اکبر زارعین ریزی درمورد اندیشه سیاسی حسین فاطمی به خبرنگار ایمنا گفت: در اندیشه سیاسی، دو واژه جمهوریت و مشروطیت خروجی یکسانی برای جامعه دارند اما هویت و عمق هرکدام متفاوت است. در جامعه ایران عصر پهلوی، محور اندیشه سیاسی، حکومت سلطنتی بود. حسین فاطمی سه چالش اساسی با حکومت سلطنتی پهلوی داشت که عبارتند از استعمار، ارتجاع و عدم پاسخگویی حکومت به مردم که باعث عدم تشکیل جامعه مدنی در آن زمان شد. فاطمی در روزنامه باختر امروز تلاش کرد این چالش ها با حکومت پهلوی را برای آگاهی بیشتر مردم به آن ها معرفی کند. وی کوشید تا مردم را متوجه این موضوع کند که استعمارگران بعد از جنگ جهانی دوم از نفت ایران به عنوان منبعی برای سازندگی ویرانی های ناشی از جنگ استفاده خواهند کرد و به همین علت ملی شدن صنعت نفت را مطرح کرد. وی در روز اول آبان ۱۳۲۸ پیشنهاد تشکیل جبهه ملی ایران را داد و به گفته مصدق، نخستین کسی بود که در شورای مرکزی جبهه ملی ایران طرح ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور را مطرح و به تصویب شورا رسانید.
وی افزود: فاطمی یک جمهوری خواه تمام عیار بود. در نگاهی به نوشته های وی در روزنامه باختر امروز این نکته کاملا مشهود است؛ او با تمام توان در برابر ارتجاع و استبداد داخلی و استعمار خارجی ایستاد و به تنهایی مانع بزرگی در برابر استبداد، ارتجاع و استعمار بود. نفت به مرتجعین، مستبدین و استعمارگران منافع مشترکی داده بود و این مانع پیش روی حسین فاطمی و محمد مصدق در راه ملی کردن صنعت نفت بود.
این پژوهشگر مطالعات اجتماعی و تاریخ گفت: باید به حسین فاطمی و بستر فعالیت سیاسی و اجتماعی وی توجه بسیاری شود. او در آن دوره چالش های راهبردی پیش روی توسعه ایران را می شناخت و در یکی از مهمترین بزنگاه‌های تاریخی ایران به سمت سیاست کشیده شد. اگر بخواهیم او را بشناسیم باید ابتدا از دشمنان وی بگوییم. آنها کسانی بودند که قصد داشتند با مزاحمت‌های فکری جلوی روند تغییر و اصلاحات را بگیرند، از این رو می توان پی برد که فاطمی چه کسی بود؛ چالش‌هایی که وی در توسعه راهبردی ایران می‌دید هنوز هم از میان نرفته و درد امروز جمعه است.
زارعین ریزی با اشاره به موانع اصلی پیش روی فاطمی ادامه داد: سه ضلع مثلث مشکلات کشور استبداد داخلی، استعمار و تحجری بود که گریبانگیر جامعه شده بود. قبل از اعدام فاطمی نیز یکی از همین اضلاع یعنی متحجرین سعی کردند وی را توسط نوجوانی به نام «عبدخدایی» ترور کنند. افکار فاطمی برای شاه و دربار بزرگترین خطری بود که آنها را تهدید می کرد؛ در کودتای ۲۸ مرداد، شاه به عنوان نماد استبداد داخلی و انگلستان و آمریکا در قالب استعمار بیرونی، با همراهی متحجران داخلی، به جنگ با افکار و قلم حسین فاطمی رفتند تا جلوی انتقادات او را بگیرند.
وی تاکید کرد: فاطمی به عنوان محور اصلی ملی شدن صنعت نفت و منتقد حکومت طاغوت و دربار در روزنامه باختر امروز و وزیر و سخنگوی وزرات خارجه ایران درنشست ها و اجلاس های مربوط به نفت که مهم ترین تغذیه گاه دربار ایران و استعمار خارجی بود گفت و گو می کرد و هدفش این بود با ملی شدن صنعت نفت دست استبداد داخلی را کوتاه و گلوگاه استعمار خارجی را بفشارد. او و مصدق توانستند با محکومیت انگلستان در دادگاه لاهه و ملی شدن صنعت نفت، سال ها حقوق پایمال شده ملت ایران را استیفا کنند؛ اما سه مهره ارتجاع، استبداد داخلی و استعمار خارجی وی را به قتل رساندند.
این پژوهشگر مطالعات اجتماعی و تاریخ در پاسخ به این سوال که اگر حسین فاطمی امروز زنده بود چه نظری راجع به جمهوریت داشت؟ گفت: اگرفاطمی زنده بود یقینا مشروطه خواه می شد. امروزه گفتمان سازی جمهوریت به سبک فاطمی کاربردی نیست.
زارعین ریزی خاطرنشان کرد: فاطمی با تندرویی های موجود در جامعه توسعه نیافته آن زمان نمی توانست موفقیتی در زمینه جمهوریت کسب کند. وی قصد داشت به تنهایی و با سلاح خود که روزنامه و قلمش بود با استبداد و ارتجاع مقابله کند. در آن زمان هیچ حزب و تشکلی وجود نداشت تا به کمک او بیایند و همراه و همگام با وی در برابر ارتجاع و استبداد بایستند و فاطمی مجبور بود جور تمام این کمبودها را به دوش بکشد.
نظر شما