نقش گردشگری در ارتقای فرهنگ شهروندی

به گزارش خبرنگار ایمنا و بر اساس چکیده یک مقاله، ارتقای فرهنگ شهروندی امکان پذیر نخواهد بود مگر اینکه به عناصر کلیدیِ مورد نظرِ صاحب نظران و متفکران موثر، پرداخته شود و البته آموزش و تئوریزه کردن آن در درجه ی نخست و اجرایی کردن آن به شکل عملی در مرتبه بعدی قرار گیرد.

به نظر نگارنده یکی از عوامل بسیار مهم، تاثیری است که گردشگران به هنگامِ گردشگری بر روی شهروندان شهر مورد بازدید خود می‌گذارند؛ ناگفته پیداست که تعامل، ارتباط و تبادل فرهنگی که در این پروسه اتفاق می افتد از جمله عناوینی است که قابل بررسی و احصا خواهد بود.

بنابراین اینجا موضوع های مهمی مانند مدارایی اجتماعی (رواداری)، مشارکت جویی، رفتارهای مدنی، اعتماد بین شخصی، نگرش به مسئولیت پذیری، رفتار نوع دوستی و گرایش به پیروی از قانون، مطرح می‌گردد و اینکه هر کدام متأثر از چه مولفه های ریزترِ فرهنگی می‌توانند باشند؟ و اگرموارد پیش گفته؛ متأثر از ارتقاء یافتن فرهنگ شهروندان یک جامعه است؛ پس فرهنگ شهروندان آن جامعه خود از چه عامل و یا عواملی تأثیر می پذیرند؛ در واقع ارتقاء فرهنگ شهروندی به عنوان معلول، تابع چه علت و یا علت هایی هستند؟

واژه گردشگری معادل کلمه توریسم است، که برگرفته از لغت فرانسوی " تور" به معنای چرخش، طی کردن، سیر کردن میباشد. گردشگری عبارت است از فعالیت‌های افرادی که برای استراحت، کار یا دلایل دیگر به خارج از محیط سکونت معمول خویش سفر کرده، حداکثر برای یک سال متوالی در آنجا اقامت می‌کنند. گردشگر باید در ایجاد صلحی پایدار، تحکیم درک، تفاهم و روابط دوستانه ملت‌ها در سطوح ملی و بین المللی از طریق رفتار و سلوک خود مشارکت کند.

فرهنگ شهروندی، احساس تعلق جمعی و درونی به مجموعه عناصر مادی و معنوی در یک زندگی شهری است که موجب انسجام و هماهنگی میان شهروندان می‌گردد و با احساس تعلق به شهر، اعتماد اجتماعی، احساس امنیت، رضایت، فضیلت خواهی، اخلاق مداری، تحول گرایی، هنجارمندی و انطباق هنجارها همراه است.

توانایی بروز خود به عنوان یک عضو دارای حس همکاری موثر و سازنده در گروه. مسئولیت پذیری شایستگی است که ما را قادر می سازد مراقب تلاش های کاری خود باشیم و در راه علائق دیگران و گروه هایی خدمت کنیم که خارج از حیطه ی نیازهای فردی، اهداف و نگرانی های ما قرار دارند.

قانون در اصطلاح حقوق اساسی، قضایایی است که شیوه رفتار انسان را در زندگی اجتماعی تعیین می‌کند؛ به این معنا که انسان ها در زندگی فردی و اجتماعی، باید چنین کنند و چنان نکنند. به تعبیر دیگر، قانون یعنی تعیین مرزهای مجاز هر کس و وسیله داوری درباره کسانی که این مرزها را زیر پا می گذارند. مقصود از قانون مداری حفظ و اجرای قوانین به طور عادلانه در جامعه و رعایت حقوق همه افراد می باشد. بنابراین، جامعه ای قانون مدار و قانونگرا محسوب می شود که قوانین در آن کاملا رعایت شوند و همه آحاد جامعه در برابر قانون مساوی و رهبران آن  قانون پذیرترین  افراد  در جامعه  باشند.

از نظر لغوی مشارکت، به معنی شرکت کردن و انبازی کردن است. یعنی اینکه فردی در سرمایه یا امور مربوط به یک فرد دیگر شریک شود، مشارکت خود در ابعاد فرهنگی و اجتماعی تعاریف گوناگونی دارد که  برای نمونه به مواردی اشاره می‌گردد.

مشارکت ایجاد نوعی احساس همبستگی و تعلق و تلاش دسته جمعی میان افرادِ  یک جامعه به منظور نیل به یک نظامِ  عادلانه اجتماعی است؛ مقصود مشارکت به معنی دست در دست هم گذاشتن برای انجام کار در موقعیت های گروهی است  که  آنان را برمی انگیزاند تا برای دستیابی به اهداف گروهی همدیگر را یاری دهند و در مسئولیت کار شریک شوند و حرکت کنند؛ بر اساس این تعریف، درگیر شدن، یاری دادن  و مسئولیت پذیری، سه ویژگی مهمِ مشارکت  می باشد.

در واقع شهروند قهرمان اصلی جامعه مدنی است و در این جامعه تصمیم گیری هایی از طریق فرآیندهای جمعی و مشارکت فعالانه شهروندان در شرایطی آزاد و برابر صورت می گیرد. در اندیشه مدرن مؤلفه هایی همچون تکالیف، وفاداری، مسئولیت، هویت و آموزش، نقش و مفهوم شهروندی را تبیین می‌کنند و بیش از هر چیز به نزدیکی شهروندی و جامعه مدنی تاکید دارند و در واقع شهروند به گروهی انسان گفته می‌شود که اعضای آن در اثر عوامل پیوند دهنده مادی و معنوی به یکدیگر وابسته می‌گردند و نسبت به جماعت احساس  وابستگی می کنند.

(رواداری) :  مدارایی اجتماعی

برخی از متفکران مدارایی را فضیلتی اجتماعی در بین افراد و گروه هایی می دانند که دارای دیدگاه‌ها و روش‌های زندگی متفاوتی بوده و در یک اجتماع واحد، همزیستی مسالمت‌آمیزی دارند؛ از نظر اسکانلون، مدارایی ما را وادار به پذیرش و تایید مردم و اعمال آنها می‌سازد؛ حتی زمانی که آنها را تا حد زیادی قبول نداریم. بنابراین، از نظر وی، مدارایی  بین پذیرش از دل و جان و تقابل کامل، جای دارد؛ مک کنیون و کاستگلیون بر این باورند که مدارایی در میان طیفی از نگرش ها قرار می‌گیرد که به مواجهه افراد با تفاوت ها مربوط است؛ در یک سوی این طیف، سرکوب قرار دارد و سپس به ترتیب، مدارایی، همکاری و تحسین جای می‌گیرد.

ازآنجایی که هم از نظر عقلی  و هم از نظر آموزه های معرفتیِ درون دینی، ملتزم شدن به لوازم و مولفه هایی که جامعه انسانی را به سمت پیشرفت و توسعه رهنمون سازد؛ امری پسندیده محسوب می‌شود؛ لذا پرداختن به چنین موضوعاتی به شکل علمی و کاملا بومی و متناسب با فرهنگ، عادات، سنن و رسوم هر جامعه ای نیز بسیار ضروری می نمایاند.

یکی از مولفه ها در دنیای معاصر "فرهنگ شهروندی است" که به صورت یک مکانیسم چندوجهی بر بسته های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تاثیر مستقیم می‌گذارد وشهروندان را به شکلی غیرمستقیم متعهد به شناخت تاریخ و پیرامون خود، تحصیل نظم و انضباط در زندگی همراه با قواعدی دموکراتیک و آشنا شده به همه وظیفه هایی که بر عهده ی  اوست و همه حقوقی که متقابلا دارد، می‌کند.

فرهنگ شهروندی با مفهومی جدید با ورودش مخصوصا در قرن ۲۱ اهمیتی ویژه پیدا کرد، شاید بشود گفت فرهنگ شهروندی یکی از ملاک های مهم دموکراسی به شمار می‌رود که در این رهگذر سلسله حقوقی را از طریق دولت بر عهده مردم و ازطریق مردم بر عهده ی دولت می‌گذارد و ناخودآگاه احساسی مشترک نسبت به هویت ملی و اجتماعی برای آحاد افراد جامعه پدید می آورد.

با درک این موضوع و براساس فرضیه ی نگارنده در صدر این نوشتار، یکی ازعواملی که نقش مؤثر در ارتقاء فرهنگ شهروندی  دارد؛ "گردشگری" است.

گردشگری و فرهنگ رابطه ای دوطرفه دارند؛ به طوری که شاید بتوان گفت، گردشگری بدون در نظر گرفتنِ مواردی که مبینِ فرهنگِ شاخص انسانها است و مورد نظر همه اهل فن می‌باشد؛ موضوعیت ندارد و همچنین فرهنگ بدون گردشگری، یعنی اینکه، فرهنگ یکی از فاکتورهای بسیار مهم و تاثیرگذار خود را از دست داده است و البته چنین چیزی ممکن نیست، چرا که مگر می‌شود کشوری را بدون پیشینه خاص خود، که مربوط به گذشته آن است و به شهروندان و ساکنان آن دیار ارزش می‌دهد، نداشته فرض کرد و یا نادیده گرفت، آنچه مسلم هست، جواب منفی است، پس فرهنگ با وجود موضوعی به نام گردشگری قوام می‌گیرد، چون گردشگر با بازدید از ابنیه تاریخی و مکان ها و مراکزی که در واقع سندِ اعتبار و عمق دهنده به ساکنان هر سرزمینی است، گردشگری می‌شود و اصالت می‌گیرد و گردشگری حمایت کننده فرهنگ می شود.

گردشگری است که درطول زمان درتوسعه ی مناطق مقصد نقش ایفا می‌کند و در زندگی مردم و موضوعاتی مانند امکانات تفریحی، حمل ونقل عمومی، صلح پایدار، ساختارشغلی، رفاه اجتماعی، محیط زیست، تقویت احساس غرور، تجدید حیات نواحی فقیر، تحرک اجتماعی بیشتر، بهبود خدمات ارائه شده از طرف دولت ها و مدیریت شهری درشهرها و ... به شکل مستقیم وغیرمستقیم تأثیرفراوان می‌گذارد؛ لذا تقویت کردن و اهمیت دادن به مقوله گردشگری بسیار راهگشا و پیشبرنده می‌باشد و شایسته است همانطور که گفته شد به شکل علمی و مبتنی بر دیدگاه های کارشناسی و آکادمیک به آن پرداخت و از منافع ِ پیش گفته آن سود جست.

پیشنهادهای کاربردی و عملیاتی

لازم به توضیح است پیشنهادات برای بهبود گردشگری است که اگر گردشگری رونق بسیار خوبی بگیرد؛ طبق فرضیه نگارنده، فرهنگ شهروندی، لاجرم ارتقاء خواهد یافت.

۱- صدا و سیما به عنوان رکنی مهم و اساسی در اطلاع رسانی برای شهروندان داخلی نسبت به موضوعِ گردشگری به شکل ساختارمند و موثر، برنامه داشته باشد.

۲. آموزش و پرورش در مجموعه آموزش خود به شکل جدی در موضوع ِ گردشگری در مقاطع و پایه های مختلف، متناسب با سن آنها، محتوای آموزشی تعریف کند.

۳. استانداری به عنوان نماینده اصلی دولت در استان شرایط امنیتی و اصولی را برای استفاده بهینه از امکانات موجود و ظرفیت استان، فراهم کند.

۴. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی اصلی فرهنگ، بیش از گذشته در راستای بسترسازی برای فاکتورهای موثرِ فرهنگی در جهت جذبِ گردشگر، اقدام کنند.

۵. سندیکاها، موسسات و سمن های مرتبط با موضوع گردشگری به شکل کاملا عملی وکاربردی به گردشگری بپردازند و از برگزاری سمینارها وهمایش هایی که محتوای آن کمکی به اجرایی شدن  رونق گردشگری نمی‌کند؛ پرهیز کنند.

۶. سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان شرائط مناسب و قابل اجرا،    برای نوسازیِ بافتهای فرسوده جهت هتل ها و مکان هایی مناسب به همین منظور، فراهم کنند.

۷. مدیریت شهری استان و مخصوصا شهرداری ها در تعامل و همکاری با دیگر ارگان های مربوط، بستری امن وشایسته به همراه مراکز تفریحی بزرگ با استاندارد بالا، فراهم کنند.

۸. سازمان های اقتصادی و مالی استان، شرائط مشارکت سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی باتجربه را برای سرمایه گذاری آنها در پروژه های ارزشمندی که احیانا دولت توان سرمایه گذاری ندارد، ایجاد کنند.

۹. سازمان سرمایه گذاری و مشارکت های مردمی در شهرداری اصفهان، زمینه مشارکت در ساختِ هتل هایی استاندارد و باکیفیت مطلوب را توسط بخش خصوصی فراهم کند.

۱۰. معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان باجه ای ویژه برای متقاضیان شرکت در ساختِ هتل،    تعبیه کنند تا با عنایت به سرمایه زیادی که می گذارند حداقل در اخذ مجوزات لازم از شهرداری؛ به لحاظ زمانی، زودتر به نتیجه برسند.

۱۱. سازمان گردشگری در ایران به جهت نرم افزاری وسخت افزاری برنامه ای دقیق جهت جداسازی خود از صنایع دستی و میراث فرهنگی به مراجع زیربط  بالادست ارائه کند تا موضوع کاری گردشگری در حاشیه این سازمان قرار نگیرد.

۱۲. حوزه های علمیه و مراکز علوم دینی با رعایت ملاحظات شرع، شرائط  و مناسبات آسوده تر و البته اصولی، برای گردشگران به ویژه گردشگران خارجی را، از طریق تدوین و ارسال آیین نامه ای به مراکز ذی‌ربط، در دسترس قرار دهند.

۱۳.دانشگاه ها در زمان بودجه نویسی، هزینه ای قابل توجه جهت عملیاتی شدن و بهره گیری از پژوهش ها، تحقیقات و پایان نامه های خوب  و اثربخش در راستایِ بهبود موضوع گردشگری، اختصاص دهند.

۱۴. مدیریت امور اقتصادی و دارایی در استان با هماهنگی و تعامل با بانکهای استان شرائط استفاده از وام هایی با مبلغ زیاد، درصد کم و باز پرداخت طولانی برای متقاضیانی که مایل به ساخت هتل و مکان های گردشگری هستند، فراهم کنند.

۱۵. معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان با هماهنگی مدیریت مسکن وشهرسازی استان، امکان استفاده از املاکِ مناسبی که برای احداث هتل و مکان‌های گردشگری مفید هستند و نیاز به تغییر کاربری دارند، فراهم سازد.

۱۶. سازمان زیبا سازی شهرداری اصفهان با نگاهی کاربردی و عمل گرایانه در زیباسازی و بهینه سازی مکان های گردشگری که در اختیار دارند بکوشد و متناسب با استانداردهای  بالای جهانی عمل کند.

۱۷. کمیته فرهنگ شهروندی در شهرداری اصفهان در صدر آموزش هایی که برای شهروندان قرار می‌دهد، آموزش موثر و مفیدی طراحی کند تا هرچه بهتر شهروندان از منافع و آثار مثبت گردشگری مطلع گردند و به این مهم بپردازند.

۱۸. سازمان طراحی شهرداری اصفهان دقت و ظرافت لازم را برای طراحی های اولیه که جهت اجرا به معاونت عمران ارجاع می شود؛ بنمایند تا سیما و منظر شهری از وضعیت و ظاهری با استاندارد بالای شهرنشینی برخوردار گردد.

۱۹. مدیریت فرودگاهی استان، بودجه لازم جهت طراحی و اجرای توسعه کمی وکیفی تنها فرودگاه استان را تا تبدیل شدن به فرودگاهی در طراز فرودگاه های درجه یک بین المللی، اخذ کند.

۲۰. نهاد های نظارتی استان با توجه به اهمیت موضوع،    نظارت موثر ولازم در جهت تسریع در راستای انجامِ تمام عملیات هایی که در زمینه گردشگری در استان اتفاق می افتد را، اعمال کنند.

مقاله از: سعید فاضل، کارشناس ارشد مدیریت فرهنگی و مدیر روابط عمومی و اموربین‌الملل شرکت مترو