویه باز می‌گردد و معماری منحصر به فرد، نقش و نگار خانه‌های قدیمی به خصوص گچ‌بری‌ها و آیینه‌کاری‌های زیبا گردشگران زیادی را به خود جذب کرده است.

تغییر کاربری خانه‌های تاریخی و تبدیل آنها به هتل، مهمانسرا و فضاهای سنتی و اقامتی یکی از اقداماتی است که به عقیده کارشناسان راهکار مناسبی برای احیای این بناهای تاریخی است، اما آنچه در این تغییر و دگرگونی‌ها بسیار حائز اهمیت است، اینکه تغییر کاربری آنها باید با هدف حفظ ارزش‌ها و اندیشه‌های فرهنگی و هنری موجود در معماری آن صورت گیرد.

در سال‌های گذشته بناهای زیادی همچون خانه ملک‌التجار، قصر منشی، خانه بخردی، حمام علی‌قلی‌آقا، سرای بدیع، خانه مشروطیت، خانه همایی، خانه شهشهانی، خانه مارتاپیترز در محله جلفا و ده‌ها بنای دیگر در اصفهان به هتل سنتی، رستوران و مرکز فعالیت‌های فرهنگی و علمی تبدیل شده است، زیرا گردشگران خارجی که به قصد بازدید از اماکن تاریخی به اصفهان سفر می‌کنند، اسکان در اقامتگاه‌های سنتی را به اقامت در هتل‌های چندستاره ترجیح می‌دهند.

تعداد زیادی از خانه‌های تاریخی شهر اصفهان در محدوده منطقه سه و در واقع در مرکزیت این شهر واقع شده است؛ خانه تاریخی ملک‌التجار در کوچه شهشهان جنب پارکینگ علامه مجلسی یکی ازخانه‌های تاریخی و قدیمی این منطقه است که به اقامتگاه بوم‌گردی تبدیل شد.

توجه به خانه‌های تاریخی تاثیرگذار در افزایش جذب گردشگر

«حسین کارگر»، مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان اظهار می‌کند: در محدوده این منطقه حدود ۲۱۸ خانه تاریخی قابل تبدیل شدن به هتل و بوم‌گردی وجود دارد که مرمت و بازسازی ۳۰ مورد از آنها آن در حال انجام است و تا پایان امسال به صورت سرا یا تجاری مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.

وی با اشاره به وجود ۳۸۰ ابنیه ارزشمند تاریخی موجود در منطقه سه تصریح می‌کند: با توجه به وجود ۳۸۰ ابنیه ارزشمند تاریخی موجود در این منطقه با کاربری‌های متنوع همانند نمایشگاه، فروشگاه صنایع دستی، نمایشگاه آثار هنرمندان اصفهانی، اقامتگاه سنتی، رستوران، کافی‌شاپ علاوه بر ایجاد روح تازه در کالبد شهر تاریخی اصفهان، باعث تردد و اسکان گردشگران داخلی و خارجی شده است.

مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان می‌گوید: اقامت در خانه‌های تاریخی برای گردشگران بسیار جذاب‌تر از اقامت در هتل‌های چند ستاره شهر است، از این رو به دنبال آن هستیم تا این ظرفیت‌ها را در اختیار سرمایه‌گذاران بخش خصوصی قرار دهیم.

وی تاکید می‌کند: شناسایی این محل‌ها و ارتباط مالکان با سرمایه‌گذاران به خوبی در حال انجام است و در این فرآیند شهرداری به دنبال ریال و تراکم نیست، بلکه شهرداری در صدد تسهیل‌گری شرایط برای سرمایه‌گذاران است.

کارگر با بیان اینکه در سال های اخیر با توجه به اقداماتی که برای روان‌سازی روند تسهیل گری از سوی میراث و شهرداری انجام شده، تعداد زیادی از خانه ها تبدیل به احسن و حفظ شده است، می‌گوید: تعدادی از خانه های تاریخی  شهر به کاربری‌های گردشگری، بخشی موزه و بخشی مرکز فرهنگی یا رستوران تبدیل شده و مورد اسقبال گردشگران قرار گرفته است.

وی تصریح می‌کند: مهمترین مشکل خانه‌های تاریخی در بافت‌های قدیمی شهر، پارکینگ است که به دلیل عرض کم معابر امکان تامین آن وجود ندارد، از این رو در شعاع ۲۰۰ یا ۳۰۰ متری این خانه‌ها احداث پارکینگ را در دستور کار قرار داده‌ایم.

مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان خاطرنشان می‌کند: توجه به خانه‌های تاریخی تأثیر زیادی در افزایش جذب گردشگر و رونق اقتصادی دارد، از این رو آماده هرگونه همکاری برای احیاء و مرمت خانه‌های تاریخی هستیم، به طوری که در حال حاضر تمام هزینه‌های مربوط به شهرداری برای صدور پروانه طبق مصوبه شورای شهر به صورت رایگان انجام می‌شود.

وی می‌افزاید: از مالکان خانه‌های تاریخی در محدوده منطقه سه درخواست می شود به شهرداری مراجعه کنند تا چنانچه امکان بازسازی وجود داشته باشد، با همکاری میراث فرهنگی تمهیداتی برای بهسازی آن انجام شود، در غیر این صورت می‌توانند به میراث مراجعه و خود سازمان این اختیار را دارد که نسبت به تملک خانه‌های تاریخی اقدام کند.

خانه‌های تاریخی نمادهای معماری ایرانی

«حسین مقصودی»، یک کارشناس معماری می‌گوید: تا هشت سال قبل آمار خانه‌های تاریخی شهر به حدود سه هزار خانه می‌رسید، اما امروزه تعدادی از آنها به دلیل بی‌توجهی از بین رفته به طوری که در حال حاضر تنها حدود ۴۰۰ خانه بیشتر وجود ندارد و اگر به این خانه‌ها نیز رسیدگی نشود، این تعداد نیز از بین خواهد رفت.

وی با بیان اینکه نشانه‌های هویت فرهنگی خانه‌های تاریخی، معماری، اجتماعی، اخلاقی و مذهبی ایرانیان است، تصریح می‌کند: اگر نشانه‌هایی از این خانه‌ها نباشد، مثل این است که شناسنامه خود را گم کرده باشیم؛ بنابراین ضرورت دارد این خانه‌ها بازسازی شود و مورد استفاده و بازدید همگان قرار بگیرد.

این کارشناس معماری ادامه می‌دهد: افرادی که معتقدند خانه‌های تاریخی تعمیر و رها شود، نظر کارشناسی نداده‌اند، زیرا خود به خود این خانه‌ها تخریب شده و از بین می‌رود؛ بنابراین خانه‌ای که به صورت کارشناسی شده تعمیر و بازسازی می‌شود، حتما باید مورد استفاده به عنوان محل بازدید گردشگران یا رستوران‌های بسیار مجلل و تمیز به سبک رستوران‌های تاریخی ایرانی یا کافی‌شاپ، قهوه‌خانه‌ و چایخانه‌ باشد و حتی درآمدزایی کرده و از تعداد بیکارها بکاهد تا رونقی در رگ و پی اقتصاد جامعه اتفاق افتد.

وی با تاکید بر اینکه خانه‌های تاریخی نمادهای معماری ایرانی به شمار می‌رود، می‌گوید: خانه‌های ایرانی صرف نظر از معماری امروز، درون‌گرا، دارای خلوت، شاه‌نشین، حیاط، استخر، مطبخ و تمام امکاناتی که یک خانه در قدیم نیاز داشته و آسایش ساکنان خانه را در نظر می‌گرفته، بوده است.

مقصودی ادامه می‌دهد: خوشبختانه در دهه اخیر بسیاری از سرمایه‌گذاران اقدام به خرید، مرمت و بازسازی خانه های تاریخی شهرکردند که قابل تقدیر است، زیرا در توان متولیان مربوطه مثل سازمان میراث فرهنگی و سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری نیست که این خانه‌ها را بازسازی کنند.

وی با بیان اینکه سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان با اقدامات قابل قبولی به مرمت و بازسازی تعدادی از خانه‌های تاریخی شهر ورود پیدا کرده و توانسته بسیاری از آنها را از خطر نابودی نجات دهد، اظهار می‌کند: یکی از مهمترین مواردی که باید همه مسئولان دقت داشته باشند، توجه به صنعت گردشگری است زیرا این صنعت بنیان و پایه اصل اقتصاد هر کشوری است، بنابراین از مسئولان انتظار می‌رود بیش از پیش به رونق گردشگری توجه کرده و برای ارایه تسهیلات وام به سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به احیاء، ساماندهی و راه اندازی خانه های تاریخی اقدام کنند.

ضرورت برخورد جدی با سوداگران خانه‌های تاریخی

«احمد منتظر»، مدیر اسبق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان معتقد است: «تبدیل خانه‌های تاریخی به هتل یا مهمانسرا به اجبار به وجود آمده و برای بنای تاریخی نباید هر کاربری بیاید و ازطرف دیگر حتما باید اصل آن حفظ شود.»

وی تاکید می‌کند: منطقی‌ترین راهکار برای خانه‌های تاریخی این بوده که بناهای مسکونی، مسکونی باقی می‌ماندند، اما به دلیل بزرگ بودن بناهای تاریخی اصفهان،  کسی حاضر نبود از آنها به عنوان خانه استفاده کند درحالی که ادامه استفاده از آنها به عنوان محل سکونت می‌توانست تعمیم پیدا کند، اما بسیاری به اشتباه گمان می‌کردند این خانه‌ها دچار واپس‌گرایی می‌شود، درحالی که دفاع از بناهای تاریخی، واپس‌گرایی نیست و کاری بسیار پیشرفته در دنیا است.

مدیر اسبق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان ادامه می‌دهد: مسئولان امر فکر کردند که نزدیک‌ترین کاربری به خانه‌های تاریخی، هتل است که آن هم نوعی سکونت محسوب می‌شود، اما متاسفانه برخی مواقع یک عده سوداگر بنای تاریخی را خریداری و مجوز هتل می‌گیرند و بعد اصل بنای تاریخی را خراب کرده یا در محدودۀ زمین این اثر تاریخی، رستوران‌های بزرگ ایجاد می‌کنند، حتی وسعت هتل را افزایش می‌دهند که این کاملا مغایر با حفاظت از بافت تاریخی و معضل امروز است و میراث فرهنگی باید خیلی محکم در این خصوص عمل کرده و برخورد قانونی داشته باشد.

وی تصریح می‌کند: این نکته بسیار حائز اهمیت است که نظارت مسئولان باید وجود داشته باشد و کسانی باید ناظر باشند که به این مسئله اعتقاد دارند نه کسانی که اصلا اعتقادی ندارند و به دنبال منافع صاحب کار هستند که به آنها حق و حقوق بیشتری بدهد که بنایی به هتل یا رستوران تبدیل شود.