افزایش قیمت بنزین؛ تکرار یک سیاست شکست خورده

به گزارش خبرنگار ایمنا، قیمت بنزین در ایران سال ها است که فراز و نشیب های زیادی را طی کرده و دولت های مختلف سعی کرده اند با دلایل و توجیه های متفاوت قیمت این فرآورده نفتی را افزایش دهند، برای مثال دولت نهم، با سهمیه بندی بنزین در جایگاه های فروش و اختصاص واحد های خاص لیتری به خودروها، قصد داشت تا استفاده مردم از این سوخت فسیلی را مدیریت کند و دولت کنونی نیز سعی کرد تا با افزایش قیمت بنزین، مصرف آن در کشور را به حداقل برساند البته در این میان برخی از اعضای کابینه دولت علت این اقدام را حفظ محیط زیست و کاهش آلایندگی های زیست محیطی عنوان کرده اند.

بر این اساس افزایش قیمت بنزین در شب روز گذشته_۲۴ آبان ماه_ در حالی صورت گرفت که بسیاری از مسئولان و اعضای کابینه دولت افزایش قیمت بنزین در سال جاری را غیر ممکن خوانده بودند و مجلس شورای اسلامی نیز با رد لایحه افزایش قیمت بنزین بر صحبت های آنها مهر تایید زده بود.

سناریویی برای سهمیه‌بندی و اصلاح قیمت بنزین تعیین نشده است

علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز چندی پیش ضمن اشاره به این‌که هنوز هیچ سناریویی برای سهمیه‌بندی و اصلاح قیمت بنزین تعیین نشده است، گفته بود که چند سناریوی مختلف در این زمینه در دولت مطرح است که سعی کردیم نظر اقتصاددان‌ها، کارشناسان و جامعه‌شناسان را هم بگیریم.

به گفته وی، دیدگاه‌های کارشناسان اقتصادی و اجتماعی به سازمان برنامه و بودجه و وزارتخانه‌های اقتصادی اعلام شده و بی شک سناریوی سازمان برنامه و بودجه کشور برای افزایش قیمت بنزین یک سناریوی اقتصادی نبوده و واکنش های اجتماعی و مردمی نیز برای این فعالیت در نظر گرفته شده است.

رشد ۵۰ درصدی مصرف بنزین در کشور نسبت به سال ۹۰

سخنان مسئولان دولتی پیرامون شرایط تغییر قیمت بنزین در شرایطی است که در حال حاضر ظرفیت تولید بنزین کشور به ۱۱۰ میلیون لیتر در روز رسیده و متوسط میزان مصرف روزانه ایرانی ها، ۹۴ میلیون لیتر است؛ از سوی دیگر سرانه خودروها در ایران به ازای هر یک هزار نفر، ۲۴۰ دستگاه است و بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، متوسط مصرف بنزین روزانه در سال گذشته، کمتر از  ۸۸ میلیون لیتر بوده است.

همچنین بر اساس گزارش و نموداری که مؤسسه مطالعات و کنترل ترافیک تهران در خرداد ماه سال جاری ارائه کرد، میزان سرانه مصرف بنزین به صورت روزانه از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷ بیش از ۵۰ درصد افزایش را تجربه کرده و این در حالی است که ایران سال گذشته برای تولید بنزین به خودکفایی رسید و از فهرست کشور های وارد کننده این سوخت فسیلی خارج شد.

البته تحریم های ایالات متحده امریکا نیز نقش اساسی در این خودکفایی داشت زیرا تا پیش از خروج ایران از فهرست کشور های واردکننده بنزین، هیچ دولتی نمی توانست به ایران بنزین بفروشد و از این رو توجه دولت به نحوه و مدیریت مصرف بنزین پس از خودکفایی افزایش یافت و اکنون سعی شده با سیاست های قیمتی به کنترل و کاهش مصرف بنزین در کشور کمک کند.

افزایش قیمت بنزین، موج گرانی جدیدی در بازار ایجاد می کند

کامران فرحزاد، کارشناس اقتصاد انرژی معتقد است، افزایش نرخ بنزین راهکار مناسبی برای کنترل میزان مصرف این سوخت فسیلی در کشور نیست و تنها به افزایش میزان هزینه های زندگی مردم منجر می شود.

وی در گفت و گو با خبرنگار ایمنا، اظهار می کند: جو روانی ایجاد شده در روزهای اخیر و هجوم مردم به جایگاه های بنزین حاکی از موفقیت آمیز نبودن سناریوی اجتماعی دولت برای افزایش قیمت بنزین بود و به نظر می رسد کارشناسان اجتماعی که دولت برای افزایش قیمت بنزین از آنها مشاوره گرفته، سواد کافی و مناسبی نداشته اند زیرا واضح است که افزایش نرخ بنزین در وضعیت کنونی بازار های ایران تنها موجب بالاتر رفتن قیمت سایر محصولات و خدمات می شود.

فرحزاد اضافه می کند: کالاها و خدماتی که اکنون در بازار های کشور به فروش می رسند به دنبال بهانه ای برای افزایش قیمت هستند و عرضه کنندگان آنها در بازار نیز افزایش قیمت بنزین را مجوزی از سوی دولت برای بالابردن نرخ محصولات و خدمات خود می دانند، در حقیقت افزایش قیمت بنزین موج جدید گرانی را در کشور به وجود خواهد آورد.

وی ادامه می دهد: زمانی که دولت قیمت خدمات یا کالایی را که خود عرضه می کند، افزایش دهد، محصولات و خدمات خصوصی نیز افزایش قیمت را تجربه می کند و یک موج گرانی جدید در بازار به وجود می آید که کنترل آن در دست هیچ کس نیست و تنها راه مهار آن افزایش حقوق و دستمزد کارکنان دولتی است.

فرحزاد تصریح می کند: سیاست های قیمتی دولت ها در بازار های اقتصادی از دهه ۷۰ قرن نوزدهم شکست خورده بود و اجرای این سیاست های اقتصادی شکست خورده در بازار های مهم اقتصادی کشور نشان دهنده ضعف دستگاه اقتصادی دولت است زیرا استفاده از روش های جدید کنترل بازار از طریق شرکت های خصوصی راهکار مناسبی است که دولت می تواند از طریق آن، قیمت شاخص های انرژی را کنترل و مهار کند.

وی یادآور می شود: اغلب کشور های جهان بر ناصحیح بودن کنترل دولتی اقتصاد واقف هستند و استفاده از راهکار های خصوصی سازی و واگذاری را به کنترل قیمتی و سیاستگذاری ارزی ترجیح می دهند اما ایران هنوز از روش های قدیمی مالی برای مهار قیمت ها در بازار استفاده می کند و همین موضوع نشان دهنده لزوم ویرایش نظام اقتصادی حاکم بر فضای بازار های ایران است.

هیچ گونه افزایش قیمت بنزین نخواهیم داشت!

قابل ذکر است که افزایش قیمت بنزین و سهمیه بندی آن در حالی انجام گرفت که بهروز نعمتی، سخنگوی مجلس شورای اسلامی چندی پیش با اعلام مخالفت نمایندگان مجلس با افزایش نرخ بنزین اعلام کرده بود: قیمت بنزین هیچ گونه افزایش قیمتی را تجربه نخواهد کرد.

وی با تاکید بر اینکه هیچ گونه افزایش قیمت بنزین نخواهیم داشت و احیای کارت سوخت تنها برای ساماندهی بنزین است و مصرف آن هم سقفی ندارد در حاشیه جلسه علنی دوشنبه _۱۶ اردیبهشت ماه_  مجلس شورای اسلامی گفته بود، برای افزایش قیمت بنزین سناریوهای مختلفی مطرح شده و در نهایت جمع بندی مجلس شورای اسلامی این بود که افزایش قیمت بنزین نخواهیم نداشت و بنزین هزار تومانی همچون گذشته عرضه می‌شود.

وی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا احیای کارت سوخت برای سهمیه بندی بنزین است، توضیح داده بود: هیچ گونه افزایش قیمت بنزین صورت نخواهد گرفت، کارت سوخت هم فقط برای ساماندهی است. لذا مصرف بنزین سقفی ندارد، یعنی ممکن است فردی در ماه ۹۰ لیتر و یا دیگری ۳۰ لیتر مصرف داشته باشد. این کار یعنی احیای کارت سوخت فقط برای ساماندهی و جلوگیری از قاچاق سوخت است.

علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز چندی پیش در تشریح جلسه غیرعلنی نمایندگان مجلس با محمد باقر نوبخت، گفته بود: مجلس مخالف افزایش قیمت بنزین آن هم به دلیل قاچاق سوخت از کشور است. اکثر نمایندگان معتقدند برای کاهش قاچاق این محصول، نظام سهمیه‌بندی سوخت احیا شود. براساس مطالب و پیشنهادات نمایندگان در جلسه غیرعلنی استفاده فراگیر از سوخت سی‌ان‌جی در شبکه حمل و نقل عمومی و خصوصی وجود دارد؛ بنابراین وزارت نفت باید از این مسئله حمایت کند.

افزایش قیمت بنزین در برهه زمانی کنونی اشتباه بود

مهدی ابوطالبی، کارشناس بازارهای اقتصادی، نیز در این باره می گوید: تفاوت میان قیمت آزاد و سهمیه بندی بنزین در جایگاه ها بسیار زیاد است و دو برابر بودن نرخ بنزین آزاد نسبت به بنزین سهمیه بندی، می تواند یک بازار سیاه و انگیزه های فروش غیرقانونی سهیمه را به وجود آورده و به مشکلات امنیتی و اقتصادی منجر شود.

وی در گفت و گو با خبرنگار ایمنا اضافه می کند: استفاده از معیار های قیمتی و سیاست های کنترلی این چنینی تنها موجب ایجاد رانت و بازار سیاه می شود و بی شک کنترل این دسته از بازار ها حجم کاری دستگاه های نظارتی عوامل اقتصادی دولت را چندین برابر می کند، پس بهتر است با نگاهی به تجربه سایر دولت ها از سهمیه بندی و قیمت گذاری دست برداریم.

ابوطالبی ادامه می دهد: افزایش قیمت خودرو در بازار در ماه های اخیر فشار روانی و اقتصادی زیادی را به مردم وارد کرده و موجب برهم ریختن برنامه ریزی مالی و اقتصادی مردم در حوزه های مختلف شده است؛ درآمد قشر ضعیف جامعه برای تامین برخی از نیاز های ضروری کافی نیست و افزایش قیمت بنزین در برهه زمانی کنونی اقدام اشتباهی از سوی دولت بود.

وی تصریح می کند: تاثیر افزایش قیمت هر لیتر بنزین در جایگاه ها بر قیمت خودرو در بازار غیر قابل انکار است و به رغم پرشدن پتانسیل افزایش قیمت خودرو، این عامل قیمت اتومبیل را تا کمتر از ۲۰ درصد افزایش خواهد داد و باید منتظر افزایش قیمت خودرو در روزهای هفته جاری باشیم.

ابوطالبی اضافه می کند: افزایش قیمت بنزین، هزینه های راه اندازی سیستم سوخت سی ان جی برای خودروهای ایرانی را نیز به صورت طبیعی افزایش می دهد و این فشار اقتصادی نگاه مردم به استفاده از سوخت های فسیلی را تغییر نمی دهد؛ فراهم کردن بستر استفاده از انرژی های تجدید پذیر راهکار گسترش استفاده از آنهاست و جلوگیری از افزایش آلاینده های زیست محیطی تنها یک بهانه برای افزایش قیمت بنزین است.

وی ادامه می دهد: دولت با افزایش ناگهانی نرخ بنزین ریسک اقتصادی بزرگی را انجام داده و واکنش اجتماعی مردم به این پدیده مهم را در نظر نگرفته است؛ بی شک میزان جرایم اقتصادی و نزاع های اجتماعی در سایه این فشار اقتصادی جدید افزایش می یابد و در حقیقت دولت بیشترین ضرر را از افزایش نرخ بنزین خواهد برد.

وزارت نفت، هیچ تصمیمی برای افزایش قیمت بنزین نداشت

بیژن زنگنه، وزیر نفت نیز چندی پیش در پاسخ به سوال یک خبرنگار پیرامون وضعیت لایحه افزایش قیمت بنزین، از نتایج تصمیمات دولتی اظهار بی اطلاعی کرده و دولت را تصمیم گیر اصلی قیمت گذاری بنزین دانسته بود.

وی گفته بود: دولت در این باره هیچ مصوبه‌ای نداشته، اما برخی با شایعات برای کشور مشکل ایجاد کردند، در حالی که وزارت نفت هیچ تصمیمی درباره افزایش قیمت بنزین نداشته است.

گزارش از: سپهر زارع- خبرنگار ایمنا